İçeriğe atla

Faris el-Huri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Faris el-Huri
Arapça: فارس الخوري
Suriye Başbakanı
Görev süresi
14 Ekim 1944 - 1 Ekim 1945
Başkan Şükri el-Kuvvetli
Yerine geldiği Sadullah el-Cabiri
Yerine gelen Sadullah el-Cabiri
Görev süresi
3 Kasım 1954 - 13 Şubat 1955
Başkan Haşim el-Etâsî
Yerine geldiği Said al-Gazi
Yerine gelen Sabri al-Asali
Suriye Halk Meclisi Başkanı
Görev süresi
21 Kasım 1938 - 8 Temmuz 1939
Yerine geldiği Haşim el-Etâsî
Yerine gelen kendisi
Görev süresi
17 Ağustos 1943 - 17 Ekim 1944
Yerine geldiği kendisi
Yerine gelen Sadullah el-Cabiri
Görev süresi
16 Eylül 1945 - 22 Ekim 1946
Yerine geldiği Sadullah el-Cabiri
Yerine gelen kendisi
Görev süresi
27 Eylül 1947 - 31 Mart 1949
Yerine geldiği kendisi
Yerine gelen Rüşdü el-Kikhiya
1. Suriye'nin Birleşmiş Milletler daimî temsilcisi
Görev süresi
1946-1948
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Farid Zeyneddin
Meclis-i Mebûsan
5. Dönem Mebusu
Görev süresi
14 Mayıs 1914 - 21 Aralık 1918
Seçim bölgesi 1914 – Şam
Kişisel bilgiler
Doğum 20 Kasım 1877(1877-11-20)
Kfeir, Hasbaya, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı İmparatorluğu (günümüzde Lübnan)
Ölüm 2 Ocak 1962 (84 yaşında)
Şam, Suriye
Partisi Ulusal Blok
Evlilik(ler) Asma'a Gabriel Eid
Akraba(lar) Süheyl el-Huri, oğlu
Colette Huri, torunu

Faris el-Huri (Arapça: فارس الخوري) (20 Kasım 1877 – 2 Ocak 1962[1]) Suriyeli bakan, başbakan, Halk Konseyi başkanı ve modern Suriye siyasetinin kurucu babasıdır. Faris El Huri, 14 Ekim 1944 ile 1 Ekim 1945 ve 3 Kasım 1954 ile 13 Şubat 1955 tarihleri arasında Suriye başbakanlığı yapmıştır, 2021 itibarı ile, Suriyeli bir Hristiyanın şimdiye kadar ulaştığı en yüksek siyasi pozisyondur. el-Huri'nin seçimlerdeki popülaritesi kısmen onun sadık seküler ve milliyetçi politikalarının sonucudur. Ölümcül bir Suriye milliyetçisi olarak el-Huri, ilkelerinden asla taviz vermedi ve Pan Arabizm'e ve Suriye ile Mısır arasındaki başarısız birliğe kararlı bir şekilde karşı çıktı. el-Huri, Nasır'ın Mısır'ı ile cumhuriyetçi Suriye, arasındaki kısa ömürlü Birleşik Arap Cumhuriyeti birliğine karşı çıktı. Bütün bunların arasında el-Huri neredeyse 50 yıl boyunca ülkesine hizmet etti. Ünlü Suriyeli romancı Colette Khoury'nin dedesidir.

Erken dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Faris el-Huri, günümüzde Lübnan'ın Hasbaya Bölgesi'ndeki Kfeir'de, sonradan Presbiteryenliğe dönen Rum Ortodoks Hristiyan[2] bir ailede dünyaya geldi. el-Huri, o zamanlar Suriye Protestan Koleji olarak adlandırılan Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde okudu.[3] Kariyerine Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde eğitmen olarak başladı ve 1911'de Paris'te kurulmasının ardından önde gelen Osmanlı karşıtı hareket olan El-Fetat Cemiyeti'ne katıldı. Meclis-i Mebûsan 1914 seçimlerinde Şam mebusu seçilde ancak 1916 yılında istifa etti.[4] Mayıs 1916'da el-Huri, savaş zamanı vurguncu Michel Sursock'a Havran'daki çiftçilerden tahıl talep etmede yardım etmeyi kabul etti.[5] Yine 1916, el-Huri Arap direnişine katıldı ve Şerif Hüseyin tarafından Mekke'den başlatılan Arap İsyanı'nı destekleme sözü verdi. Döneminin önde gelen milliyetçisi Şerif Hüseyin ile bağlantıları, tutuklanması ve Aley'deki askeri mahkemede yargılanmasıyla sonuçlandı. Sonra Suriye kralı ilan edilen Faysal'a biat etti. 18 Eylül 1918'de el-Hur, Şam'da Prens Said el-Jaza'iri liderliğindeki bir grup ileri gelenle birlikte bir geçici hükûmet kurdu. Ali Rikabi başbakanlığında kurulan yeni Suriye kabinesinde Maliye bakanı oldu. Görevi, Mayıs 1920'de Başbakan Haşim el-Etâsî tarafından devam ettirildi. Kral Faysal tahttan indirilip Fransız Sömürge kuvvetleri Temmuz 1920'de Suriye'de manda yönetimi kurana kadar bu görevi sürdürdü. el-Huri, Suriye Maliye Bakanlığı'nın temelini attı, altyapısını oluşturdu, idari görevlerini dağıttı, yasalarını belirledi ve personelini seçti. 1923'te Şam Üniversitesi'nin kurulmasına yardımcı oldu ve bir grup kıdemli eğitimciyle birlikte tüm müfredatını Osmanlı Türkçesinden Arapçaya çevirdi.

Sonraki yıllar

[değiştir | kaynağı değiştir]

1925'te el-Huri, başkan yardımcısı olduğu Halk Partisi'ni kurmak için Abdurrahman Şahbendar'a[6] katıldı. Nisan-Temmuz 1926 arasında Eğitim Bakanı, 1928'de Suriye Kurucu Meclisi üyeliğine seçildi, daha sonra 1932'de Suriye Parlamentosu'na seçildi, 1936'da (1939'a kadar Parlamento başkanı) ve 1943'te (1944'e kadar Parlamento başkanı) yeniden seçildi. 1936'da Paris'te Fransız-Suriye Antlaşması'nı müzakere eden Suriye heyetinin bir üyesiydi.

Birleşmiş Milletlerin kuruluşu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Faris el-Huri Amerika Birleşik Devletleri'ni ziyaret eden ve 1945'te Birleşmiş Milletler'in açılışında ülkesini temsil eden ilk Suriyeli devlet adamıdrı. Suriye, Birleşmiş Milletler'in ilk 53 kurucu üyesinden biridir.

Siyasi kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ekim 1944'ten 1 Ekim 1945'e kadar Başbakan oldu, ardından Nisan 1949'da parlamentoyu fesheden Hüsnü Zaim'in askeri darbesine kadar tekrar parlamento başkanı oldu. Ekim 1954'teki serbest seçimlerden sonra 25 Ekim 1954'ten Mısır ile bir birliğe karşı olan Batı yanlısı hükûmetinin parlamento tarafından devrildiği 13 Şubat 1955'e kadar Başbakan olarak geri döndü.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Faris el-Huri, yaşlılığında karısı, çocuğu ve üç torunu Faris Jr, Colette ve Samer ile daha fazla zaman geçirdi. Bacağını kırıp hayatının son iki yılını evde geçirmek zorunda kalana kadar İsviçre'deki yıllık hukuk toplantılarına katılmak için seyahat etmeye devam etti. 2 Ocak 1962'de eski Suriye başbakanı 85 yaşında Şam'da öldü ve Suriye'nin siyasi alanında 50 yılı aşkın bir süredir devam eden kariyerine son verdi. Kendisinden önceki ve sonraki başbakanların aksine, Suriye Cumhuriyeti'nin kurucularından biri olarak cenazesi cumhurbaşkanı derecesinde yapıldı. Ölümde bile açıklama yapan Müslüman cemaat liderlerinin taziye töreni sırasında Kuran okumasına izin verildi. Süheyl el-Huri, babasının ne kadar laik olduğunu ve hem Müslümanlara hem de Hristiyanlara ne kadar yakın olduğunu göstermek için bu nadir eylemi kabul etti.[7] Faris el-Huri'nin ölümü, aktif bir siyasi muhalifi olduğu Mısır ve Suriye arasındaki Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin (1958-1961) dağılmasından üç ay sonra geldi.

Hukuki görüşleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tipik bir Suriye milliyetçisi olarak, Hatay Devleti'nin Türkiye'ye katılmasını uluslararası hukuka aykırı olarak değerlendirmiştir.[8] Bu nedenle, başka bir ülkenin silahlı çeteleri tarafından kışkırtılmamış her işgali uluslararası hukuka göre suç olarak ilan etme önerisine de karşı çıktı ve bu tür çetelerin genellikle belirli bölgelerin ulusal kurtuluşunun çıkarlarına hizmet ettiğini iddia etti.[9] Ancak, bir anlaşmazlığın tarafları olan hükûmetlerin BM Güvenlik Konseyi kararlarına boyun eğmeyi reddetmesini uluslararası bir suç olarak değerlendirdi.[10]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men and Women who Shaped Syria 1900-2000. ISBN 9781885942418. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021. 
  2. ^ Provence, Michael (2005). The Great Syrian Revolt and the Rise of Arab Nationalism (İngilizce). University of Texas Press. s. 85. ISBN 0-292-70680-4. 
  3. ^ al-Bustani, Butrus (30 Nisan 2019). The Clarion of Syria: A Patriot's Call against the Civil War of 1860 (İngilizce). Univ of California Press. ISBN 978-0-520-29943-6. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021. 
  4. ^ Sibel Yazıcı (2018). Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve Faaliyetleri (1914-1918) (PDF) (Doktora). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Tarih Anabilim Dalı. s. 24. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  5. ^ Fawaz, Leila Tarazi (2014) a land of aching hearts : the Middle East in the Great War Harvard University Press. 978-0-674-73549-1. p.122
  6. ^ "Abd al-Rahman Shahbandar". answers.com (İngilizce). 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "The story of Asma and Faris". Forward Magazine. February 2009. 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2009. 
  8. ^ Yearbook of the ILC, 1950, vol. 1. p. 77
  9. ^ Yearbook of the ILC, 1950, vol. 1, pp. 119, 169
  10. ^ Yearbook of the ILC, 1950, vol. 1, p. 168
Wikimedia Commons'ta Faris el-Huri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Faris_el-Huri&oldid=32717373" sayfasından alınmıştır