İçeriğe atla

Ermenistan-Rusya ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ermenistan-Rusya ilişkileri

Rusya
Ermenistan
Gümrü, Ermenistan'daki Ermeni ve Rus bayrakları

Ermenistan ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkiler 3 Nisan 1992'de kuruldu, ancak Rusya 19. yüzyılın başlarından beri Ermenistan'da önemli bir aktör oldu. İki ülkenin tarihi ilişkisinin kökleri, Kaçar İranı ile Rus İmparatorluğu arasındaki 1826-1828 İran-Rus Savaşı'na dayanır ve ardından Doğu Ermenistan Rusya'ya devredilir. Üstelik Rusya, Ermeniler de dahil olmak üzere Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hristiyan tebaaların koruyucusu olarak görülüyordu.[1]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Ermenistan, Rusya'nın Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) güçlendirmeye yönelik yaklaşımını paylaştı. Ermenistan ve Rusya, diğer dört eski Sovyet ülkesinin de üyesi olduğu ve Ermenistan'ın güvenliği için gerekli bulduğu bir örgüt ve askeri bir ittifak olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün (CSTO) üyeleridir. Hükûmetler arası ilişkileri belirleyen sözleşmeler ve anlaşmalar arasında - 29 Ağustos 1997 tarihli bir dostluk, işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma anlaşması, Rus askerî birliklerinin ve irtibatlarının Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki üslerini düzenleyen bir dizi belgedir.

Ermenistan, 2 Ocak 2015 tarihinde Avrasya Ekonomik Birliği'nin tam üyesi oldu.

Arka planı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vladimir Putin Ermenistan'da, 2001.
Ana madde: Ermenistan-Türkiye ilişkileri

Şu anda Ermenistan'a ait olan toprakların önemli bir kısmı, 1826-1828 İran-Rus Savaşı'nı takiben Rusya ile İran arasında imzalanan 1828 Türkmençay Antlaşması uyarınca Rus İmparatorluğu'na dahil edilmiştir.

1917 Rus Devrimi'nden sonra Ermenistan, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti olarak kısa ömürlü bir bağımsızlık kazandı. 1920'de, devlet, 1922'de resmen kurulan Sovyetler Birliği'nin kurucu üyesi Transkafkasya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti'ne dahil edildi. 1936'da Transkafkasya devleti dağıldı ve Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de dahil olmak üzere kurucu devletlerini terk etti.

Bugünkü Ermenistan, Ağustos ayında gerçekleşen başarısız darbe nedeniyle Sovyetler Birliği'nin dağılmasının bir sonucu olarak 1991 yılında bağımsız oldu. Ermenistan, o yılın başlarında sendika çapında koruma oylamasını boykot etti.

Sovyetler Birliği'nin halefi olan Rusya Federasyonu'nun, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda (1988-1994) Ermenilerin zafer kazanmasında etkili olduğuna inanılıyor. 2013 yılında Azerbaycan başbakan yardımcısı Ali S. Hasanov, "Dağlık Karabağ’da çatışmaya girersek Rus askerlerine karşı koyabilmemiz için çok daha güçlü olmamız gerekiyor, çünkü bu topraklar bizim olacak. Ermenistan topraklarımızı işgal etti mi? Ermenistan'ın gücü bunun için yeterli mi? ”[2]

2013'ten beri Gelişmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vladimir Putin ve Serj Sarkisyan Tretyakov Galerisi 'nde bir törenle Rusya'da Ermeni Kültür Günlerini açıyorlar.

Ya Rusya önderliğindeki Gümrük Birliği'ne katılma ya da Avrupa Birliği ile Ortaklık Anlaşması imzalama seçimiyle karşı karşıya kalan Ermenistan, sonunda ilk seçeneği seçti. Ermenistan'ın Gümrük Birliği'ne katılımına ilişkin karar, 3 Eylül 2013 tarihinde Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan tarafından açıklandı.[3][4]

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2 Aralık 2013 tarihinde resmi bir ziyaret için Ermenistan'a geldi. İki devletin başkanları Ermenistan'ın Gümrük Birliği'ne katılımını tartıştılar ve güvenlik, ekonomi, enerji ve diğerleri gibi bir dizi kilit alanda işbirliğini artırmaya yönelik 12 anlaşma imzaladılar. Rusya ayrıca Ermenistan için gaz fiyatını 1.000 metreküp başına 270'ten 189 dolara düşürdü ve Ermenistan'daki mevcut Rus askeri üslerini genişletti.[5][6]

Ermenistan, 2 Ocak 2015 tarihinden itibaren Avrasya Ekonomik Birliği'nin tam üyesi oldu ve bunun üzerine Rusya ile işbirliği ve entegrasyon yeni bir düzeye ulaştı.

Gümrü cinayetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 2015 Gümrü katliamı

12 Ocak 2015'te Gümrü'deki 102. üssünden bir Rus askeri olan Valery Permyakov, gece vakitlerinde yedi kişilik bir Ermeni aileyi öldürdü.[7] Resmi olarak Ermeni Ceza Kanunu'na göre suçlandı, ancak yine de 102. askeri üssünde tutuldu. 15 Ocak'ta Gümrü'de Permyakov'un Ermeni adaletine teslim edilmesini talep eden halk protestoları başladı.[8] Erivan'daki Özgürlük Meydanı'nda da polisle çatışmalar nedeniyle 20 kişinin gözaltına alındığı bir protesto mitingi düzenlendi.[9][10] Ağustos 2015'te Permyakov, Rus askeri mahkemesi tarafından cinayet hariç bir dizi suçtan mahkûm edildi; Ağustos 2016'da Rusya'nın 102. askeri üssünde duruşmaları düzenleyen Ermeni mahkemesi, Valery Permyakov'u cinayet dahil bir dizi suçlamadan suçlu bulmuş ve ömür boyu hapse mahkûm etmiştir. Mahkemenin kararı Aralık 2016'da Erivan'daki Temyiz Mahkemesi tarafından onaylandı.[11] The court's ruling was upheld in December 2016 by the Appeals Court in Yerevan.[12]

Nikol Pashinyan yönetimindeki ilişkiler (2018'den beri)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2018'de Nikol Pashinyan'ın Ermenistan başbakanı seçilmesinin ardından ülkeler ve hükûmetler arasındaki ilişkiler gerildi. Paşinyan, Rus siyasetçileri ve medyası tarafından Batı yanlısı olan 2014 Ukrayna devriminden kısa bir süre sonra cumhurbaşkanı seçilen Ukraynalı Petro Poroşenko ile karşılaştırıldı.[13] Eski cumhurbaşkanı Robert Koçaryan ve CSTO genel sekreteri Yuri Khatchaturov'un[14][15][16] tutuklanmalarının yanı sıra Ermenistan'da faaliyet gösteren Rus şirketleriyle ilgili iş anlaşmazlıklarının ardından gerginlikler daha da arttı.[17]

Putin ile Paşinyan arasında devam eden gerginlikler nedeniyle Rusya, Ermenistan'ı desteklemek konusunda 2020 Dağlık Karabağ savaşına açık bir şekilde müdahale etmekte isteksiz olarak tanımlandı.[18][19] Rusya nihayetinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında barış görüşmeleri yaptı ve 10 Ekim[20] tarihli bir ateşkes anlaşmasıyla sonuçlandı ve her iki taraf da bunu göz ardı etti.[21] Savaş, savaşan tarafların liderleri ve Rusya Devlet Başkanı'nın 9 Kasım 2020'de Moskova'da bir ateşkes anlaşması imzalamasıyla durduruldu.

Askeri birlik ve işbirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ermenistan Başbakanı Nikol Pashinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Soçi, Rusya, 2018

Ermenistan ve Rusya arasındaki askeri işbirliği, her iki devletin de askeri ittifaka (CSTO) üye olmasına ve Ortak BDT Hava Savunma Sistemine katılmalarına dayanmaktadır. Rusya, Transkafkasya Kuvvetler Grubunun bir parçası olarak, Erivan'ın kuzeyindeki Gümrü'de (eski adıyla Alexandropol), yurtdışındaki askeri üssünün (102. Askeri Üs) varlığı ile ilgili anlaşma 2010 yılında 2044 yılına kadar uzatıldı.[22] Moskova ayrıca Ermenistan'a daha fazla silah ve askeri teçhizat sağlamayı da üstlendi. 8 Aralık 2015'te, Erebuni üssü (102.'nin bir parçası) altı gelişmiş Mi-24P saldırı helikopteri ve Krasnodar bölgesindeki Rus Hava Kuvvetleri üssünden teslim edilen bir Mi-8MT nakliye helikopteri ile takviye edildi.[23]

Ermenistan'daki Rus sınır muhafızları müdürlüğü (yaklaşık 4,500 kişi) ve Ermeni sınır muhafızları, Ermenistan'ın Türkiye ve İran ile olan Sovyet dönemi sınırının korunmasından sorumludur.[24]

Ekim 2013'te, Rusya'nın 102. askeri üssünün başkomutanı Andrey Ruzinsky, Rusya'nın resmi askeri gazetesine verdiği demeçte, "Azerbaycan, Dağlık Karabağ üzerindeki yetkisini zor kullanarak yeniden tesis etmeye karar verirse, [Rusya] askeri üssü, Rusya Federasyonu'nun Toplu Güvenlik Anlaşması Örgütü çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak silahlı çatışmaya katılabilir" dedi.[25][26]

23 Aralık 2015'te Rus savunma bakanı Sergey Şoygu ve Ermeni mevkiidaşı Seyran Ohanyan, Kafkasya'da bir Ortak Hava Savunma Sistemi oluşturmak için bir anlaşma imzaladı.[27] Anlaşmanın imzalanması, Ermeni bakanın Dağlık Karabağ'ın ayrılık bölgesinde Azerbaycan ile ateşkesin neredeyse artık mevcut olmadığı şeklindeki iddiasının ardından geldi.[28] Haziran 2016'da Ermenistan Ulusal Meclisi, bir Ermenistan-Rusya ortak hava savunma sistemi oluşturma anlaşmasını onaylamak için 8'e karşı 102 oy kullandı.[29]

2016'da Ermenistan'ın Rus devletinden İskender-M balistik füzelerinin bir bölümünü aldığı basına yansıdı[30] (daha önce, 2013'te, Rusya'nın Ermenistan'da açıklanmayan yerlere birkaç İskender füze sistemi konuşlandırdığı ortaya çıktı).[31] Şubat 2017'de Ermenistan Savunma Bakanı bir Rus medya kuruluşuna verdiği demeçte, Ermenistan'da konuşlandırılan ve Eylül 2016'daki askeri geçit töreninde gösterilen İskender füzelerinin Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'ne ait olduğunu ve işlettiğini söyledi.[32]

Kasım 2016'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya ve Ermenistan'ın ortak askerî güçlerini oluşturmaya yönelik bir hükûmet önerisini onayladı.[33] İki tarafın lideri, Rusya Kara Kuvvetleri Başkomutanı ile mutabık kalınarak Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Yüksek Komutanı tarafından atanacak ortak bir komuta kuracaktı.[34] Ekim 2017'nin başlarında, ilgili ikili anlaşma Ermeni parlamentosu tarafından onaylandı.[35][36]

Ekim 2017'nin ortalarında, Ermeni kabinesi Rusya ile iç mevzuata uygun olarak silah alımını kolaylaştırmak için 100 milyon dolarlık bir kredi anlaşması imzalanmasına ilişkin bir tasarıyı onayladı.[37]

Yerleşik diplomatik misyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Moskova'daki Ermenistan Büyükelçiliği
    Moskova'daki Ermenistan Büyükelçiliği
  • Erivan'daki Rusya Büyükelçiliği
    Erivan'daki Rusya Büyükelçiliği

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ LUIGI VILLARI. Fire and Sword in the Caucasus. s. 65. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021. the khanates of Erivan and Nakhitchevan were conquered in 1828— 29 after a last war with Persia ; 
  2. ^ "Azerbaijan says will face Russian soldiers in Karabakh in case of war". Today's Zaman. 1 Mart 2013. 16 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  3. ^ "Armenia To Join Russian-Led Customs Union". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016. 
  4. ^ Helix Consulting LLC. "EU-Armenia: About decision to join the Customs Union". 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016. 
  5. ^ "Россия и Армения подписали 12 документов в ходе визита Владимира Путина в Ереван". ИА REGNUM. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016. 
  6. ^ "Эхо Москвы :: Новости / Армения получила скидку на газ еще не подписав даже "дорожную карту" по вступлению в Таможенный союз". Эхо Москвы. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016. 
  7. ^ "Interfax. "Joint commission to coordinate Armenian-Russian inquiry into Gyumri murder." Interfax: Russia & CIS Military Newswire 20 Jan. 2015: 1. Regional Business News. Web. 11 Nov. 2016". 
  8. ^ "Interfax. "Armenia's ruling party says case of Russian soldier suspected of Gyumri murder should not be politicized." Russia & FSU General News 16 Jan. 2015: 1. Regional Business News. Web. 11 Nov. 2016". 
  9. ^ nterfax. "Armenia's ruling party says case of Russian soldier suspected of Gyumri murder should not be politicized." Russia & FSU General News 16 Jan. 2015: 1. Regional Business News. Web. 11 Nov. 2016.
  10. ^ "Gyumri Murders Threaten to Disrupt Armenia's Relations with Russia". www.cacianalyst.org. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. 
  11. ^ "Солдат, убивший армянскую семью в Гюмри, приговорен к пожизненному сроку". 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  12. ^ "Appeals Court Upholds Life Sentence for Russian Soldier Convicted of Murder of Armenian Family". 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  13. ^ "Russian press portrays Armenia's Pashinyan as "carbon copy" of Poroshenko". 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  14. ^ "CSTO Chief Charged In Connection With 2008 Armenian Election Violence". 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  15. ^ "Russia Seethes After Velvet Revolutionary Strikes at Old Foes". 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  16. ^ "Armenia's Pashinyan: We hope Russia has done nothing against us". 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  17. ^ "As Armenia was engulfed in internal squabbles, a Russian bomb was lobbed into the political forum which mushroomed to cover the entire horizon". 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  18. ^ "Russia is the only country able to stop the Armenia-Azerbaijan conflict. Will it step up and do so?". CNN. 5 Ekim 2020. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  19. ^ "Reluctant Russia offers to send peacekeeping 'monitors' to Nagorno-Karabakh". The Independent. 14 Ekim 2020. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  20. ^ "Armenia and Azerbaijan agree on a ceasefire, Russian foreign ministry says". CNN. 10 Ekim 2020. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  21. ^ "Nagorno-Karabakh: Armenia and Azerbaijan accuse each other of breaking fresh truce". The Guardian. 18 Ekim 2020. 20 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  22. ^ Российская военная база останется в Армении до 2044 года 22 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Russia-24, 20 August 2010.
  23. ^ "Russian military helicopters stationed near Turkey". DW. 8 Aralık 2013. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  24. ^ "Генерал-майор Бирюков возглавил Погрануправление ФСБ РФ в Армении". 5 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021. 
  25. ^ "Russian Base In Armenia Signals Role In Possible Karabakh War". Radio Free Europe/Radio Liberty. 30 Ekim 2013. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021. 
  26. ^ "Южный форпост России". Krasnaya Zvezda. 10 Ekim 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021. В случае принятия решения руководством Азербайджана по восстановлению юрисдикции над Нагорным Карабахом силовым путём военная база может вступить в вооружённый конфликт в соответствии с договорными обязательствами Российской Федерации в рамках Организации Договора о коллективной безопасности. 
  27. ^ "Russia, Armenia unify air defense systems in Caucasus". Hürriyet Daily News. 24 Aralık 2015. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  28. ^ "Ankara: Russia-Armenia deal heats up Caucasus". Hürriyet Daily News. 25 Aralık 2015. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  29. ^ Staff (30 Haziran 2016). "Armenia ratifies agreement on joint air-defense system with Russia". Reuters. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016. 
  30. ^ «Искандеры» доехали до Армении 29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vedomosti, 18 Eylül 2016.
  31. ^ Harutyunyan, Sargis (3 Haziran 2013). "Advanced Russian Missiles 'Deployed In Armenia'". Radio Free Europe/Radio Liberty. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2013. 
  32. ^ Виген Саркисян: "Искандеры" принадлежат Армении, управляем ими мы 5 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 22 Şubat 2017.
  33. ^ "Распоряжение Президента Российской Федерации от 12.11.2016 № 359-рп "О подписании Соглашения между Российской Федерацией и Республикой Армения об Объединенной группировке войск (сил) Вооруженных Сил Республики Армения и Вооруженных Сил Российской Федерации"". 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021. 
  34. ^ Russia and Armenia to Create Joint Military Forces 30 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Moscow Times, 14 Kasım 2016.
  35. ^ Парламент Армении ратифицировал соглашение об армяно-российской группировке 30 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 5 October 2017.
  36. ^ Armenian Parliament Approves New Defense Agreement with Russia 7 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Armenian Weekly, 5 Ekim 2017.
  37. ^ Кабмин Армении одобрил подписание с Россией оборонного кредитного договора 12 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 12 Ekim 2017.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ermenistan-Rusya ilişkileri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermenistan-Rusya_ilişkileri&oldid=32622694" sayfasından alınmıştır