İçeriğe atla

Azerbaycan-Rusya ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Azerbaycan-Rusya ilişkileri

Azerbaycan
Rusya
Dmitry Medvedev Azerbaycanlı Büyük Vatanseverlik Savaşı gazisi Agadadash Samedov ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından Bakü'de karşılandı, 2008
Dmitry Medvedev Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mihriban Aliyeva tarafından karşılandı, 2008
Vladimir Putin Haydar Aliyev ile Azerbaycan'da Bina havaalanında, 2001
Cumhurbaşkanı Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ile Rusya-Azerbaycan belgelerinin imza töreninde, 2002

Azerbaycan-Rusya ilişkileri Azerbaycan Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkilerdir.

Şimdi Azerbaycan olan bölge, Kaçar Hanedanı'nın Rus-Pers Savaşı'nın (1804–13) ve yaklaşan Gülistan Antlaşması ve Rus-Fars Savaşı (1826) sonrasında yapılan Türkmençay Antlaşması diğer Kafkasya topraklarının yanı sıra onu terk etmek zorunda kalmasından sonra Rus İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Aras nehrinin kuzeyindeki, günümüz Azerbaycan cumhuriyeti topraklarının Rusya tarafından işgal edilene kadar İran toprağının olduğu bölgeydi.[1][2][3] Azerbaycan'ın bağımsızlığı olan Rus imparatorluğunun on yıllarca bir parçası olduktan sonra 1920'de Sovyetler Birliği'ne katıldı. 1991 yılında SSCB'nin dağılmasının ardından iki ülke ilişkileri Ayaz Mutallibov'un dış politikası nedeniyle yakınlaşmaya başladı.[4] Ancak Ermenilerin Hocalı'yı işgalinden sonra Mutallibov istifa etmek zorunda kaldı ve bu da Abulfaz Elçibey'in iktidara gelmesi ile sonuçlandı. Elçibey'in bir yıllık iktidarı sırasında Azerbaycan-Rusya ilişkileri zarar gördü. Elçibey'in siyaseti "Anti-Rus" olarak tanımlandı.[5] Haydar Aliyev 1993'te iktidara geldiğinde Rusya ile daha sıcak ilişkiler kurdu.

Rusya'nın Bakü'de büyükelçiliği, Azerbaycan'ın Moskova'da büyükelçiliği ve Saint Petersburg'da başkonsolosluğu bulunmaktadır. Azerbaycan ayrıca Yekaterinburg'da başka bir başkonsolosluk açacağını açıkladı. Bölgedeki en büyük Rus diasporası olan Azerbaycan'da Rusya'da yarım milyondan fazla Azerinin yanı sıra önemli bir Rus diasporası bulunmaktadır.[6] Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Rusya ve Azerbaycan halklarının "en yakın dostluk ve güven bağları" ile bağlı olduğunu belirtti.

İki ülke arasındaki ilişkiler dostane ve yakın olmaya devam ediyor ancak Dağlık Karabağ sorunu, Güney Osetya-Abhazya çatışması ve Hazar Denizi'nin yasal statüsü gibi birçok anlaşmazlık var. Azerbaycan, Çeçenistan meselesinde Rusya'yı destekledi ve Çeçen asi cumhurbaşkanı Aslan Maskhadov'un Bakü'deki temsilcisinin ofisini kapattı. Bazı analistler, Rusya'nın tarafsız olduğunu ve Elçibey'in milliyetçi hükûmeti göreve gelene kadar 1990'ların başında Karabağ ihtilafında Azerbaycan'ı bir şekilde desteklediğini ve bunun da Rusya'nın Ermenistan ile birçok askeri anlaşma imzalamasına neden olduğunu savundu.[7] Bu, 1990'daki Kara Ocak hatırasıyla birlikte, Azerbaycan toplumunda, özellikle milliyetçiler arasında Rusya'ya güvensizliğe yol açsa da, 2007'de yapılan bir ankete göre, Azerilerin yaklaşık % 80'i Rusya ile dostluğu onaylıyor. Gürcistan ile 2008 savaşından sonra bu oran % 52'ye düşmüştür.[8] Azerbaycan'da Rus düşmanlığı hiçbir zaman yaygın olmamıştır ve hükûmet de Azerbaycan'daki etnik Rusların haklarını korumaya güçlü bir şekilde bağlıdır, ancak Ermenilerle evli veya başka bir şekilde bağlantılı Ruslara karşı düşmanlık bulunmaktadır.[9] Azeriler, Rusya'da Çeçen Savaşları sonrasındaki ortak "Kafkas düşmanlığı" nedeniyle sıklıkla ayrımcılığa maruz kalıyorlar. Bunun ana nedeni, Rusların Azeriler ile diğer Kafkas milletlerini birbirinden ayıramaması olarak değerlendiriliyor.[10]

Rusya'nın 2008'de Ermenistan'a silah nakli

[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 yılının başında Azerbaycan medyası, Rusya'nın Ermenistan'a 2008 yılı boyunca 800 milyon dolara mal olan kapsamlı silah transferleri yaptığı iddialarını yayınladı. 12 Ocak 2009'da Rusya büyükelçisi Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı'na davet edildi ve bu bilgileri sordu. 21 Ocak 2009'da Rusya Dış İlişkiler Bakanlığı transferleri resmen reddetti.[11] Wikileaks tarafından Aralık 2010'da yayınlanan materyallere göre, Azerbaycan savunma bakanı Safar Abiyev, Ocak 2009'da Moskova'ya yaptığı ziyarette Rus mevkidaşı Sergei Ivanov'un bu bilgiyi resmi olarak reddetmesine rağmen silah transferlerini gayriresmî olarak kabul ettiğini iddia etti.[12]

Askeri işbirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vladimir Putin ve Haydar Aliyev Moskova'da, 2000

27 Şubat 2003'te Bakü'de, Rusya ve Azerbaycan arasında askeri-teknik işbirliği konusunda hükûmetler arası bir anlaşma imzalandı ve 4 Aralık 2006'da taraflar, fikrî mülkiyet haklarının karşılıklı olarak korunmasına ilişkin hükûmetler arası bir anlaşma imzaladılar. Her iki ülkenin savunma bakanlıklarının liderleri düzenli olarak misafir ziyaretleri yapmaktadır. 23–25 Ocak 2006 tarihlerinde Rusya Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Sergey İvanov Bakü'yü ziyaret etti. Kasım 2007'de Rusya Savunma Bakanı Anatoli Serdyukov da Azerbaycan'ı ziyaret etti. 29 Temmuz 2008'de Moskova'da Rusya-Azerbaycan Hükûmetlerarası Askeri-Teknik İşbirliği Komisyonu İkinci Toplantısı yapıldı.

25 Ocak 2002'de Rusya Federasyonu ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında Kabala Radar İstasyonunun (radar istasyonu, "DTV") durumu, ilkeleri ve kullanım koşulları hakkında bir anlaşma imzalandı ve 28 Kasım 2003'te hükûmetler arası bir protokol imzalandı. 20 Haziran 2007'de, Rusya ve Azerbaycan'ın yetkili temsilcilerinin statüsünü ele alan Hükûmetlerarası Protokol imzalandı ve "DTV" radarının statüsü, ilkeleri ve kullanım koşullarına ilişkin Anlaşmayı yürütmek üzere atandı.

Vladimir Putin İlham Aliyev ile görüşüyor, 2008
Vladimir Putin, Mahmud Ahmedinejad ve İlham Aliyev, 2007

8 Haziran 2007'de Heiligendamm'daki G-8 zirvesinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kabala radar istasyonunun ABD tarafından geliştirilen füze savunma sisteminin bir parçası olarak kullanılması için bir teklifte bulundu. Öneriyi, bölgede istikrar ve güvenliğe somut bir katkı olarak gören Azerbaycan liderliği destekledi.

Kafkasya'daki genel durum ve uluslararası terörizme karşı mücadelenin ortak hedefleri dikkate alındığında, sınır işbirliği Azerbaycan-Rusya ilişkilerinin önemli bir bileşeni olmaya devam etmektedir. 25 Ocak 2002'de sınır hizmeti temsilcilerinin faaliyetlerine ilişkin hükûmetler arası bir anlaşma imzalandı. İstişarelerde, her iki ülkenin topraklarında sınır hizmetleri bürolarının açılması konusunda bir anlaşma yapıldı.

29–30 Ocak 2008 tarihlerinde Moskova, Azerbaycan ile sınırın sınırlandırılmasına ilişkin XV. Tur görüşmelere ev sahipliği yaptı.

Dmitry Medvedev ve İlham Aliyev, Moskova. 2 Kasım 2008

Rusya ve Azerbaycan'ın kolluk kuvvetleri ve yargı makamları da işbirliği yapıyor. Nisan 1996'da imzalanan Rusya İçişleri Bakanlığı ile Azerbaycan İçişleri Bakanlığı arasında sınır bölgelerinde içişlerinde işbirliği anlaşması 2001 yılında yürürlüğe girdi. Ayrıca şu anlaşmalar da vardı: Terörle mücadelede karşılıklı ilişkiler muhtırası (Şubat 2000) ve işbirliği protokolleri, Rusya İçişleri Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı arasında transit malların korunması alanında işbirliği hakkında bir muhtıra (Temmuz 2008).

Ekonomik ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya ile Azerbaycan arasında ticari ve ekonomik işbirliği artıyor. 2008 yılında iki ülke arasındaki ticaret cirosu yıllık% 39,3 artarak 2.403 milyar ABD doları, ihracat % 42.6 artarak 1.9911 milyar ABD doları, ithalat % 25.4 artarak 411.4 milyon ABD doları olmuştur. 1 Ocak 2007'de Rusya'nın Azerbaycan'a gaz sevkiyatının sona ermesine rağmen, ticaret olumlu bir eğilim sürdürdü.

Kültürel ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Medvedev kahramanlar anıtına çelenk koyuyor (Bakü).

Kültür ve eğitimde Rusya-Azerbaycan ilişkileri istikrarlı bir şekilde gelişiyor. Aralık 2006'da, iki ülke 2007–2009 için insani yardım alanında bir eyaletler arası işbirliği programı kabul etti.

2005 Rusya'da "Azerbaycan Yılı" ve 2006 Azerbaycan'da "Rusya Yılı" ilan edildi; iki ülke bu iki yıl içinde 110 özel kültürel etkinlik düzenledi.

2008 yılında Bakü'de Moskova Devlet Üniversitesi'nin bir şubesi kuruldu. Azerbaycan üniversitelerinde 15 binin üzerinde öğrenci Rus dili eğitimine katılıyor. Azerbaycan'da 50'den fazla Rusça gazete ve 10 Rus haber ajansı bulunmaktadır.

Bozulma ve yenileme

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010'larda Gabala Radar İstasyonu'nun Rusya'ya kiralanmasının yenilenmesi ve Rusya'nın kendi Krasnodar Bölgesi'ndeki yeni bir istasyonun inşaatı da dahil olmak üzere bir dizi arızadan sonra, Rusya'nın Azeri petrolünün Bakü-Novorossiysk boru hattı üzerinden geçişini durdurma kararı, Azerbaycan tankeri Naphthalene'nin Dağıstan'da kaçak mal taşıma şüphesiyle tutulması ve ilişkileri bozmuştur.

Tartışmalar, Dağlık Karabağ'ın düzenlenmesi, Hazar Denizi hukuk rejimi ve enerji alanında işbirliği konularını içeriyordu. Ek olarak, Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ve Rosneft arasında petrol tedariki için işbirliği ve şartlar konusunda bir anlaşma imzalandı; ortak sınırda Samur Nehri boyunca yeni bir otomobil köprüsü inşa edilmesine yönelik bir anlaşma da vardı. Ziyaret, Ermenistan'ın Avrupa Birliği ile Ortaklık Anlaşması imzalamayı düşünmesi ışığında Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerini güçlendirdiği şeklinde okunması daha da önem kazandı.[13]

Büyükelçilikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan Büyükelçiliği Moskova, Rusya'da bulunmaktadır. Rusya Büyükelçiliği Azerbaycan'ın Bakü şehrinde bulunmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. ss. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  2. ^ L. Batalden, Sandra (1997). The Newly Independent States of Eurasia: Handbook of former Soviet Republics. Greenwood Publishing Group. s. 98. ISBN 978-0-89774-940-4. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  3. ^ E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and Conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. s. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  4. ^ "An Analysis of Hegemony in Azerbaijani-Russian relations". 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  5. ^ Cornell, Svante (1 Aralık 2000). "Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus". Taylor & Francis. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016 – Google Books vasıtasıyla. 
  6. ^ "Русская община Азербайджана отметила 15-летие конференцией - ЦентрАзия". 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  7. ^ "Russian-Azerbaijani relations Alaytic View". 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
  8. ^ "Neither Friend nor Foe" (PDF). 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  9. ^ "The Status of Minorities in Azerbaijan" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  10. ^ "News.Az – Azerbaijanis need 'different image' in Russia". 21 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  11. ^ "МИД России опроверг информацию о поставках Армении российского оружия на $800 млн". 23 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  12. ^ "Embassy cables: Truth about Putin and Medvedev – over a bottle of vodka". The Guardian. 1 Aralık 2010. 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016 – The Guardian vasıtasıyla. 
  13. ^ Markedonov, Sergei (16 Ağustos 2013). "Reviewing loyalties in Greater Caucasus". 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Azerbaycan-Rusya ilişkileri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan-Rusya_ilişkileri&oldid=33325812" sayfasından alınmıştır