İçeriğe atla

Dünya nüfusu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
MÖ 10.000'den 2023'e kadarki dünya nüfusunun artışının grafiği.
2018'deki dünya nüfusunu gösteren bir harita. Her bir kare, yarım milyon insanı temsil etmektedir.

Dünya nüfusu ya da dünya insan nüfusu, dünya üzerinde yaşayan insan sayısını belirtmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından Kasım 2022'de yapılan açıklamaya göre, dünya nüfusu 8 milyarı aşmıştır.[1][2] Dünyadaki insan nüfusunun 1 milyara ulaşması, modern insanlığın ortaya çıkışından sonra 200.000 yıldan fazla zaman aldı ve 8 milyara ulaşması sadece 219 yıl sürdü.[2] 20. yüzyılın son 70 yılında dünya nüfusu tarihte en hızlı yükselişini gösterdi.

İnsan nüfusu, 1315–1317 arasındaki Büyük Kıtlık ve 1346–1353 arasındaki Kara Veba'nın sona ermesinin ardından sürekli bir büyüme yaşadı. En yüksek küresel nüfus artış oranları, yılda %1,8'in üzerinde artışlarla 1955 ile 1975 yılları arasında gerçekleşti ve 1965–1970 arasında %2,1 ile zirve yaptı.[3] Büyüme oranı, 2015 ile 2020 yılları arasında %1,1'e geriledi ve 21. yüzyılda daha da düşeceği tahmin edilmektedir.[4] Dünyadaki insan nüfusu hâlâ artmaktadır, ancak değişen doğurganlık ve ölüm oranları nedeniyle uzun vadeli gidişatı hakkında önemli bir belirsizlik de bulunmaktadır.[5][6] Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi, 2050 yılına kadar dünyadaki nüfusun 9–10 milyar olacağını, 21. yüzyılın sonuna kadar ise 10–12 milyar arasında olacağını tahmin etmektedir.[7] Diğer demograflar ve araştırmacılar ise, insan nüfusunun 21. yüzyılın ikinci yarısında azalmaya başlayacağını tahmin etmektedir.[8] 2020 yılında, dünyadaki ortalama insan yaşı 31 idi.[9]

Küresel olarak toplam doğum sayısı 2015–2020 arasında "yılda 140 milyon" olup, bunun 2040–2045 yılları arasında "141 milyon/yıl" ile zirveye ulaşacağı ve ardından 2100 yılına kadar yavaş yavaş yılda 126 milyona kadar düşeceği tahmin edilmektedir.[10] Toplam ölüm sayısı şu an "yılda 57 milyondur" ve 2100 yılına kadar istikrarlı bir şekilde yılda 121 milyona çıkması beklenmektedir.[10]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Çatalhöyük yerleşiminin bir modeli. Çatalhöyük, M.Ö 7.000'de muhtemelen dünyadaki en büyük yerleşim yeriydi.

Tarımın ortaya çıktığı M.Ö 10.000 civarlarındaki insan nüfusuna yönelik tahminler, 1 milyon ile 15 milyon arasında değişmektedir.[11][12] Tarım ile birlikte insan nüfusu hızlı bir şekilde büyümeye başladı.[13] Yaklaşık M.Ö 8.500'lerde dünyadaki en büyük yerleşimler, günümüzde Filistin sınırlarında bulunan Eriha gibi köylerdi ve sadece birkaç yüz kişiye ev sahipliği yapıyorlardı. M.Ö 7.000'de, o sıralar muhtemelen dünyadaki en büyük yerleşim yeri olan, Orta Anadolu'da yer alan Çatalhöyük'te 5.000 ila 10.000 insan yaşıyordu. M.Ö 5.000 ila 4.000 arasında, Bereketli Hilal adı verilen Orta Doğu bölgesinde 10.000 kişilik şehirler birer birer ortaya çıkmaya başladı.

M.Ö 2.250'de Akad İmparatorluğu'nda yaklaşık 1 milyon kişi yaşıyordu.[14] M.Ö 2.800 civarlarında dünya nüfusu 50 milyona vardı.[15] M.Ö 2'de Çin'deki Han Hanedanlığı'nın nüfusu yaklaşık 57 milyondu;[16] Çin'in nüfusu daha sonra M.S 1200'e gelindiğinde 123 milyon kadar büyüdü ve 1393'te kıtlık, hastalık ve Moğol istilalarının ortak bir sonucu olarak 65 milyona geriledi.[17][18] M.S 4. yüzyılda, sadece doğu ve batı Roma İmparatorluğu'nda toplam 50 ila 60 milyon insan yaşıyordu.[19] M.Ö 1. yüzyıldan M.S 4. yüzyıla kadar Antik Dünya'nın en önemli yerleşimlerinden biri olan Roma, bu dönemde nüfusu 1 milyonu aşan ilk şehir oldu.[20]

İslam'ın Altın Çağı'nın en önemli bilim, kültür ve sanat merkezlerinden biri olan Bağdat, M.S 750 yılındaki kayıtlara göre 500 binlik nüfusuyla, 1 milyonluk Çin şehri Çang'an'dan sonra dünyanın en kalabalık şehriydi.[21]

13. yüzyılda Küçük Asya'nın (Anadolu) nüfusu 6 milyon civarındaydı.[22] İlk olarak M.S 6. yüzyılda kaydedilen hıyarcıklı vebalar; ölümcüllüğünün zirvesine kemeler ve onların pireleri ile yayılan, 1347'de Himalayalar'da ortaya çıkmış ve sadece 6 yıl içerisinde Avrasya ve Kuzey Afrika'da 75 ila 200 milyon insanı öldürmüş olan Kara Ölüm ile ulaşarak nüfusu yarı yarıya düşürdü.[23][24][25] 1315–1317 arasında gerçekleşen Büyük Kıtlık ve Kara Ölüm'den sonra –yaklaşık 55 milyonluk bir nüfusu olan Amerikan yerlilerinin 15. ve 16. yüzyıllarda kıtanın Avrupalılar tarafından sömürgeleştirilmesiyle birlikte %95'inin öldürülmesi gibi bölgesel istisnalara rağmen– nüfusta sürekli bir artış görüldü.[26][27]

1542 yılında dünya nüfusu yaklaşık 500 milyondu.[15] 1800–1804 civarlarında insan nüfusu bir milyara ulaştı.[28] 1908'de Almanya'da, Haber–Bosch işlemi kullanılarak amonyak ilk kez endüstriyel ölçekte azottan sentezlenmeye başlandı ve bunun sonucu olarak inorganik kimyasal gübreler ortaya çıktı. Bir çalışmaya göre, "dünya nüfusunun yarısının aç kalmasını engelleyen" bu gelişmenin de büyük katkısıyla dünya nüfusu katlanarak artmaya devam etti;[29] 1930'da iki, 1960'ta üç, 1975'te dört, 1987'de beş ve 1999'da altı milyarı gördü.[28] 1968 yılı, %2,07 ile insan nüfusunun büyüme oranının zirvesini gördüğü yıldı.[30] 20. yüzyılda dünyanın en kalabalık ülkelerini sırasıyla Çin (1982'de 1 milyara ulaştı), Hindistan (1991'de yaklaşık 846 milyondu), Sovyetler Birliği (1989'da yaklaşık 286 milyondu) ve Amerika Birleşik Devletleri (1990'da yaklaşık 248 milyondu) oluşturuyordu.

1994'te uzaydan görüldüğü hâliyle gece saatinde dünyayı gösteren bu fotoğraf, insanların gezegen üzerinde ne kadar yayıldığını gözler önüne seriyor. Parlak ışıklar, hem en yoğun yerleşim bölgelerini hem de finansal olarak bu aydınlatmayı yapabilecek olan bölgeleri gösteriyor.

21. yüzyılda insan nüfusu katlanarak artmaya devam etti. Ekim 2011'de dünya nüfusu yedi milyarı aştı.[31] Ağustos 2021'de dünyada 7,8 milyar insan vardı.[31] Kasım 2022'de ise nüfus 8 milyarı aştı.[32] 21. yüzyılın en kalabalık ülkelerini sırasıyla Hindistan, Çin, Amerika Birleşik Devletleri, Endonezya, Pakistan, Nijerya, Brezilya gibi ülkeler oluşturmaktadır. Birleşmiş Milletler'in 2023 yılındaki verilerine göre Hindistan, uzun bir süre boyunca "dünyanın en kalabalık ülkesi" ünvanını elinde bulunduran Çin'in nüfusunu geçerek bu ünvanın yeni sahibi oldu.[33]

Kilometre taşları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1 milyara 1804 yılında ulaşılmıştır.
  • 2 milyara 1927 yılında ulaşılmıştır.
  • 3 milyara 1961 yılında ulaşılmıştır.
  • 4 milyara 1971 yılında ulaşılmıştır.
  • 5 milyara 1987 yılında ulaşılmıştır.
  • 6 milyara 12 Ekim 1999 tarihinde ulaşılmıştır.[34]
  • 7 milyara Ekim 2011 tarihinde ulaşılmıştır.[34]
  • 8 milyara 15 Kasım 2022 tarihinde ulaşılmıştır

Birleşmiş Milletler Nüfus Projeksiyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 9 milyara 2037 yılında ulaşılacaktır.[35]
  • 10 milyara 2058 yılında ulaşılacaktır.[35]
  • 10,4 milyara 2078 yılında ulaşılacaktır.[35]

Nüfus sıralamasında ilk 10 ülke

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıra Ülke Nüfus Yüzde Tarih Kaynak
1. Hindistan Hindistan 1.425.775.850 %17,8 14 Nisan 2023 [36]
2. Çin Çin 1.412.600.000 %17,6 31 Aralık 2021 [37]
3. Amerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri 334.633.076 %4,17 16 Nisan 2023 [38]
4. Endonezya Endonezya 275.773.800 %3,44 1 Temmuz 2022 [39]
5. Pakistan Pakistan 229.488.994 %2,86 1 Temmuz 2022 [40]
6. Nijerya Nijerya 216.746.934 %2,70 1 Temmuz 2022 [40]
7. Brezilya Brezilya 216.024.545 %2,69 16 Nisan 2023 [41]
8. Bangladeş Bangladeş 168.220.000 %2,10 1 Temmuz 2020 [42]
9. Rusya Rusya 146.188.000 %1,83 2 Haziran 2023 [43]
10. Meksika Meksika 128.271.248 %1,60 31 Mart 2022 [44]
Dünya Nüfusu[45]
# En kalabalık ülkeler Yıllara göre nüfusları
Mevcut nüfusu en yüksek olan beş ülkenin 1901–2021 yılları arasındaki nüfus grafiği.
2000 2015 2023 2030
1 Hindistan Hindistan 1,053 1,311 1,425 1,528
2 Çin Çin 1,270 1,376 1,412 1,416
3 Amerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri 283 322 335 356
4 Endonezya Endonezya 212 258 275 295
5 Pakistan Pakistan 136 208 229 245
6 Brezilya Brezilya 176 206 216,7 228
7 Nijerya Nijerya 123 182 216,5 263
8 Bangladeş Bangladeş 131 161 168 186
9 Rusya Rusya 146 146 147 149
10 Meksika Meksika 103 127 128 148
Toplam dünya nüfusu 6,127 7,349 8,053 8,501

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "BM: Dünya nüfusu 8 milyar oldu". TRT Haber. 15 Kasım 2022. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  2. ^ a b Kight, Stef W.; Lysik, Tory (14 Kasım 2022). "The human race at 8 billion" (İngilizce). Axios. 14 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  3. ^ "World Population Prospects". United Nations. 24 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  4. ^ "World Population Prospects, Standard Projections, Archive, 2019 Revision". United Nations. 2019. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  5. ^ "World Population Growth". Our World in Data. 9 Mayıs 2013. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  6. ^ "Dünya nüfusunun 2050'ye kadar yüzde 20–30 artması bekleniyor". NTV. 10 Temmuz 2022. 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 
  7. ^ "Dünya Nüfus Beklentileri, 2022, Grafikler / Profiller". Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi. 2022. 
  8. ^ Cave, Damien; Bubola, Emma; Sang–Hun, Choe (22 Mayıs 2021). "Long Slide Looms for World Population, With Sweeping Ramifications" (İngilizce). The New York Times. ISSN 0362-4331. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağındanSınırlı deneme süresince özgürce erişilebilir, normalde ise abonelik gereklidir arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021. 
  9. ^ "World", The World Factbook (İngilizce), Central Intelligence Agency, 19 Ekim 2021, 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Kasım 2021 
  10. ^ a b "Dünya Nüfus Beklentileri, 2019, Grafikler / Profiller". Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi. 2019. 
  11. ^ Tellier, Luc–Normand (2009). = cXuCjDbxC1YC Urban World History: An Economic and Geographical Perspective |url= değerini kontrol edin (yardım) (İngilizce). PUQ. s. 26. ISBN 978-2-7605-1588-8. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından = cXuCjDbxC1YC arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021. 
  12. ^ Thomlinson, Ralph (1975). Demographic Problems: Controversy Over Population Control. 2 (İngilizce). Dikenson Publishing Company. ISBN 978-0-8221-0166-6. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  13. ^ Balter, Michael (22 Haziran 2009). "Ancient Waves of (Wild) Grain" (İngilizce). Science. doi:10.1126/article.31143. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  14. ^ Harari, Yuval Noah (2015). Hayvanlardan Tanrılara Sapiens: İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi. Genç, Ertuğrul tarafından çevrildi. İstanbul: Kolektif Kitap. ss. 78, 89, 113, 249. ISBN 978-605-5029-35-7. 
  15. ^ a b "Hyde (History database of the Global Environment)" (İngilizce). Netherlands Environmental Assessment Agency. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  16. ^ Beck, Mansvelt (1986). "The Fall of Han". Twitchett, Denis; Loewe, Michael (Ed.). The Cambridge History of China: Volume I: The Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220 (İngilizce). 1.. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 595-596. ISBN 978-0-521-24327-8. 
  17. ^ Vallin, Jacques; Wunsch, Guillaume; Caselli, Graziella (3 Ocak 2006). = nmgNXoiAiU4C Demography: Analysis and Synthesis, Four Volume Set: A Treatise in Population |url= değerini kontrol edin (yardım) (İngilizce). Academic Press. s. 34. ISBN 9780127656601. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından = nmgNXoiAiU4C arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  18. ^ Thieme, Horst R. (2003). = cHcjnkrMweYC Mathematics in Population Biology |url= değerini kontrol edin (yardım) (İngilizce). Princeton University Press. s. 285. ISBN 9780691092911. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından = cHcjnkrMweYC arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  19. ^ Harl, Kenneth W. (1998). "Population Estimates of the Roman Empire" (İngilizce). Tulane.edu. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ Davarcı, Ayşe Sadberk (31 Mayıs 2019). "Şehirler Nereden Geldi, Nereye Gidiyor?". Başlangıç Noktası. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
  21. ^ Ponting, Clive (2008). = xSt_94gk19AC&newbks = 0&printsec = frontcover&dq = d%C3%BCnya+tarihi+clive+ponting&hl = tr World History: A New Perspective |url= değerini kontrol edin (yardım) (İngilizce). Random House. s. 308. ISBN 978-1-4090-4639-4. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından = xSt_94gk19AC&newbks = 0&printsec = frontcover&dq = d%C3%BCnya+tarihi+clive+ponting&hl = tr arşivlendi |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
  22. ^ Russell, J. C. (1958). "Late Ancient and Medieval Population". Transactions of the American Philosophical Society (İngilizce). 48 (3). ss. 93-99. doi:10.2307/1005708. ISSN 0065-9746. JSTOR 1005708. 
  23. ^ Zietz, Björn P.; Dunkelberg, Hartmut. "The history of the plague and the research on the causative agent Yersinia pestis" (İngilizce). 207 (2). doi:10.1078/1438-4639-00259. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  24. ^ #author.fullName<nowiki>}</nowiki. "Plague never went away – now it could re-emerge in drug-resistant form". New Scientist (İngilizce). 26 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. }
  25. ^ Zietz, Björn P.; Dunkelberg, Hartmut (14 Kasım 2004). "The history of the plague and the research on the causative agent Yersinia pestis". International Journal of Hygiene and Environmental Health (İngilizce). 207 (2). ss. 165-178. doi:10.1078/1438-4639-00259. PMC 7128933 $2. PMID 15031959. 
  26. ^ Snow, Dean R. (16 Haziran 1995). "Microchronology and Demographic Evidence Relating to the Size of Pre-Columbian North American Indian Populations". Science (İngilizce). 268 (5217). ss. 1601-1604. Bibcode:1995Sci...268.1601S. doi:10.1126/science.268.5217.1601. PMID 17754613. 
  27. ^ "The Story Of... Smallpox – and other Deadly Eurasian Germs". Public Broadcasting Service (İngilizce). 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ a b "World's population reaches six billion". BBC (İngilizce). 5 Ağustos 1999. 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ Smil, Vaclav (1999). "Detonator of the population explosion". Nature (İngilizce), 400. s. 415. doi:10.1038/22672. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  30. ^ = chart&time = 1950..latest&country = ~OWID_WRL "Population growth rate, World, 1950 to 2099" |arşivurl= değerini kontrol edin (yardım). Our World In Data (İngilizce). 11 Ağustos 2021 tarihinde = chart&time = 1950..2099&country = ~OWID_WRL kaynağından |url= değerini kontrol edin (yardım) arşivlendi. 
  31. ^ a b Chamie, Joseph (11 Şubat 2020). "World Population: 2020 Overview". Yale Üniversitesi (İngilizce). 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ "BM'ye göre dünya nüfusu bugün 8 milyara ulaştı". BBC News Türkçe. 15 Kasım 2022. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 
  33. ^ "Hindistan'ın nüfusu Çin'i geçti". TRT Haber. 5 Mayıs 2023. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2024. 
  34. ^ a b 'Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu
  35. ^ a b c "World Population Projections - Worldometer". worldometers.info (İngilizce). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023. 
  36. ^ "Spotlight on family planning as India surpasses China as world's most populous country". France 24 (İngilizce). 14 Nisan 2023. 14 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  37. ^ "STATISTICAL COMMUNIQUÉ OF THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA ON THE 2022 NATIONAL ECONOMIC AND SOCIAL DEVELOPMENT". stats.gov.cn. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  38. ^ "Population Clock". census.gov. 26 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  39. ^ "Badan Pusat Statistik". bps.go.id. 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  40. ^ a b "World Population Prospects - Population Division - United Nations". population.un.org. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  41. ^ "IBGE | Portal do IBGE | IBGE". www.ibge.gov.br. 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  43. ^ Times, The Moscow (30 Mayıs 2022). "Russia Reports 147M Population in 2021". The Moscow Times (İngilizce). 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  44. ^ "Mexico Population | Moody's Analytics". www.economy.com. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  45. ^ "World Population Prospects - Population Division - United Nations". population.un.org. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dünya_nüfusu&oldid=35657478" sayfasından alınmıştır