Örümcek maymunugiller

Atelidae Yaşadığı dönem aralığı: 2,58-0 myö Pleyistosen-Günümüz  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Ateles geoffroyi
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Primates Alt takım: Haplorhini İnfra takım: Simiiformes Parvo takım: Platyrrhini Familya: Atelidae Gray, 1825
Sınıflandırma
Metne bakınız.

Kahverengi yünlü örümcek maymunu

Atelidae, Yeni Dünya maymunları grubundan bir primat familyası. Orta- ve Güney Amerika'da yaşarlar. Familyanın 25 türü beş cinse ayrılır: Ateles, Brachyteles, Lagothrix, Oreonax ve Alouatta.

Özellikleri

Atelidae boyu 30 – 80 cm (kuyruk 90 cm'ye kadar) ve ağırlıkları 5 – 15 kg arası değişir. En büyükleri Ateles ve Alouatta cinsine ait türler, aynı zamanda Amerika kıtasının en büyük maymunlarıdır. Erkek bireyler dişilerden daha büyük ve ağırdır. Renkleri gri, kırmızı, kahverengi ve siyah tonları arası değişir. Kollar ve bacaklar gayet uzun, eller kanca şeklini almış ve başparmak geriye doğru evrimselleşmiş (kısalmıştır). Kuyruk vücutun uzunluğundadır. Ağızlarında 36 dişleri olur. Bazı türlerde dişinin penis'e benzer bir klitorisi vardır.

Yayılım

Atelidae Amerika'da yaşar. Yaşadıkları bölge Meksiko'nun güneyinden Bolivyaya ve Brezilya'nın güneyine kadar uzanır. Familyanın bütün türleri çeşitli orman şekillerinde yaşar.

Yaşam şekli

Ağaçta yaşayan, gündüz faal maymunlardır, nadir yere inerler. Dalların arasında dört ayak üzerinde yürür veya daldan dala kollarıyla tutunup, sallanıp, atlamayla ilerlerler. Bu ilerleme yöntemi ile, yakından akraba olmadıkları gibongilleri andırırlar.

Sayısı 100 bireye kadar varabilen gruplar içinde yaşarlar. Bu grup yem arayışında bazen daha küçük gruplara bölünür. Grup içinde yaşam -diğer maymunlarla karşılaştırıldığında- gayet barışçıldır.

İletişim sesli bağırışlar ile gerçekleşir. Böylece diğer grupların fazla yaklaşmaması sağlanır veya gruba ait bireyler aranır. Uluyan maymun cinsinin boğaz anatomisi hatta çok daha sesli bağırmaya yönelik gelişmiştir.

Beslenme

Yünlü maymunlar meyve ile beslenir

Örümcek maymunugiller hepçildir, ancak beslenmenin bitkisel ve hayvansal oranı mevsim şartlarına göre değişir. Alouatta ve Ateles cinsleri yaprak ile beslenir. Brachyteles ve Lagothrix cinsleri ise çoğunlukla meyve ile beslenir. Ayrıca çiçek, çekirdek ve başka bitki bölümleri ile de beslenirler. Daha az bir ölçüde böcek ve diğer küçük hayvanları da yerler.

Üreme

Atelidae çok seyrek üredikleri ile de dikkati çeker; sadece her iki yılda bir, 6 - 8 ay süren gebelikten sonra tek bir yavru doğar. Yavrunun bakımı neredeyse tamamen dişinin görevidir. Bir iki yıl içinde sütü bırakır ve 4 - 7 yıl içinde ergenleşirler. İnsan himayesinde bulunanlar 20 - 30 yıl yaşar.

Sınıflandırma

Atelidae, Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) infra takımına aittir. En yakın akrabaları Pitheciidaedir.

Familyanın 25 türü 5 cinse ayrılır:

• Ateles
  • Ateles paniscus
  • Ateles belzebuth
  • Ateles chamek
  • Ateles hybridus
  • Ateles marginatus
  • Ateles fusciceps
    • Ateles fusciceps fusciceps
    • Ateles fusciceps rufiventris
  • Ateles geoffroyi
    • Ateles geoffroyi grisescens
    • Ateles geoffroyi yucatanensis
    • Ateles geoffroyi vellerosus
    • Ateles geoffroyi geoffroyi
    • Ateles geoffroyi ornatus
• Brachyteles
  • Brachyteles hypoxanthus
  • Brachyteles arachnoides
• Lagothrix
  • Lagothrix cana
  • Lagothrix lagotricha
  • Lagothrix lugens
  • Lagothrix poeppigii
• Oreonax flavicauda Oreonax cinsinin tek temsilcisi
• Alouatta
  • Alouatta belzebul
  • Alouatta caraya
  • Alouatta coibensis
  • Alouatta guariba
  • Alouatta macconnelli
  • Alouatta nigerrima
  • Alouatta palliata
  • Alouatta pigra
  • Alouatta sara
  • Alouatta seniculus

Alouatta Alouattinae adında ayrı bir alt familyaya, diğerleri ise Atelinae alt familyasında yer alır. Geissmann'a (2003) göre soyağacı:

 Atelidae
├───Alouatta
└───Atelinae
├───Ateles
└─── N.N.
  ├───Brachyteles
  └───Lagothrix

Kitaplar

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Berlin u.a.: Springer, 2003, ISBN 3-540-43645-6.
• D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005, ISBN 0-8018-8221-4

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Örümcek maymunugiller ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• Vikitür'de Atelidae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
• Animal Diversity Web'de bilgiler 20 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.