Şirin Ebadi

Şirin Ebadi, 2005

Şirin Ebâdî (Farsça: شیرین عبادی‎) (d. 21 Haziran 1947, Hemedan), İranlı avukat, yazar, insan hakları savunucusu. Özellikle kadın ve çocuk hakları alanındaki çalışmalarıyla, 10 Aralık 2003'te Nobel Barış ödülünü aldı. Ebâdî bu ödülle Nobel alan ilk İranlı ve ilk Müslüman kadın oldu.

Hemedan'da ticaret hukuku profesörü bir babanın kızı olarak 1947'de doğan Ebadi, 1965'de Tahran Üniversitesi hukuk bölümüne girdi, 1969'da okulu bitirdikten sonra hakimlik sınavını kazanarak 1970'de stajyer hakim olarak göreve başladı. Bu arada Tahran Üniversitesi'nde yüksek lisans eğitimine devam etti ve 1971'de diplomasını aldı. 1975'de İran'da yasama organının başına geçen ilk kadın olduysa da 1979 İran Devrimi'nden sonra rütbe-i tenzil edildi.

Biografisi

Iranın Hamadan kentinde doğdu, babası şehrin baş noteri ve ve ticaret hukuku profesörüydü. Ailesi 1948de Tahran’a göç etti. 1965te Ebadi Tahran Üniversitesi Hukuk fakültesine kabul edildi ve 1969’da mezun oldu. Hemen ardından yargıç olamak için gereken sınavları başarıyla tamamladı ve 6ay stajyerlikten sonra yargıç oldu. Bu arada eğitimine devam edip Master yaptı ve 1971’de mezun oldu. 1975’de Iranın ilk kadın mahkeme başkanı oldu.

Iran islam devriminden sonra muhafazakâr mollalar islamın kadınların yargı makamında bulunmalarını yasakladığını ileri sürerek Ebadinin derecesini başkanlık ettiği kurumda sekreterliğe düşürdüler. Tüm kadın yargıçlar bu durumu protesto ettiler ancak insan yerine konmadan küçümsendiler ve sonunda Ebadi erken emekliliğini istedi.

Mükerrer müracaatlarına gelen ret cevaplarına karşılık 1993e kadar o hukuk adına yapabileceği işler için izin alamadı ve o bu boş zamanını iranın dergilerinde yazılar yazmayla geçirdi ve bu yazılar onun bilgilerinin genişlemesine sebep oldu.

Artık Ebadi üniversitede hukuk dersi veriyordu ve kadın ve çocuk hakları adına kampanyalar düzenliyordu.

Bir Avukat Olarak Ebadi

Bir avukat olarak Ebadi her zaman kirli yargı sistemine karşı görüşleri ve Liberal bakış açısıyla bilinir. O Dariush Fouruhar in ailesinin avukatlığını yaptı. Dariush Fouruhar Iranın entelektüel politikacılarındandı ki evinde bıçaklanmış ve öldürülmüştü. Karısı Parvaneh Eskandari de aynı olayda öldürülmüştü. Muhalif çevreler ölümünde İslam Cumhuriyetinin istihbarat bakanlığının parmağı olduğunu düşünüyorlardı. Aynı görüşlerde olan insanlar benzer olaylarda istihbarat bakanlığının teröristlerince feci bir şekilde öldürülmüşlerdi. Muhafazakârlar özgür konuşma rüzgârlarını besleyen Cumhurbaşkanı Khateminin girişimlerinin daha fazla ilerlemesini engellemek istiyorlardı. Katiller istihabarat bakanlığının bir takımı tarafından işe alınmışlardı. Saeed Emami hapishanede mahkemeye çıkmadan önce intihar etti. Ebadi, Ezzat Ebrahim-Nejadın da avukatlığını üstlendi. 1999daki üniversite öğrencilerinin gösterilerinde resmi olarak kabul edilen tek ölümdü o.

Nobel Barış Ödülü

10Kasım, 2003’te Ebadi Nobel barış ödülünü özellikle kadın ve çocuk hakları olmak üzere demokrasi ve insan hakları adına cesur girişimleri adına kazandı. Jüri onun cesareti ve tehditlere asla kulak asmamasını övdü.

İslam rejiminin kendi elinde tuttuğu iran medyası Ebadinin Nobel ödülü aldığını duyurmadı. Uzun bir süre sustular en son radyoda küçük bir haber ve ertesi gün ki gazetelerde iki satırlık küçük bir haber olarak duyurdular. Makamlar onu kutlamadılar, İslam rejimi özellikle Nobel töreninde onun saçlarını örtmemesine kızmışlardı. Cumhurbaşkanı Khatemi bile Nobelin bilimsel nitelikli olan ödüllerinin önemli olduğunu ve Barış ödülünün çok bir önemi olmadığını, ödülün ona siyasi nedenlerden dolayı verildiğini ifade etti. Onu sadece Cumhurbaşkanı yardımcısı Mohammad Ali Abtahi kutladı.

Nobel Ödülünden Sonraki Hayatı

Nobel ödülünden sonra Ebadi dünyanın çeşitli üniversitelerinde hukuk dersi vermek için yolculuk etmeye başladı. 2008’de Ebadi Reuter’s haber ajansına son iki senede (yani Ahmedinejadın cumhurbaşkanı olduğu dönemde) Irandaki insan haklarının gerilediğini ifade etti. Ve daha sonraki konuşmalarında kendisi ve ailesine gelen ve yurtdışında yaptığı konuşmaları hedef alan tehditlerin arttığını söyledi. Ancak 7Ağustos 2008de Ebadi yine de Islam rejimi makamlarınca tutuklanan 7 Bahaî liderinin savunmasını üstleneceğini açıkladı. İslam rejimi Bahaî mezhebini sapkın bir mezhep olarak değerlendiriyor ve bu mezhebe mensup olanları idam istemiyle yargılıyor.

Kitapları:

• Iran insan haklarının tarih ve belgelemesi (New York, 2000, ISBN 0-933273-40-1)
• Çocuk hakları, irandaki çocuk haklarının yasal görüşleri üzerine bir araştırma (Tehran, 1994)
• Iranın dirilişi, Bir devrimin ve bir umudun biografisi (New York, 2006, ISBN 1-4000-6470-8)
• Modern İranda Demokrasi, İnsan hakları ve İslam. Psikolojik, sosyal ve kültürel bakış açıları Bergen, 2003, ISBN 82-7674-922-4)

Dış Bağlantılar

• Kişisel sitesi
• Shirin Ebadi Nobel ödülü websitesinde
• Shirin Ebadinin otobiografisi Nobel ödülü websitesinde
• David Batty in conversation with Shirin Ebadi, "If you want to help Iran, don't attack", The Guardian, Friday, June 13, 2008
• İran'da kadın hakları (Qantara.de)