Çin Kırgızları

Çin Kırgızları
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Çin	160.875
Diller
	Kırgızca, Fuyü Gırgıs dili, Çince (Putonghua), Kazakça, Uygurca
Din
	İslam, şamanizm, Tibet Budizmi

Pekin-Niujie [en]'de Çin'in resmî olarak tanıdığı 56 *minzu* (民族; "millet", "etnik grup")yu gösteren bir duvarda yer alan "Kē'ěrkèzī zú" (柯尔克孜族) tasviri (soldan dördüncü)

Çin Kırgızları (Basitleştirilmiş Çince: 中国柯尔克孜族; Geleneksel Çince: 中國柯爾克孜族; pinyin: Zhōngguó Kē'ěrkèzī zú; Kırgızca: Kıtay kırgızdarı), Çin'de gündelik kullanımda Kē'ěrkèzī zú (Basitleştirilmiş Çince: 柯尔克孜族; Geleneksel Çince: 柯爾克孜族; "Kırgız halkı/ulusu") terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir.

Çin'deki Kırgızların neredeyse tümü Kuzeybatı Çin'deki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır. Bunların büyük bir kısmı Kırgızistan ile Tacikistan sınırlarındaki Kızılsu Kırgız Özerk İli'nde yaşamaktadır. Çin Hükûmeti, Kuzeydoğu Çin'deki Heilongjiang Eyaleti'nde yaşayan Fuyü Kırgızlarını da "Kē'ěrkèzī zú" olarak sınıflandırır, fakat bu grubun ismine rağmen, Fuyü Kırgızlarının konuştukları Fuyü Gırgıs dili Orta Asya Kırgızcasının bir değişkesi değil ve Sibirya'da konuşulan Hakas diline daha yakındır.^{[dipnot 1]}

Çin Kırgızlarının çoğu İslam dinine mensup, fakat Tibet Budizmi ve şamanizme inanan kesimler de vardır (bkz: Tarbagatay Kırgızları).^[2] Müslüman Kırgızların uyguladıkları İslam da şamanizm ve diğer geleneksel manevi inançlardan unsurlar içerir.^[3]

Nüfus dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Özerk idari birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızılsu Kırgız Özerk İli (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)

Eyaletlerine göre "Kē'ěrkèzī zú" nüfusu[değiştir | kaynağı değiştir]

2000 Yılı Çin Nüfus Sayımı [zh] Verilerince Bölgelerine Göre "Kē'ěrkèzī zú" Nüfusunun Payı（Nüfus sayımı sırasındaki nüfus; **renkli** kısımlar, "Kē'ěrkèzī zú" olarak sınıflandırılmış grupların yerli olduğu bölgeleri gösterir）^[1]
Sıra	Bölge	Toplam nüfus	Kırgızlar	Toplam Kē'ěrkèzī zú Nüfusunun Payı (%)	Bölgedeki Etnik Azınlık Nüfusunun Payı (%)	Bölge Nüfusunun Payı (%)
	Toplam	1.245.110.826	160.875	100	0,1527	0,01292
	31 eyaletteki toplam	1.242.612.226	160.823	99,968	0,1528	0,01294
G1	Kuzeybatı Çin	89.258.221	158.820	98,723	0,9097	0,17793
G2	Kuzeydoğu Çin	104.864.179	1.528	0,950	0,0140	0,00146
G3	Kuzey Çin	145.896.933	227	0,141	0,0026	0,00016
G4	Doğu Çin	358.849.244	104	0,065	0,0042	0,00003
G5	Güneybatı Çin	193.085.172	75	0,047	0,0002	0,00004
G6	Güney Merkez Çin	350.658.477	69	0,043	0,0002	0,00002
1	Sincan	18.459.511	158.775	98,695	1,4474	0,86013
2	Heilongjiang	36.237.576	1.473	0,916	0,0831	0,00406
3	İç Moğolistan	23.323.347	153	0,095	0,0032	0,00066
4	Pekin	13.569.194	45	0,028	0,0077	0,00033
5	Liaoning	41.824.412	45	0,028	0,0007	0,00011
6	Yünnan	42.360.089	42	0,026	0,0003	0,00010
7	Zhejiang	45.930.651	37	0,023	0,0094	0,00008
8	Jiangsu	73.043.577	30	0,019	0,0115	0,00004
9	Şensi	35.365.072	19	0,012	0,0108	0,00005
10	Guizhou	35.247.695	17	0,011	0,0001	0,00005
11	Şantung	89.971.789	16	0,010	0,0025	0,00002
12	Hainan	7.559.035	16	0,010	0,0012	0,00021
13	Hebei	66.684.419	15	0,009	0,0005	0,00002
14	Henan	91.236.854	15	0,009	0,0013	0,00002
15	Guangdong	85.225.007	15	0,009	0,0012	0,00002
16	Siçuan	82.348.296	14	0,009	0,0003	0,00002
17	Tientsin	9.848.731	13	0,008	0,0049	0,00013
18	Kansu	25.124.282	13	0,008	0,0006	0,00005
19	Jilin	26.802.191	10	0,006	0,0004	0,00004
20	Hunan	63.274.173	10	0,006	0,0002	0,00002
21	Guangşi	43.854.538	9	0,006	0,0001	0,00002
22	Jiangxi	40.397.598	8	0,005	0,0064	0,00002
23	Çinghay	4.822.963	8	0,005	0,0004	0,00017
24	Fujian	34.097.947	7	0,004	0,0012	0,00002
25	Şanghay	16.407.734	5	0,003	0,0048	0,00003
26	Ningksia	5.486.393	5	0,003	0,0003	0,00009
27	Hubei	59.508.870	4	0,002	0,0002	0,00001
28	Çongçing	30.512.763	2	0,001	0,0001	0,00001
29	Şansi	32.471.242	1	0,001	0,0010	0,00000
30	Anhui	58.999.948	1	0,001	0,0003	0,00000
31	Tibet	2.616.329
	Askerlik hizmetinde bulunanlar	2.498.600	52	0,032	0,0466	0,00208

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Kırgızistan ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Kırgızların konuştukları Kırgız dili, dilbilimsel açıdan Türk dil ailesinin Kıpçak koluna aittir. Dilbilimciler Fuyü Gırgıs dilini bir Kıpçak dili değil, Türk dil ailesinin Sibirya koluna ait bir dil olarak sınıflandırırlar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b 中华人民共和国国家统计局：2000年第五次人口普查数据 9 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "柯尔克孜族" [Kırgız milleti] (Çince). Çin İnternet Bilgi Merkezi [zh] (Zhongguo Wang). 13 Nisan 2005. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
^ Elliot, Sheila Hollihan (2006). Muslims in China. Philadelphia: Mason Crest Publishers. ss. 63-64. ISBN 1-59084-880-2.

[2] Kırgızistan ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Kırgızların konuştukları Kırgız dili, dilbilimsel açıdan Türk dil ailesinin Kıpçak koluna aittir. Dilbilimciler Fuyü Gırgıs dilini bir Kıpçak dili değil, Türk dil ailesinin Sibirya koluna ait bir dil olarak sınıflandırırlar.

[nüfussayımı-1] 中华人民共和国国家统计局：2000年第五次人口普查数据 9 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] "柯尔克孜族" [Kırgız milleti] (Çince). Çin İnternet Bilgi Merkezi [zh] (Zhongguo Wang). 13 Nisan 2005. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.

[:1-4] Elliot, Sheila Hollihan (2006). Muslims in China. Philadelphia: Mason Crest Publishers. ss. 63-64. ISBN 1-59084-880-2.

[1]

[dipnot 1]

[2]

[3]