Karadağca: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
k Dergi adı düzeltmesi |
||
| 8. satır: | 8. satır: | ||
|kişi sayısı = 232.108 |
|kişi sayısı = 232.108 |
||
|tarih = 2011 |
|tarih = 2011 |
||
|kaynak = <ref name=Igci,2020,20>{{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |
|kaynak = <ref name="Igci,2020,20">{{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |tarih=2020 |cilt=2 |sayı=2 |sayfalar=20 |doi=10.47139/btdea.755199 |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159225}}</ref> |
||
|aile rengi = Hint-Avrupa |
|aile rengi = Hint-Avrupa |
||
|aile1 = [[Hint-Avrupa]] |
|aile1 = [[Hint-Avrupa]] |
||
| 26. satır: | 26. satır: | ||
'''Karadağca''' veya '''Karadağlıca''' (''Crnogorski jezik'' / ''Црногорски језик''), Ana ülke [[Karadağ]]'da ve komşu devletlerde ([[Sırbistan]], [[Hırvatistan]]) konuşulan bir [[Güney Slav dilleri|Güney Slav dili]]dir. Aynı zamanda [[Karadağ]]'ın resmî dilidir. ''Karadağlı dili'' olarak da belirtilebilir. [[Karadağ Anayasası]]nın “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.<ref name="KD-Anayasa">[http://www.skupstina.me/images/dokumenti/ustav-crne-gore.pdf Karadağ Anayasası] (Karadağlıca)</ref> |
'''Karadağca''' veya '''Karadağlıca''' (''Crnogorski jezik'' / ''Црногорски језик''), Ana ülke [[Karadağ]]'da ve komşu devletlerde ([[Sırbistan]], [[Hırvatistan]]) konuşulan bir [[Güney Slav dilleri|Güney Slav dili]]dir. Aynı zamanda [[Karadağ]]'ın resmî dilidir. ''Karadağlı dili'' olarak da belirtilebilir. [[Karadağ Anayasası]]nın “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.<ref name="KD-Anayasa">[http://www.skupstina.me/images/dokumenti/ustav-crne-gore.pdf Karadağ Anayasası] (Karadağlıca)</ref> |
||
Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden [[Sırbistan]]’da 2.519, [[Hırvatistan]]’da 876 ve [[Slovenya]]’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.<ref name=Igci,2020,20/> Bazılarınca [[Hırvatça]], [[Sırpça]] ve [[Boşnakça]]nın da beraber alındığı [[Sırp-Hırvatça|Sırp-Hırvat dili]]nin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), pg. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>Benjamin W. Fortson IV, ''Indo-European Language and Culture: An Introduction'', 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."</ref> |
Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden [[Sırbistan]]’da 2.519, [[Hırvatistan]]’da 876 ve [[Slovenya]]’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.<ref name="Igci,2020,20"/> Bazılarınca [[Hırvatça]], [[Sırpça]] ve [[Boşnakça]]nın da beraber alındığı [[Sırp-Hırvatça|Sırp-Hırvat dili]]nin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), pg. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>Benjamin W. Fortson IV, ''Indo-European Language and Culture: An Introduction'', 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."</ref> |
||
== Alfabe == |
== Alfabe == |
||
{{Ana madde|Karadağlı alfabesi}} |
{{Ana madde|Karadağlı alfabesi}} |
||
Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.<ref name=Igci,2020,24>{{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |
Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.<ref name="Igci,2020,24">{{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |tarih=2020 |cilt=2 |sayı=2 |sayfalar=24 |doi=10.47139/btdea.755199 |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159225}}</ref> |
||
=== Karadağlı alfabesi Latin varyantı === |
=== Karadağlı alfabesi Latin varyantı === |
||
| 37. satır: | 37. satır: | ||
|+ Alfabe<ref name=Pravopis>{{kitap kaynağı |soyadı1=Perović |ad1=Milenko |soyadı2=Silić |ad2=Josip |soyadı3=Vasiljeva |ad3=Ljudmila |başlık=Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik) |tarih=2009 |yayıncı=Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore |yer=Podgorica |sayfa=8}}</ref> |
|+ Alfabe<ref name=Pravopis>{{kitap kaynağı |soyadı1=Perović |ad1=Milenko |soyadı2=Silić |ad2=Josip |soyadı3=Vasiljeva |ad3=Ljudmila |başlık=Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik) |tarih=2009 |yayıncı=Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore |yer=Podgorica |sayfa=8}}</ref> |
||
|- |
|- |
||
! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name=Igci,2020,24/> !! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name=Igci,2020,24/> |
! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name="Igci,2020,24"/> !! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name="Igci,2020,24"/> |
||
|- |
|- |
||
| 1 || '''A a''' || A a || 17 || '''Lj lj''' || ''/ly/ telaffuzuna yakın'' |
| 1 || '''A a''' || A a || 17 || '''Lj lj''' || ''/ly/ telaffuzuna yakın'' |
||
| 81. satır: | 81. satır: | ||
|+Alfabe<ref name=Pravopis/> |
|+Alfabe<ref name=Pravopis/> |
||
|- |
|- |
||
! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name=Igci,2020,24/> !! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name=Igci,2020,24/> |
! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name="Igci,2020,24"/> !! Sıra !! Harf !! Türk alfabesindeki dengi<ref name="Igci,2020,24"/> |
||
|- |
|- |
||
| 1 || '''А а''' |
| 1 || '''А а''' |
||
| 178. satır: | 178. satır: | ||
* [http://www.fcjk.me/lingua-montenegrina Lingua Montenegrina] Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
* [http://www.fcjk.me/lingua-montenegrina Lingua Montenegrina] Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
||
* [http://www.folia.ac.me/ Folia linguistica et litteraria] Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
* [http://www.folia.ac.me/ Folia linguistica et litteraria] Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
||
* {{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |
* {{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları |tarih=2020 |cilt=2 |sayı=2 |sayfa=17-30 |doi=10.47139/btdea.755199 |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159225}} |
||
{{Slav dilleri}} |
{{Slav dilleri}} |
||
Sayfanın 09.42, 15 Eylül 2020 tarihindeki hâli
| Karadağca | |
|---|---|
| Crnogorski / Црногорски | |
| Telaffuz | /Tsırnogorski/ |
| Bölge | Balkanlar |
| Etnisite | Karadağlılar |
| Konuşan sayısı | 232.108 (2011)[1] |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Karadağlı alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Karadağ |
| Tanınmış azınlık dili |  Sırbistan Arnavutluk Bosna-Hersek |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | cnr |
| ISO 639-3 | cnr |
 2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı) | |
Karadağca veya Karadağlıca (Crnogorski jezik / Црногорски језик), Ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan bir Güney Slav dilidir. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağlı dili olarak da belirtilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.[2]
Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.[1] Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.[3][4]
Alfabe
Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.[5]
Karadağlı alfabesi Latin varyantı
| Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] | Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | A a | A a | 17 | Lj lj | /ly/ telaffuzuna yakın |
| 2 | B b | B b | 18 | M m | M m |
| 3 | C c | /ts/ telaffuzuna yakın | 19 | N n | N n |
| 4 | Č č | Ç ç | 20 | Nj nj | /ny/ telaffuzuna yakın |
| 5 | Ć ć | Ç ç harfine yakın | 21 | O o | O o |
| 6 | D d | D d | 22 | P p | P p |
| 7 | Dž dž | C c | 23 | R r | R r |
| 8 | Đ đ | C c harfine yakın | 24 | S s | S s |
| 9 | E e | E e | 25 | Š š | Ş ş |
| 10 | F f | F f | 26 | Ś ś | /sy/ telaffuzuna yakın |
| 11 | G g | G g | 27 | T t | T t |
| 12 | H h | H h | 28 | U u | U u |
| 13 | I i | İ i | 29 | V v | V v |
| 14 | J j | Y y | 30 | Z z | Z z |
| 15 | K k | K k | 31 | Ž ž | J |
| 16 | L l | L l | 32 | Ź ź | /zy/ telaffuzuna yakın |
Karadağlı alfabesi Kiril varyantı
| Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] | Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | А а | A a | 17 | Н н | N n |
| 2 | Б б | B b | 18 | Њ њ | /ny/ telaffuzuna yakın |
| 3 | В в | V v | 19 | О о | O o |
| 4 | Г г | G g | 20 | П п | P p |
| 5 | Д д | D d | 21 | Р р | R r |
| 6 | Ђ ђ | C c harfine yakın | 22 | С с | S s |
| 7 | Е е | E e | 23 | Ć ć | /sy/ telaffuzuna yakın |
| 8 | Ж ж | J j | 24 | Т т | T t |
| 9 | З з | Z z | 25 | Ћ ћ | Ç ç harfine yakın |
| 10 | З́ з́ | /zy/ telaffuzuna yakın | 26 | У у | U u |
| 11 | И и | İ i | 27 | Ф ф | F f |
| 12 | Ј ј | Y y | 28 | Х х | H h |
| 13 | К к | K k | 29 | Ц ц | /ts/ telaffuzuna yakın |
| 14 | Л л | L l | 30 | Ч ч | Ç ç |
| 15 | Љ љ | /ly/ telaffuzuna yakın | 31 | Џ џ | C c |
| 16 | М м | M m | 32 | Ш ш | Ş ş |
Tarihçe
Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.
Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.[7] Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.
Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.[8] Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.
Kaynakça
- ^ a b İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 20. doi:10.47139/btdea.755199.
- ^ Karadağ Anayasası (Karadağlıca)
- ^ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), pg. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
- ^ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
- ^ a b c d e İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 24. doi:10.47139/btdea.755199.
- ^ a b Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8.
- ^ cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".
- ^ "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.
Dış bağlantılar
- Fakultet za crnogorski jezik i kniževnost Karadağlı Dili ve Edebiyatı Fakültesi (Karadağlıca)
- Lingua Montenegrina Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca)
- Folia linguistica et litteraria Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca)
- İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 17-30. doi:10.47139/btdea.755199.