Sâmânîler

Samanîler سامانیان Samanîler
819-999
Samanî İmparatorluğu.
Başkent	Buhara Semerkand Herat
Yaygın dil(ler)	Farsça
Hükûmet	Emirlik
Emir
• 819-855 Yahya ibn Asad • 999 Abd al-Malik II
Tarihçe
• Kuruluşu 819 • Dağılışı 999
Yüzölçümü
• Toplam	2,850,000 km2
Öncüller Ardıllar Seferîler Gazne Devleti Karahanlılar

Samânîler (875-999) (Farsça: سامانیان Sāmāniyān), Orta Asya ve doğu İran'da kurulmuş, adını kurucusu Saman Hüdâ'dan alan bir hanedanlıktır. İslâm ordularının İran'ı ele geçirmesinin ve Seferi egemenliğinin yıkılmasının ardından İran'da iktidarı ele geçiren ilk yerli yönetimdir.

İsmail Samanî türbesi (Buhara)

Samanîler dönemi Tacik milletinin başlangıcı olarak kabul edilir. Egemenlikleri 102 yıl süren Samanîler topraklarını, Horasan, Taberistan, Kirman, Cürcan, Rey ve Maveraünnehir'e kadar yaymışlardır. Egemenliklerini kabul ettirmek için Sasaniler'in devamıymış gibi davranmışlardır. Başkentleri Buhara, Semerkand ve Herat gibi kentler olmuştur. Reşîdüddin Fazlullāh-ı Hemedânî'ye göre Kurucuları Oğuz boylarından Türklerdir

Samanîler eski İran kültürünü canlandırmakla kalmadılar ve İslâmiyetin yayılması için de büyük çaba sarf ettiler. Pers-İran kültürünün tüm etkilerini Orta Asya'ya yaydılar. Sanatta çanak-çömlek yapımında ileri gittiler ve süslemeli yazıları olan eserler verdiler. Toprakları içindeki birçok topluluk İslâmiyet'e girmeye başladı. Tarihçilere göre Samanîlerin gayretleri ile o dönemde yaklaşık 200,000 Türk İslâmiyet'e girdi. Türkler'in İslâma girişi gelecekte bölgeyi egemenlikleri altına alacak olan Gazneliler'in hızla güçlenmesine ortam hazırladı. Devletleri 999 yılında Karahanlılar tarafından yıkıldı.

Samanî Saltanatı yönetimi ve rolleri İran'ın ve Orta Asya içlerinde Selçuklular, Gazneliler ve İlhanlılar da bulunan daha sonraki hükümdarları için örnek teşkil etmiş olabilir. En önemlisi, Samanîlerin istikrarı ve serveti, zengin bir kültür hayatına hamilik etmelerini sağlamıştı. Hanedan bu himaye sayesinde Orta Asyadaki Türkler ve batıdaki Araplara karşı İran kimliğinin kesin temellerini atarak daha sonraki bütün İran tarihine damgasını vurdu. Samanîler önce Rudeki'ye hamilik yapmıştı. Bu şairin yarım kalan Şehname adlı eserini büyük şair Firdevsi (ö.1020) Gaznelilerin himayesinde tamamlayacaktı. Şehname Fars diline yaptığı büyük katkının yanında hükümdarlık konusunda İran tarihi ve efsanelerini içeren bir taban oluşturmuştu. Şehnamenin önemli temalarından biri, İran'la Orta Asyadaki Türk dünyası Turan arasındaki çatışmadır. Eser ayrıca Selçuklularla başlayıp varlığını modern çağda da devam ettiren Türk etkisinin habercisidir. Selçukluların selefi olan Gaznelilerin iki lideri Samanî ordusunda komutanlık yapan memluklardı. Bu komutanlardan biri olan Gazneli Mahmud (998-1030) Samanîlerin bir nevi halefi olarak kabul edilir. Mahmud'un, Firdevsi'nin kendisi için tamamladığı Şehnameye kayıtsız kaldığı söylenmektedir. Bir diğer büyük eser olan Beyhaki tarihi, yine Gazneliler zamanında Farsça yazılmıştır.

Samanî emirleri

• Saman Hüda (Samanîlerin atası)
• I. Ahmed (819 - 864) (Ahmed Esad bin Saman)

1. I. Nasr (864 - 892) (Nasr bin Ahmed)
2. I. İsmail (892 - 907) (İsmail bin Ahmed)
3. II. Ahmed (907 - 914) (Ahmed bin İsmail)
4. II. Nasr (914 - 943) (Said Nasr)
5. I. Nuh (943 - 954) (Hamid Nuh)
6. I. Abdül Melik (954 - 961) (Müeyyed Abdül Melik)
7. I. Mansur (961 - 976) (Mansur bin Nuh)
8. II. Nuh (976 - 997) (Rıza Nuh)
9. II. Mansur (997 - 999) (Ebu'l-Haris Mansur)
10. II. Abdül Melik (999) (Abdülmelik bin Nuh)

• II. İsmail (Diriltmeye çalıştı) (İsmail el-Muntasır)

900 yılında Avrasya ve Kuzey Afrika

Saman Hüda

Esad

Nuh

Ahmed

Yahya

İlyas

I. Nasır 1.(875-892)

I. İsmail 2.(892-907)

II. Ahmed 3.(907-914)

II. Nasır 4.(914-943)

I. Nuh 5.(943-954)

I. Abdül Melik 6.(954-961)

I. Mansur 7.(961-976)

II. Nuh 8.(976-997)

II. Mansur 9.(997-999)

II. Abdülmelik 10.(999)

İsmail el-Muntasır