X. Charles
| X. Charles | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Fransa ve Navarre kralı | |||||
| Hüküm süresi | 16 Eylül 1824 - 2 Ağustos 1830 | ||||
| Taç giymesi | 28 Mayıs 1825, Reims | ||||
| Önce gelen | XVIII. Louis | ||||
| Sonra gelen | XIX. Louis | ||||
| Doğum | 9 Ekim 1757 Versay Sarayı, Fransa | ||||
| Ölüm | 6 Kasım 1836 (79 yaşında) Gorizia, Avusturya İmparatorluğu | ||||
| Eş(ler)i | Marie-Thérèse de Savoie | ||||
| Çocuk(lar)ı | Louis-Antoine, Angoulême dükü Fransa prensesi Sophie Charles Ferdinand, Berry dükü | ||||
| |||||
| Hanedan | Bourbon Hanedanı | ||||
| Babası | Louis-Ferdinand, Dauphin of France | ||||
| Annesi | Marie-Josèphe of Saxony | ||||
X. Charles veya Artois Kontu Charles-Philippe (1824'e değin), (d. 9 Ekim 1757, Versay - ö. 6 Kasım 1836, Gorizia, Friuli, o zamanda Avusturya İmparatorluğu) 1824-1830 yılları arasında Fransa kralı. XV. Louis'nin torunu, XVI. Louis ve XVIII. Louis'nin kardeşi. Hükümdarlık dönemi, yeniden iktidara gelen Bourbonların tanrısal hak temeline dayalı monarşi geleneği ile 1830 Devrimi öncesinde oluşan demokratik ortamın bağdaşmazlığını sergilemiştir.
Önceki hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Veliaht Louis ile Saksonyalı Maria Josepha'nın beşinci oğluydu. Artois kontu unvanını taşıdığı gençlik yıllarını zevk ve eğlence içinde geçirdi, birçok skandala karıştı. 1773'te Marie-Thérèse de Savoie ile evlendi, bu evlilikten iki çocuğu oldu. 1782'deki Cebelitarık Kuşatması sırasında Fransız ordusunda görev alışı, askerliğe ciddi bir ilgi gösterdiğinden değil, değişik bir eğlence arayışından kaynaklanıyordu. Zamanla yaşam biçimini değiştirerek siyasetle ilgilenmeye başladı. Fransız Devrimi'ni hazırlayan olaylar dizisi içinde, Tiers état'ya (ruhban ve soylular dışında kalan halk) verilen ödünlere karşı çıktı.
Fransız İhtilali ve sürgün yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Devrim'den önce birçok rezalete adı karıştığı ve tam bir mutlakiyetçilikten yana olduğu bilindiği için halk arasında pek tutulmuyordu. 14 Temmuz 1789'da Bastille'in düşmesinden sonra, kardeşi Kral XVI. Louis'nin emri üzerine 16 Temmuzu 17 Temmuza bağlayan gece Fransa'yı terk eden Charles önce Avusturya Felemenki'ne gitti, oradan Piemonte'deki Torino kentine geçti. Böylece kraliyet ailesinin sürgüne giden ilk üyesi oldu; Provence kontu olan kardeşi de 1791'de ona katıldı. 1791 ilkbaharına kadar Piemonte'de kaldı ve Devrim'den kaçanların önderi olarak kabul edildi. Braunschweig manifestosu'nu (1792) destekledi. Göçmen ordusunu Valmy'e götürdü.
Provence kontu, XVIII. Louis adıyla kâğıt üzerinde Fransa Kralı ilan edilince Charles'ı kral vekilliğine getirdi. 1814'te Bourbonlar tahta dönünceye değin Charles Avusturya, Prusya, Rusya ve İngiltere'de dolaştı. Yabancı saraylarda yoğun etkinliklerde bulundu. Bu arada Vendée'ye gelerek yöredeki kralcı ayaklanmanın başına geçmek istediyse de başarılı olamadı. İngiltere'ye giderek 1814'e kadar orada kaldı. 1814 nisanında Fransa'ya döndükten sonra geçici hükûmet kendisine olağanüstü kral vekili unvanını verdi; ancak krallık kesinlikle yerine oturunca bir kenara itildi ve aşırı-kralcıların partisi Ultraların önderi oldu.
Kraliyet yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
1824'te XVIII. Louis'nin ölümü üzerine X. Charles adıyla Fransa kralı oldu (16 Eylül 1824). 29 Mayıs 1825'te, Reims'de, kendisini eski günleri andıran görkemli bir törenle kutsattı. Krallığı süresinde aşırı gerici bakanların oluşturduğu üç hükûmet dönemi boyunca, Charles halk arasındaki yandaşlarını bütünüyle yitirdi.
Birinci hükûmet
[değiştir | kaynağı değiştir]Jean-Baptiste de Villèle tarafından kurulan ilk hükûmet döneminde, sürgüne yollanan soyluların devrim sırasında devletleştirilen toprakları karşılığında, devlet tahvillerini ellerinde tutan burjuva kesiminin zararına tazminat ödendi; kiliseye daha geniş yetkiler tanındı ve dine karşı işlenen bazı suçlar için ölüm cezası kondu. Yeni mecliste hükûmete karşı çoğunluk oluşması üzerine, Villèle görevinden ayrılmak zorunda kaldı.
İkinci hükûmet
[değiştir | kaynağı değiştir]Charles bunun üzerine yarı-liberal Martignac hükûmetini kabullendi, ancak bu ılımlı kralcıya hiçbir zaman güven duymadı. İkinci hükûmet, daha ılımlı olmasına karşın ancak Ocak 1828'den Ağustos 1829'a değin ayakta kalabildi, sonunda aşırı sağcılarla birleşen liberallerce devrildi.
Üçüncü hükûmet
[değiştir | kaynağı değiştir]Sabrını yitiren Charles, halkın tepkisine aldırmadan, kendi istekleri doğrultusunda kilise yanlısı aşırı bir dinci olan ve halk tarafından hiç sevilmeyen Prens Jules de Polignac'ı hükûmeti kurmakla görevlendirdi. Bu hükûmetteki kilit mevkiler halkın sevmediği birtakım yetersiz kişilere verildi. Bunun üzerine patlak veren ayaklanma kralın uzlaşmazlığını daha da kamçılayarak 1830 Temmuz Devrimi'ne giden yolu hazırladı. Mart 1830'da liberal üyeler Polignac kabinesine karşı çıkınca, Charles hükûmeti feshetti.
Temmuz Devrimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mayısta yapılan seçimler kralı memnun etmeyen çoğunluğu meclise getirdi. 1830 martında, kışkırtıcı bir söylevin ardından, meclis 221 milletvekilinin imzaladığı ortak bir yazıyla ulusal temsil hakkının dokunulmazlığını ilan etti. Bunun üzerine Charles Saint-Cloud kararnameleriyle zor kullanma yolunu tuttu; bu kararnamelerle basın özgürlüğü askıya alınıyor, seçim yasası değiştirilerek seçmen sayısı daha da sınırlanıyordu. Sonunda, Charles'ın 26 Temmuz'da yayımladığı dört yasanın getirdiği önlemler Paris'te radikallerin ayaklanmasına yol açtı. Böyle bir ayaklanmaya karşı hazırlıksız olan Charles, 27-29 Temmuz çatışmalarının ardından önce Versay'a, oradan da Rambouillet'ye kaçtı. 1 Ağustos'ta Orléans dükü Louis-Philippe'i kral vekilliğine getirdi, 2 Ağustos'ta da torunu Bordeaux dükü lehine tahttan feragat etti. Tahta Louis-Philippe'in çıkması üzerine İngiltere'ye giderek Holyrood'da (İskoçya) yaşamaya başladı. Sonra Prag'a yerleşerek, ölümünden kısa süre öncesine değin orada yaşadı. Otuz yılı aşkın bir sürgün yaşamından sonra 6 Kasım 1836 tarihinde Görz'de kolera sonucunda hayatını kaybetti.
Kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| X. Charles | Baba Louis, Dauphin of France |
Baba tarafından Büyükbaba XV.Louis |
Baba tarafından Büyük-Büyükbaba Louis, duc de Bourgogne |
| Baba tarafından Büyük-Büyükanne Marie-Adélaïde of Savoy | |||
| Baba tarafından Büyükanne Maria Leszczyńska |
Baba tarafından Büyük-Büyükbaba Stanisław Leszczyński | ||
| Baba tarafından Büyük-Büyükanne Katarzyna Opalińska | |||
| Anne Marie-Josèphe of Saxony |
Anne tarafından Büyükbaba III. August |
Anne tarafından Büyük-Büyükbaba II. August | |
| Anne tarafından Büyük-Büyükanne Christiane Eberhardine, Margravine of Brandenburg-Bayreuth | |||
| Anne tarafından Büyükanne Maria Josepha of Austria |
Anne tarafından Büyük-Büyükbaba Kutsal Roma İmparatoru I. Joseph | ||
| Anne tarafından Büyük-Büyükanne Wilhelmina Amalia of Brunswick-Lüneburg |
| Önce gelen: XVIII. Louis |
Fransa Kralı 1824 - 1830 |
Sonra gelen: Louis-Philippe |
