İçeriğe atla

Woke

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"Uyanık kal, oy ver!" yazılı bir tişört tutan kadın

Woke (Türkçe: Uyanık), ABD'de ortaya çıkmış sosyal adalet ve ırksal eşitliğe vurgu yapan hareketler için kullanılan bir şemsiye terim.[1] Terim, Afrikalı Amerikan Yerel İngilizcesi uyanık kal anlamındaki stay woke ifadesinden devşirilmiştir.

Terim ilk kez 1940'lı yıllarda toplumsal meseleler hakkında yaratılan farkındalığın bir ifadesi olarak kullanılmıştır. 2010'lu yılların sonunda ise muhafazakârlar tarafından sol görüşlü cenaha gönderimde bulunmak için kullanılmaya başlamıştır. Irkçılık karşıtlığı, LGBT hakları, feminizm ve çevrecilik "Woke" temalardan bazılardır. Woke, yöntemleri ve sonuçları nedeniyle internet meme'lerine konu olmuş, bu terim başka bir anlam kazanmıştır.[2][3] 2014'ten bu yana yaygın olarak kullanılmasının bir nedeni de Black Lives Matter hareketidir.

2019 yılına gelindiğinde, bu terim Batı ülkelerindeki siyasette sağ ve bazı merkezciler arasında çeşitli solcu ve ilerici hareketleri hedef alarak alaycı bir şekilde kullanılmaya başlamıştır. Woke, karşıtları tarafından oldukça saldırgan bir hareket olarak görülmüştür. Daha sonra, “performatif aktivizm” olarak da ifade edilen, maddi kazanç için sosyal adalete bağlılıklarının reklamını yapan kuruluşları eleştiren woke-washing ve woke kapitalizm gibi terimler ortaya çıkmıştır.[4]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

20. Yüzyıl

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lead Belly, “Scottsboro Boys” adlı şarkısının 1938 tarihli kaydına yazdığı sonsözün bir parçası olarak “uyanık kalın” ifadesini kullanmıştır.

Siyahların siyasi bilinci için bir kavram olarak “woke” fikrinin ilk kullanımlarından biri Jamaikalı filozof ve sosyal aktivist Marcus Garvey'e aittir. 1923 yılında yazdığı “Uyan Etiyopya! Uyan Afrika!” bilinen ilk kullanımıdır.[5]

Garvey'in aforizmalar, fikirler ve diğer yazılarından oluşan 1923 tarihli derlemesinde de aşağıdaki kısa özdeyişte bu metafor benimsenmiştir: “Uyan Etiyopya! Uyan Afrika! Özgür, kurtarılmış ve güçlü bir ulusun tek şanlı sonu için çalışalım. Afrika, milletler arasında parlak bir yıldız olsun.”[5]

Amerikalı siyahi folk şarkıcısı-söz yazarı Huddie Ledbetter, nam-ı diğer Lead Belly, 1931 yılında Alabama'da iki beyaz kadına tecavüz etmekle asılsız bir şekilde suçlanan dokuz siyahi genç ve delikanlının hikayesini anlatan “Scottsboro Boys” adlı şarkısının 1938 tarihli kaydına yazdığı sonsözün bir parçası olarak “uyanık kal” ifadesini kullanmıştır. Kayıtta Lead Belly, sanığın avukatı ve gençlerin kendileriyle görüştüğünü belirterek “Herkese tavsiyem, oradan (Scottsboro) geçerken biraz uyanık olmaları, gözlerini açık tutmalarıdır” demektedir.[6] Aja Romano Vox'taki yazısında bu kullanımın “siyah Amerikalıların ırkçı motivasyonlu tehditlere ve beyaz Amerika'nın potansiyel tehlikelerine karşı uyanık olma ihtiyacını” gösterdiğini vurgulumaktadır.[5]

20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde woke, özellikle siyasi veya kültürel anlamda 'iyi bilgilendirilmiş' veya 'farkında' anlamına gelmeye başlamıştır.[7] Oxford İngilizce Sözlüğü, bu türden en eski kullanımın kaynağının 1962 tarihli New York Times Magazine'de Afro-Amerikan romancı William Melvin Kelley'in siyahi argosunun beyaz beatnikler tarafından sahiplenilmesini anlatan “If You're Woke You Dig It” başlıklı makalesi olduğunu belirtmektedir.[8]

Barry Beckham'ın Garvey Lives! (Garvey Yaşıyor!) adlı oyununda yer alan “Woke” repliği 1971'de daha politik bir anlam kazanmıştır: “Hayatım boyunca uyudum. Ve şimdi Bay Garvey beni uyandırdı, uyanık(woke) kalacağım. Diğer siyahları uyandırmasına yardım edeceğim.”[9][10]

2008–2014: #Staywoke

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aralık 2015'te Minneapolis'te düzenlenen bir protesto sırasında bir pankartta “#StayWoke” hashtagi

2000'lerin sonu ve 2010'ların başında woke, ya gerçek anlamda uyanıklık için bir terim olarak ya da aldatma şüpheleri için argo olarak kullanılmıştır.[5] Bu ikinci anlam şarkıcı Childish Gambino'nun 2016 tarihli “Redbone” şarkısında kullanılmıştır.[11] 21. yüzyılın ilk on yılında, woke kelimesinin kullanımı, “sosyal ve/veya ırksal ayrımcılık ve adaletsizliğe karşı uyanık olma” anlamını da ekleyerek eski anlamını da içine almıştır.

Bu kullanım, soul şarkıcısı Erykah Badu'nun 2008 tarihli “Master Teacher” şarkısındaki “I stay woke” nakaratıyla popülerleşmiştir.[12] Merriam-Webster, Badu'nun şarkısında geçen stay woke ifadesini “kendinin farkında olan, egemen paradigmayı sorgulayan ve daha iyi bir şey için çabalayan” şeklinde tanımlamaktadır. Şarkının bağlamı içinde henüz bu ifadenin adalet meseleleriyle özel bir bağlantısı olmasa da, Merriam-Webster ifadenin şarkıda kullanılmasını daha sonra bu meselelerle ilişkilendirmektedir.[12][13]

2005'te “Master Teacher 'ı besteleyen söz yazarı Georgia Anne Muldrow ise Okayplayer haber ve kültür editörü Elijah Watson'a, New York Üniversitesi'nde caz okurken, "Stay woke" çağrısını Harlemli alto saksafoncu Lakecia Benjamin'den duyduğunu söylemiştir. Benjamin, bu ifadeyi yorgunluk ya da can sıkıntısı nedeniyle ‘uyanık kalmaya çalışmak’ anlamında kullanmış ve ‘nasıl ayakta kalmaya çalıştığından, yani kelimenin tam anlamıyla bayılmamaya çalıştığından’ bahsetmiştir. Muldrow, saygı duruşunda bulunmak amacıyla bir tişörtün üzerine keçeli kalemle "stay woke" (uyanık kal) yazdı ve bu yazı zamanla kendini arama sürecine dahil olmayı çağrıştırır bir anlam kazandı.[14]

The Economist'e göre, woke terimi ve #Staywoke etiketi internette yayılmaya başladıkça, terim “ırk konusunda olduğu kadar bir dizi konuda da ilerici bir bakış açısını" ifade etmeye başladı.[15] Badu, 2012 yılında üyeleri hapse atılan[16][17] Rus feminist rock grubu Pussy Riot'tan bahsettiği tweetinde “Hakikat inanç gerektirmez. Uyanık kal. Yakından izleyin. #FreePussyRiot” diye yazmıştır.[18][19][20] Know Your Meme adlı sitede #Staywoke hashtaginin ilk kullanımı olarak yer almaktadır.[21]

2014–2015: Black Lives Matter

[değiştir | kaynağı değiştir]
St. Paul'de 2015 yılında Black Lives Matter destekçileri tarafından polis şiddetine karşı düzenlenen bir protesto

2014'te Michael Brown'ın vurulmasının ardından, Black Lives Matter (BLM) hareketi aktivistleri tarafından polis şiddetine karşı farkındalık yaratmak için stay woke (uyanık kal) ifadesi kullanılmıştır.[22] Hareketi konu alan Stay Woke adlı BET belgeseli Mayıs 2016'da yayınlanmıştır.[23] 2010'ların sonlarında, woke kelimesi (wake kelimesinin konuşma dilinde pasif olarak seslendirilen geçmiş hali) BLM aktivistleri arasında 'politik ve sosyal olarak bilinçli' anlamını kazanmıştır.[8]

2015–2019: Kullanımın Genişlemesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Woke terimi başlangıçta Afrikalı Amerikalıları etkileyen ırksal önyargı ve ayrımcılık sorunlarıyla ilgiliyken, farklı amaçları olan diğer aktivist gruplar tarafından da kullanılmaya başlanmıştır.[24] Terimin üzerinde uzlaşılmış tek bir tanımı olmamakla birlikte, öncelikle kimlik ve ırkla ilişkili olup beyaz ayrıcalığı kavramı veya Afrikalı Amerikalılar için kölelik tazminatı gibi ilericiler tarafından desteklenen fikirlerle ilişkilendirilmeye başlanmıştır.[25] Vox'tan Aja Romano, woke'un “sosyal adalet politikaları ve eleştirel ırk teorisi merkezli sol siyasi ideolojinin tek kelimelik bir özeti” haline geldiğini yazmıştır.[5] Köşe yazarı David Brooks 2017'de şöyle yazmıştı: “ Woke olmak radikal bir şekilde farkında ve haklı olarak paranoyak olmaktır. Güç yapılarını saran çürümüşlüğün farkında olmaktır.”[26] Sosyolog Marcyliena Morgan, sosyal adaletsizlik karşısında saygınlığın korunması bağlamında woke ile cool'u karşılaştırıyor: “ Cool'luk anlam ve yorumdan yoksunken ve belirli bir bilinç sergilemezken, woke adaletsizlik, ırkçılık, cinsiyetçilik vb. konusunda açık ve nettir.”[4]

Woke terimi, sosyal medya platformu Twitter'ın Afro-Amerikan kullanıcılarının oluşturduğu Black Twitter'da giderek daha yaygın hale geldi.[11] Georgia Teknoloji Enstitüsü'nde siyahi dijital çalışmaları profesörü olan André Brock, terimin Twitter'da popüler olduğunu çünkü kısalığının platformun 140 karakter sınırına uygun olduğunu öne sürmüştür.[11] Charles Pulliam-Moore'a göre, bu terim 2015 gibi erken bir tarihte genel internet kullanımına girmeye başlamıştır.[27] Uyanık kalmak ifadesi internette bir meme[13] haline geldi ve 2015 yılında Google'da woke için yapılan aramalar arttı.[24]

Cardboard sign at a street demonstration reading "Stay Woke – Bin Off this Bloke" with a picture of Rupert Murdoch
2020'de Avustralya'nın Melbourne kentinde düzenlenen çevreci bir protestoda medya patronu Rupert Murdoch'ı eleştiren pankart

Terim, Amerikan solu arasında çeşitli konularda giderek artan bir sola dönüşle birlikte popülerlik kazanmıştır. Bu kısmen 2016'da seçilen ABD Başkanı Donald Trump'ın sağcı politikalarına bir tepkiyken, aynı zamanda Afrikalı Amerikalıların karşı karşıya kaldığı tarihsel ayrımcılığın boyutuna ilişkin artan bir farkındalıktan kaynaklanmaktadır.[28] Perry Bacon Jr.'a göre, “wokeness” ile ilişkilendirilen fikirler arasında Amerikan istisnacılığının reddi; ABD'nin hiçbir zaman gerçek bir demokrasi olmadığı inancı; beyaz olmayan insanların sistemik ve kurumsal ırkçılıktan muzdarip olduğu; beyaz Amerikalıların beyaz ayrıcalığı yaşadığı; Afrikalı Amerikalıların kölelik ve kölelik sonrası ayrımcılık için tazminatı hak ettiği; ırksal gruplar arasında, örneğin belirli meslekler veya endüstrilerdeki eşitsizliklerin otomatik olarak ayrımcılığın kanıtı olduğu;ABD kolluk kuvvetlerinin beyaz olmayan insanlara karşı ayrımcılık yapmak üzere tasarlandığı ve bu nedenle fonlarının kesilmesi, dağıtılması veya ciddi reformlara tabi tutulması gerektiği; kadınların sistematik cinsiyetçilikten muzdarip olduğu; bireylerin kendilerini herhangi bir cinsiyetle ya da hiçbir cinsiyetle tanımlayabilmeleri gerektiği; ABD kapitalizminin derinden kusurlu olduğu; ve Trump'ın başkanlığa seçilmesinin bir sapma değil, ABD nüfusunun büyük bir kısmının beyaz olmayan insanlar hakkındaki önyargılarının bir yansıması olduğu yönündeki fikirler "wokeness" ile ilişkilendirilmiştir.[28] Amerikan solunun büyük bölümünde giderek daha fazla kabul görmesine rağmen, bu fikirlerin birçoğu yine de ABD halkının geneli ve Demokrat Parti'nin özellikle daha merkezci olan diğer kesimleri arasında popüler olmamıştır.[28]

Bu terim giderek Y kuşağı[11] ve Z kuşağı[29] ile özdeşleşmeye başlamıştır. Mayıs 2016'da MTV News, woke kelimesini gençlerin “2016'da bilmesi gereken” on kelime arasında göstermiştir.[30] Amerikan Diyalekt Topluluğu 2017'de woke'u yılın argo kelimesi seçmiştir.[31][32][33] Aynı yıl, terim Oxford İngilizce Sözlüğü'ne bir madde olarak dahil edilmiştir.[34] 2019 yılına gelindiğinde, komedyen Andrew Doyle'un (Titania McGrath takma adını kullanan) Woke ve köşe yazarı Brendan O'Neill'in Anti-Woke kitaplarında yansıtıldığı gibi, woke terimi giderek ironik bir anlamda kullanılmaya başlanmıştır.[35] 2022 yılına gelindiğinde, terimin kullanımı Amerika Birleşik Devletleri'nin ötesine yayılmış ve bu durum Avrupa'daki sağcı siyasi figürlerin dikkatini çekmiştir.[36]

2019–Günümüz: Aşağılayıcı İfade Olarak Woke

[değiştir | kaynağı değiştir]

2019 yılına gelindiğinde,[37] ilerici toplumsal hareketlerin muhalifleri bu terimi alaycı ve iğneleyici[38] bir şekilde kullanmaya başlamış ve “wokeness ”in performatif aktivizmin samimiyetsiz bir biçimi olarak kabul edilmiştir.[39] İngiliz gazeteci Steven Poole, bu terimin “aşırı doğrucu liberalizm” ile alay etmek için kullanıldığını belirtmektedir.[37] Bu aşağılayıcı anlamda woke, “ tahammülsüz ve ahlakçı bir ideolojiyi takip etmek” anlamına gelmektedir.[15]

ABD

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikalı muhafazakârlar ve bazı merkezciler arasında woke, öncelikle bir hakaret olarak kullanılmaya başlandı.[39] Cumhuriyetçi Parti üyeleri bu terimi giderek artan bir şekilde Demokrat Parti üyelerini eleştirmek için kullanırken, daha merkezci Demokratlar ise kendi partilerinin daha sol eğilimli üyelerine karşı kullanmaktadır. Bu tür eleştirmenler, kendi sollarındakileri, yeterince woke olarak görülmeyenlerin iş olanaklarına zarar vermek için Linç kültürünü kullanmakla suçlamaktadır.[40] Perry Bacon Jr. bu “woke karşıtı duruşun” Cumhuriyetçi Parti'nin uzun süredir devam eden tepkisel siyaseti desteklemesiyle bağlantılı olduğunu ve Afrikalı Amerikalıların aktivizmine ve değişen kültürel normlara karşılık olarak beyaz ve muhafazakar korkuyu teşvik ettiğini öne sürmektedir.[41] Bu tür eleştirmenler genellikle Black Lives Matter gibi hareketlerin toplumsal sorunların boyutunu abarttığına inanmaktadır.[38]

Cumhuriyetçiler tarafından kullanılan yasalar arasında Florida'daki okullarda ırkçılığın tartışılmasını sınırlayan Stop WOKE Yasası da yer almaktadır. LGBT ve siyahi yazarların kitaplarının okullardan kaldırılmasına yönelik bir program Florida hükümeti ve kendilerine “woke busters” adını veren aktivistler tarafından yürütülmüştür.[42]

Dilbilimci ve sosyal eleştirmen John McWhorter, woke teriminin tarihinin, bir zamanlar sol tarafından kendini tanımlamak için kullanılan ve sonrasında sağ tarafından bir hakaret olarak benimsenen bir başka terim olan politik doğruculuk teriminin tarihine benzediğini ileri sürmektedir.[43] Romano, Amerikan sağ kanadında “‘politik doğruculuğun’ kötüye kullanımı” için kullanılan bir terim olarak woke ile canceled'i karşılaştırıyor.[22] Linç kültürü ve eleştirel ırk teorisi gibi diğer fikirlerin yanı sıra wokeness fikrine saldırmak, Cumhuriyetçi Parti seçim stratejisinin büyük bir parçası haline gelmiştir.[44] Eski Başkan Donald Trump 2021'de Biden yönetiminin ülkeyi “ woke ile” “yok ettiğini” belirtti ve Cumhuriyetçi Missouri senatörü Josh Hawley, “woke çetesinin” bunu engellemeye çalıştığını söyleyerek yaklaşan kitabını tanıtmak için bu terimi kullandı.[45] USA Today'e göre, woke terimi “Cumhuriyetçi Parti aktivistleri tarafından benimsenmiştir”.[46]

Woke mind virus
[değiştir | kaynağı değiştir]

Woke mind virus özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde sağ eğilimli ve muhafazakar yorumcular arasında popüler olan bir neolojizmdir. Bu terim, ifade özgürlüğünü tehdit ettiğine inanılan eylem veya fikirlere vurgu yapılarak, sol siyasetle yakından bağlantılı olduğu düşünülen her şeye atıfta bulunmak için kullanılır.[47] Terim 2021 yılında Elon Musk tarafından Twitter'da popülerleştirilmiştir.[48][49] Florida valisi ve eski başkan adayı Ron DeSantis bu terimi sıklıkla kullanmıştır.[50][51]

Hindistan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan'da bu terim Hindutva aktivistleri ve Hindu milliyetçileri tarafından, Rashtriya Swayamsevak Sangh gibi Hindu milliyetçisi örgütler tarafından “Hindu karşıtı” olarak nitelendirilen Hindu milliyetçisi ideolojiye yönelik muhalif kişilere atıfta bulunmak için aşağılayıcı bir ifade olarak kullanılmaktadır.[52][53] Bu terim aynı zamanda haber başlıklarında solculukla eşanlamlıdır[54] ve Hindistan'da laikliği sorgulayanlar tarafından sosyal medya çevrelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.[55]

Kanada

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu terim, Amerika Birleşik Devletleri'nde olduğu gibi Kanada'da da yaygın olarak aşırı ilerici politikaları tanımlamak için kullanılmaktadır.[56] Alberta Hukuk Cemiyeti'nin 2020 yılında Kanada Yerlilerinin tarihi ile ilgili bazı Sürdürülebilir Mesleki Gelişim (CPD) eğitim kurslarını zorunlu kılan bir kuralı kabul etmesi üzerine 2023 yılında yapılan bir tartışma sırasında, Anayasal Özgürlükler için Adalet Merkezi'nden bir avukat, kursun bir tür “wokeness” olduğunu savunan bir yazı kaleme almıştır.[57][58]

Fransa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu fenomen Fransızca: le wokisme (bazen 'wokeism'[59] olarak da çevrilir) Fransız siyasetinde, özellikle de 2022 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimlerinden beri kullanılmaktadır.[60][61][62][63] Fransızca: le wokisme'e karşı çıkanların çoğu, Fransızca: le wokisme'i Fransız değerleriyle bağdaşmayan bir Amerikan ithalatı olarak görmektedir.[59] Dönemin eğitim bakanı Jean-Michel Blanquer, İngilizce konuşulan dünyadan bir ihraç olarak algılanan bu düşünceye karşı bir “ anti-woke düşünce kuruluşu ” kurdu.[64][65] Fransız sosyolog ve siyaset bilimci Alain Policar'a göre, sosyal adaletsizliklere karşı farkındalığı tanımlamak için Afro-Amerikan topluluklarından gelen “ woke ” terimi, eski cumhuriyetçi soldan, sağdan ve aşırı sağdan Fransız politikacılar tarafından ırkçılık karşıtı, feminist, LGBT ve çevreci hareketlere katılan bireyleri etiketlemek için aşağılayıcı bir şekilde kullanılmıştır.[66] Bu aşağılayıcı kullanım, sözde “uyanmış bir ideolojiyi” yayan homojen bir siyasi hareketi ima eden “wokisme” isminin ortaya çıkmasına neden olmuştur.[67][68]

Fransız filozof Pierre-Henri Tavoillot “wokeism‘i ’kimlik, cinsiyet ve ırk” etrafında dönen, temel ilkesi “gizli tahakküm biçimlerini açığa çıkarmak ve mahkum etmek” olan ve toplumun tüm yönlerinin “ezen ve ezilen dinamiğine” indirgenebileceğini öne süren bir teoriler bütünü olarak tanımlamaktadır. Bu kavramdan bihaber olanlar “suç ortağı” olarak görülürken, “uyananlar (woke)” “bu tür baskıyı sürdürdüğü düşünülen her şeyin ortadan kaldırılmasını” savunmaktadır; bu da kapsayıcı bir dilin benimsenmesi, eğitimin yeniden yapılandırılması veya toplumsal cinsiyet normlarının yapısöküme uğratılması gibi pratik uygulamalarla sonuçlanmaktadır.[69]

Birleşik Krallık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık'ta “ woke ” hakkındaki kamusal tartışma medya yorumları tarafından yönlendirilmiştir. The Daily Telegraph ve Daily Mail gibi muhafazakar gazeteler genellikle “ woke ” olarak tanımladıkları şeyleri eleştiren makaleler yayınlamaktadır. The Mail on Sunday, kamuya mal olmuş kişileri “duyar kastıkları” gerekçesiyle eleştiren yıllık bir “ Woke Listesi” yayınlamaktadır.[70]

“Woke” terimi muhafazakar figürler tarafından sıklıkla aşağılayıcı bir ifade olarak kullanılmaktadır.[65] Eski İngiliz Muhafazakar Parti başbakanı Theresa May, 2023'te “The Abuse of Power” (Gücün Kötüye Kullanımı) adlı kitabını tanıtırken kendisini “ayrımcılığın gerçekleştiğini kabul eden biri” anlamında “woke” olarak ilan etti.[71][72]

YouGov tarafından yapılan bir ankette, bu terimi kullanan Britanyalıların %73'ü bunu onaylamadığını, %11'i ise onayladığını belirtmiştir.[73]

Avrupa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Macaristan'da Macar siyasetçi Balázs Orbán “biz [Macaristan] woke ideolojisine karşı savaşmaktan vazgeçmeyeceğiz” demiştir.[74]

İsviçre'de sağcı İsviçre Halk Partisi'nden politikacılar ve destekçileri İsviçre bankası UBS'i “ woke kültürü” nedeniyle eleştirmiştir.[75]

Okyanusya

[değiştir | kaynağı değiştir]

2022 Avustralya federal seçim sürecinde hem dönemin başbakanı ve merkez sağ Liberal-Ulusal Koalisyon lideri Scott Morrison hem de mevcut başbakan ve merkez sol Avustralya İşçi Partisi lideri Anthony Albanese “woke ” olmadıklarında ısrar etmişlerdir.[76] Şu anki Muhalefet Lideri ve Koalisyon lideri Peter Dutton da bu terimi daha önce birkaç kez kullanmıştır.[77][78] Pauline Hanson'ın Tek Ulus'u ve Birleşik Avustralya Partisi başta olmak üzere küçük sağ partilerin üyeleri de bu terimi sıklıkla kullanmaktadır.

Yeni Zelanda'da eski başbakan yardımcısı ve New Zealand First partisi lideri Winston Peters, Jacinda Ardern ve Yeni Zelanda İşçi Partisi liderliğindeki hükûmetten “woke suçluluk endüstrisi” olarak bahsetti.[79] Dönemin muhalefet lideri Judith Collins de Ardern'den “woke” olarak bahsetmiştir.[80]

2024 Queensland yerel yönetim seçimlerinde “Say NO to WOKE” Toowoomba Bölge Konseyi için bir grup olarak kaydedilmiştir. İki aday göstermiş ancak herhangi bir sandalye kazanamamıştır.[81]

Woke-washing ve Woke Kapitalizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010'ların ortalarına gelindiğinde, woke ile ilişkilendirilen dil ana akım medyaya dahil olmuştur ve pazarlama için kullanılmaya başlanmıştır.[82] Macquarie Üniversitesi'nde markalaşma alanında öğretim görevlisi olan Abas Mirzaei, bu terimin "meşrubattan jilete kadar her şeye sinsice uygulandığını" söylemektedir.[24] 2018'de Afro-Amerikalı gazeteci Sam Sanders, woke kelimesinin beyaz liberaller tarafından gereğinden fazla kullanılması ve ilerici görünmeye çabalayan işletmeler tarafından benimsenmesi (woke-washing) sonucunda anlamını tamamen kaybettiğini ve bu durumun nihayetinde bir woke karşıtı bir tepki oluşturacağını savunmuştur.[35]

Woke kapitalizm terimi, yazar Ross Douthat tarafından gerçekten değişimci olmak yerine sözde ilerici mesajlar veren markalar için kullanılmıştır.[83] The Economist'e göre, "woke kapitalizm" genellikle önceki nesillere göre toplumsal açıdan daha liberal görüşlere sahip olan Y kuşağına hitap etmek üzere tasarlanmış reklam kampanyalarıdır.[84] Bu kampanyalar müşteriler tarafından genellikle samimiyetsiz ve gerçek dışı olarak algılanmış ve “get woke, go broke”(Uyanırsan, Batarsın) ifadesiyle özetlenen bir tepkiye yol açmıştır.[24]

Kültür bilimciler Akane Kanai ve Rosalind Gill, "woke kapitalizmi," reklamlarda özellikle ırk, cinsiyet ve din bağlamında dışlanmış grupların güçlendirilmesi mesajını onları maskot olarak kullanma eğilimi olarak tanımlar. Bu eğilim, şirketlerin ilerici değerleri benimsediklerini göstermek istemeleri nedeniyle son yıllarda belirgin şekilde artmıştır. Kanai ve Gill, bu eğilimin sosyal adalet fikrini bireyselleştirip siyasetten uzaklaştırdığını ve sosyal adaleti yalnızca özgüven kazanmaya indirgediğini savunmuştur. Ayrıca bu dışlanmış grupların reklamcılıkta sıkça görünmesi, aynı zamanda bu grupların eşitlik taleplerine yönelik tepkiyi de güçlendirmektedir. Sonuç olarak, dışlanmış gruplar sadece onları kullanan şirketlerin değil, adaletsiz yapısıyla devam eden neoliberal ekonomik sistemin de maskotu haline gelebilmektedir. Ekonomik sıkıntı çeken kesimler, sistemin yol açtığı kayıpları da dışlanmış grupların suçu olarak görebilmektedir.[85]

Ayrıca Bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Stay Woke: The new sense of 'woke' is gaining popularity". Words We're Watching. Merriam-Webster. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2016. 
  2. ^ Pulliam-Moore, Charles (8 Ocak 2016). "How 'woke' went from black activist watchword to teen internet slang". Splinter News. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019. 
  3. ^ "Douglas Murray: The groupthink tyranny of woke". rnz.co.nz. 14 Aralık 2019. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  4. ^ a b Morgan, Marcyliena (2020). "'We Don't Play': Black Women's Linguistic Authority Across Race, Class, and Gender". Alim, H. Samy; Reyes, Angela; Kroskrity, Paul V. (Ed.). The Oxford Handbook of Language and Race. Oxford University Press. ss. 276-277. doi:10.1093/oxfordhb/9780190845995.013.13. ISBN 978-0-19-084599-5. 
  5. ^ a b c d e "A history of "wokeness"". 2020. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2024. 
  6. ^ Matheis, Frank (August 2018). "Outrage Channeled in Verse". Living Blues. 49 (4). s. 15. ISSN 0024-5232. 6 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2018. 
  7. ^ Krouse, Tonya; O'Callaghan, Tamara F. (2020). Introducing English Studies. Londra: Bloomsbury Academic. s. 135. ISBN 978-1-350-05542-1. 
  8. ^ a b "New words notes June 2017". Oxford English Dictionary. 16 Haziran 2017. 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
  9. ^ Zimmer, Ben (14 Nisan 2017). "'Woke', From a Sleepy Verb to a Badge of Awareness". The Wall Street Journal. 10 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  10. ^ Beckham, Barry (1972). Garvey Lives!: A Play. OCLC 19687974. 
  11. ^ a b c d Marsden, Harriet (25 Kasım 2019). "Whither 'woke': What does the future hold for word that became a weapon?". The New European. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  12. ^ a b "Stay Woke: The new sense of 'woke' is gaining popularity". Merriam-Webster. n.d. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2016. 
  13. ^ a b Pulliam-Moore, Charles (8 Ocak 2016). "How 'woke' went from black activist watchword to teen internet slang". Splinter News. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019. 
  14. ^ Watson, Elijah C. (27 Şubat 2018). "The Origin Of Woke: How Erykah Badu And Georgia Anne Muldrow Sparked The 'Stay Woke' Era". Okayplayer. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  15. ^ a b "How has the meaning of the word 'woke' evolved?". The Economist. 30 Temmuz 2021. 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021. 
  16. ^ Parker, Suzi (14 Eylül 2012). "Pussy Riot should continue their mission even if freed". The Washington Post. 15 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  17. ^ Parker, Suzi (21 Nisan 2012). "What American women could learn from Pussy Riot, a Russian punk rock girl band". The Washington Post. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  18. ^ Watson, Elijah C. (25 Şubat 2020). "The Origin Of Woke: How The Death Of Woke Led To The Birth Of Cancel Culture". Okayplayer. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  19. ^ Holloway, James (31 Ekim 2019). "Obama warns against social media call-out culture". New Atlas. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  20. ^ @fatbellybella (8 Ağustos 2012). "Truth requires no belief. Stay woke. Watch closely. #FreePussyRiot" (X gönderisi) – X vasıtasıyla. ;
  21. ^ Richardson, Elaine; Ragland, Alice (Bahar 2018). "#StayWoke: The Language and Literacies of the #BlackLivesMatter Movement". Community Literacy Journal. 12 (2). ss. 27-56. doi:10.25148/clj.12.2.009099. ISSN 1555-9734. 
  22. ^ a b Romano, Aja (9 Ekim 2020). "A history of 'wokeness'". Vox. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. 
  23. ^ Holliday, Nicole (16 Kasım 2016). "How 'Woke' Fell Asleep". Oxford Dictionaries. Archived from the original on 27 Aralık 2016. 
  24. ^ a b c d Mirzaei, Abas (8 Eylül 2019). "Where 'woke' came from and why marketers should think twice before jumping on the social activism bandwagon". The Conversation. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  25. ^ Bacon, Perry Jr. (17 Mart 2021). "Why Attacking 'Cancel Culture' And 'Woke' People Is Becoming The GOP's New Political Strategy". FiveThirtyEight. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021. But in culture and politics today, the most prominent uses of “woke” are as a pejorative — Republicans attacking Democrats, more centrist Democrats attacking more liberal ones and supporters of the British monarchy using the term to criticize people more sympathetic to Prince Harry and Meghan Markle. 
  26. ^ Brooks, David (25 Temmuz 2017). "Opinion | How Cool Works in America Today". The New York Times. ISSN 0362-4331. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021.  Quoted in Morgan (2020), s. 277
  27. ^ Hartley, John (2020). Communication, Cultural and Media Studies: The Key Concepts. 5th. Routledge. ss. 290-291. ISBN 978-1-3518-4801-5. 
  28. ^ a b c Bacon, Perry Jr. (16 Mart 2021). "The Ideas That Are Reshaping The Democratic Party And America". FiveThirtyEight. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2021. 
  29. ^ Generation Z: The Woke Generation 6 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Chronicle of Higher Education.
  30. ^ Trudon, Taylor (5 Ocak 2016). "Say Goodbye To 'On Fleek,' 'Basic' And 'Squad' In 2016 And Learn These 10 Words Instead". MTV News. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2016. 
  31. ^ Steinmetz, Katy (7 Ocak 2017). "'Dumpster Fire' Is the American Dialect Society's 2016 Word of the Year". Time. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  32. ^ King, Georgia Frances (7 Ocak 2017). "The American Dialect Society's word of the year is 'dumpster fire'". Quartz. 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  33. ^ Metcalf, Allan (6 Ocak 2017). "2016 Word of the Year is dumpster fire, as voted by American Dialect Society" (PDF) (Basın açıklaması). American Dialect Society. 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2021. 
  34. ^ Sobande, Francesca (2019). "Woke-washing: 'Intersectional' femvertising and branding 'woke' bravery" (PDF). European Journal of Marketing. 54 (11). ss. 2723-2745. doi:10.1108/EJM-02-2019-0134. ISSN 0309-0566 – ResearchGate vasıtasıyla. The adverts span from 2015–2018, which reflects the point at which the language of 'woke(ness)' entered mainstream media and marketing spheres 
  35. ^ a b Shariatmadari, David (14 Ekim 2019). "Cancelled for sadfishing: the top 10 words of 2019". The Guardian. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021. 
  36. ^ "How US 'wokeness' became a right-wing cudgel around the world". France 24. 1 Mart 2022. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  37. ^ a b Poole, Steven (25 Aralık 2019). "From woke to gammon: buzzwords by the people who coined them". The Guardian. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021. 
  38. ^ a b Butterworth, Benjamin (21 Ocak 2021). "What does 'woke' actually mean, and why are some people so angry about it?". inews.co.uk. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2021. 
  39. ^ a b Smith, Allan; Kapur, Sahil (2 Mayıs 2021). "Republicans are crusading against 'woke'". NBC News. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021. 
  40. ^ Luk, Johnny. "Why 'woke' became toxic". www.aljazeera.com (İngilizce). 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. 
  41. ^ Kilgore, Ed (19 Mart 2021). "Is 'Anti-Wokeness' the New Ideology of the Republican Party?". Intelligencer. Vox Media. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2022. 
  42. ^ Bethea, Charles (7 Şubat 2023). "Why some Florida schools are removing books from their libraries". The New Yorker. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  43. ^ McWhorter, John (17 Ağustos 2021). "Opinion | How 'Woke' Became an Insult". The New York Times. 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021. 
  44. ^ Anderson, Bryan (2 Kasım 2021). "Critical race theory is a flashpoint for conservatives, but what does it mean?". PBS NewsHour. Associated Press. 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2021. 
  45. ^ Smith, Allan; Kapur, Sahil (2 Mayıs 2021). "Republicans are crusading against 'woke'". NBC News. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021. 
  46. ^ Guynn, Jessica (4 Ocak 2023). "'Woke mind virus'? 'Corporate wokeness'? Why red America has declared war on corporate America". USA TODAY (İngilizce). 24 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  47. ^ Franklin, Ellise Shafer,McKinley; Shafer, Ellise; Franklin, McKinley (29 Nisan 2023). "Elon Musk Talks Twitter, Censorship and the 'Woke Mind Virus' on 'Real Time With Bill Maher'". Variety (İngilizce). 18 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  48. ^ Liles, Jordan (29 Ocak 2023). "Did Elon Musk Warn that 'Woke Mind Virus' Is Destroying Civilization?". Snopes (İngilizce). 24 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  49. ^ Warzel, Charlie (23 Mayıs 2023). "Twitter Is a Far-Right Social Network". The Atlantic (İngilizce). 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  50. ^ "DeSantis pledges to fight 'woke mind virus'". The Messenger (İngilizce). 29 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2024. 
  51. ^ Montanero, Domenico (21 Temmuz 2023). "Republicans can't stop using the word 'woke'. But what does it really mean?". NPR. 29 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2024. 
  52. ^ Arya, Shishir (25 Ekim 2023). "Cultural Marxists, 'Woke People' Spoiling India's Ethos: RSS Chief Mohan Bhagwat". The Times of India. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  53. ^ "Cultural Marxists, woke using media, spoiling country's education and culture: Mohan Bhagwat". Press Trust of India. 25 Ekim 2023. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  54. ^ "The woke vs right-winger battle". India Today. 2 Kasım 2021. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  55. ^ "RSS chief Mohan Bhagwat mentions 'woke' in speech: What does the word mean?". The Indian Express. 24 Ekim 2023. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  56. ^ Major, Darren (17 Eylül 2022). "So who's 'woke,' what does it mean and how is it being used in Canadian politics?". CBC News. 2 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2024. 
  57. ^ Grant, Meghan (30 Ocak 2023). "Mandatory Indigenous course at risk after group of lawyers aims to change Law Society rule". CBC News. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023. 
  58. ^ Mosleh, Omar (31 Ocak 2023). "Alberta lawyers launch petition against mandatory course on Indigenous history". Toronto Star. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023. 
  59. ^ a b Schofield, Hugh (13 Aralık 2021). "France resists US challenge to its values". BBC News. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  60. ^ Sastre, Peggy (April 9, 2021). "Le wokisme, une idéologie atomisée 18 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ". Le Point.
  61. ^ Williams, Thomas Chatterton (February 4, 2023). "The French Are In A Panic Over Le Wokisme 18 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ". The Atlantic.
  62. ^ John, Tara (January 7, 2022). "The ‘anti-woke’ crusade has come to Europe. Its effects could be chilling 18 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ". CNN.
  63. ^ Mamane, Eliott (March 14, 2023). "«Aux États-Unis, l'élection présidentielle pourrait être déterminée par le clivage entre “woke” et “anti-woke”» 19 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ". Le Figaro.
  64. ^ Calcutt, Clea (30 Mayıs 2022). "France's culture wars reignited after Macron appoints 'woke' minister". Politico. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  65. ^ a b "How US 'wokeness' became a right-wing cudgel around the world". France 24. 1 Mart 2022. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  66. ^ Policar, Alain, "De woke au wokisme : anatomie d'un anathème", Raison présente, 2022/1 (N° 221), pp. 115–118. DOI:10.3917/rpre.221.0115. Read Online 20 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  67. ^ Sibony, Daniel, "Wokisme et psychologie collective", Commentaire, 2022/4 (Numéro 180), pp. 879–884. DOI:10.3917/comm.180.0879. Read Online 12 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  68. ^ Dély, Renaud, "Vous avez dit Wokisme ?", Humanisme, 2022/2 (N° 335), pp. 4–9. DOI:10.3917/huma.335.0004. Read Online 17 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  69. ^ Tavoillot, Pierre-Henri, "Le wokisme ou le progressisme devenu fou", Administration, 2022/1 (N° 273), pp. 63–66. DOI:10.3917/admi.273.0063. Read Online 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  70. ^ Bromwich, Kathryn (5 Ağustos 2023). "Appearing on the Mail's sneering 'Woke List' is actually a badge of honour". The Observer. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2024. 
  71. ^ Dawson, Bethany (15 Eylül 2023). "Theresa May: I'm woke". POLITICO (İngilizce). 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  72. ^ Nicholson, Kate (15 Eylül 2023). "Theresa May Just Declared She's 'Woke And Proud'. History Might Suggest Otherwise". HuffPost UK. 28 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2024. 
  73. ^ Smith, Matthew (26 Eylül 2022). "Most Britons now know what 'woke' is". YouGov. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022. 
  74. ^ "Orbán Balázs: Nem adjuk fel a woke ideológia elleni harcot". 29 Kasım 2022. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  75. ^ "UBS Targeted by Swiss Populist Party for 'Woke' Culture". 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  76. ^ Buckley, John (23 Mart 2022). "Morrison and Albanese Desperately Want You to Know They Are Not Woke". Vice.com. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  77. ^ Butler, Josh (23 Ağustos 2022). "Labor defence minister ends Peter Dutton's 'war on wokeness' within department". The Guardian. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  78. ^ Greene, Andrew (23 Ağustos 2022). "Peter Dutton's ban on 'woke' defence events overturned". ABC News. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  79. ^ Dimitrof, Stefan (29 Eylül 2022). "Winston Peters tells Aussie TV about New Zealand's 'woke guilt industry'". Te Ao Māori News. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  80. ^ Sadler, Rachel (15 Haziran 2020). "Prime Minister Jacinda Ardern should 'stop being so woke' – Judith Collins". Newshub. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
  81. ^ "2024 local government elections". Electoral Commission of Queensland. 22 Mart 2024. 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  82. ^ Sobande, Francesca (2019). "Woke-washing: 'Intersectional' femvertising and branding 'woke' bravery" (PDF). European Journal of Marketing. 54 (11): 2723–2745. doi:10.1108/EJM-02-2019-0134. ISSN 0309-0566 – ResearchGate vasıtasıyla. The adverts span from 2015–2018, which reflects the point at which the language of 'woke(ness)' entered mainstream media and marketing spheres 
  83. ^ Lewis, Helen (14 July 2020). "How Capitalism Drives Cancel Culture". The Atlantic. July 14, 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: July 14, 2020. 
  84. ^ "Woke, not broke". The Economist. 430 (9127). 26 January 2019. s. 65. ISSN 0013-0613. May 14, 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: March 24, 2021. 
  85. ^ Kanai, A.; Gill, R. (2020). "Woke? Affect, neoliberalism, marginalised identities and consumer culture". New Formations: A Journal of Culture, Theory & Politics. 102 (102): 10–27. doi:10.3898/NewF:102.01.2020. ISSN 0950-2378. February 27, 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: April 21, 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Woke&oldid=34184251" sayfasından alınmıştır