Seyitler, Artvin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Seyitler
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Seyitler
Seyitler
Seyitler
Seyitler'in Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeMerkez
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım340 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam2.270
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08100

Seyitler, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Seyitler köyü Artvin kentinin hemen yakınında, kuzeydoğusunda yer alır ve kentin bir uzantısına dönüşmüştür. Artvin kent merkezi Çoruh Nehri’nin güney yakasında, sol kıyısında kalırken, Seyitler köyü nehrin sağ yakasında yer alır. Artvin kentiyle Seyitler köyü neredeyse birleşmiştir. Artvin kentinde kurulmuş olan Çoruh Üniversitesi yerleşkesi Seyitler köyünde bulunmaktadır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski adı Sveti'dir. Türkçeye Svet (سوط) ve Süvet (سووەت) olarak girmiştir.[3][4] Köyün eski adının Osmanlıca yazılışı "Sot" biçiminde de okunmuştur.[5] Gürcüce bir yer adı olan Sveti (სვეტი), "kule" anlamına gelir. Nitekim Sveti'de 10. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiş olan bazilikanın yanında birkaç katlı kule bulunuyordu.[6] Sveti köyünde Buğareti (ბუღარეთი), Agaraketi (აგარაკეთი), Şarbieti (შარბიეთი), Lomaşeni (ლომაშენი), Svetibari (სვეტიბარი) ve Nigola (ნიგოლა) gibi yer adlarının varlığı, buranın eski bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[7]

Eski Svetibari ile Lomaşeni adlı yerleşmeler de bugün Seyitler köyü sınırları içinde bulunmaktadır. Gürcüce yer adları olan Svetibari (სვეტიბარი) "Sveti düzü" ve Lomaşeni (ლომაშენი) "Loma'nın köyü" anlamına gelir.

Sveti, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı'nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci idi. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi.[8] Osmanlı hakimiyetinde Çıldır Eyaleti içinde yer alan Sveti, Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespiti sırasında, Berta ve Sinkoti nahiyelerini kapsayan Livane sancağının bir köyüydü. Bu tarihte köyde 22 hanede 60 erkek yaşıyordu. Köyün toplam nüfusunu tespit etmek için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Sveti köyünün toplam nüfusunun 120 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Köyün nüfusunun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir.[9]

Sveti, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağına bağlı Livane kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 19 hanede 58 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilemiş olmakla birlikte bu tarihte de Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyde yaşayan insan sayısının yaklaşık 116 kişi olduğu ortaya çıkar. Bu tespite göre de Sveti'nin nüfusu sadece Müslümanlardan oluşuyordu. Tarımla geçinen köyde hayvan varlığı olarak 5 eşek, 20 öküz, 35 inek, 6 keçi ve 4 koyun tespit edilmiştir.[10]

Sveti, 93 Harbi'nin ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinin 1886 yılındaki nüfus tespiti sırasında köyde 112 kişi yaşıyordu. 107 kişi Türk ve 5 kişi Ermeni olarak kaydedilmişti. Artvin kenti dışında Artvin kazasında Ermenilerin yaşadığı tek köy, Sveti'ydi. Rusların Svet (Свет) olarak kaydettiği köy, bu sırada Artvin Okrugu'nun Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Sveti aynı zamanda bu kazanın bir nahiyesiydi. Sveti nahiyesi (сельское общество; kırsal topluluk), Sveti köyü dışında Aglaha, Vazria, Varaçkani, Sveti-Bari ve Tolgomi köylerini kapsıyordu. Nahiyenin toplam nüfusu 1.268 kişiden oluşuyordu. Sveti, Sveti-Bar'dan sonra nüfus açısından nahiyenin ikinci küçük köyüydü. Bu nüfus tespitinde Sveti-Bari köyünde, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş 78 kişi yaşıyordu.[11]

Tetrakonkhos Sveti Kilisesi, A. Pavlinov, 1888.

Sveti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Sveti köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[12]

Ertesi yıl Artvin livasında yapılan nüfus tespitinin sonuçlarını veren 1922 nüfus cetvelide, Varaçkan Deresi vadisinde yer alan ve bugün Seyitler, Salkımlı, Ahlat, Vezirköy ve Varlık adlarını taşıyan yerleşmelerin adı geçmemektedir.[13] Sveti Türkçe olmadığı için köyün adı Seyitler olarak değiştirildi. Lomaşeni (Lomaşin) köyüne Milletbağı, Svetibari (Suvetbar) köyüne de Subaşı adları verildi. 1926 yılında bu üç köyde 26 hanede 151 kişi yaşıyordu. 1886 yılı nüfusuyla kıyaslandığında bu yerleşelerin nüfusun azaldığı görülmektedir.[14] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Milletbağı ile Subaşı adları geçmemektedir.[15] Bu tespit bu tarihten önce bu iki yerleşmenin Seyitler köyüne bağlandığını göstermektedir. Sveti köyünün adının değiştirilmesine karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte resmi kayıtlarda "Seyitler (Suvet)" biçiminde uzun süre kullanılmıştır.[16]

Seyitler köyünde Meryem Ana’ya adanmış Sveti Manastırı 10. yüzyılda ilk yarısında inşa edilmiştir. Manastır ana kilise ile bir küçük kiliseden oluşuyordu. Manastırın ana kilisesi olan Sveti Kilisesi, üç nefli bazilikaydı ve günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır. Kilisenin hemen yanında birkaç katlı kule bulunuyordu. Köyde, biri köy kilisesi olmak üzere iki kilisenin daha bulunduğu bilinmektedir.[6]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyitler köyü, Artvin il merkezine yaklaşık 10 km uzaklıktadır.[17]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 2.367[2]
2020 2.270[2]
2019 2.394[2]
2018 2.178[2]
2017 2.431[2]
2016 2.341[2]
2015 2.238[2]
2014 2.166[2]
2013 2.087[2]
2012 1.672[2]
2011 1.617[2]
2010 1.560[2]
2009 1.522[2]
2008 1.291[2]
2007 1.202[2]
2000 1.224[17]
1990 838[17]
1985 965[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Seyitler, Turkey Page". Fallingrain.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Seyitler Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
  4. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
  5. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 47-51". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  6. ^ a b ""Sveti", Tao Klarceti - Tarih ve Kültür". 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
  7. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 187, 189 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  8. ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  9. ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 72-74". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  10. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; VIII. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
  11. ^ ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020. 
  12. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  13. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Kasım 2021. 
  14. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 140, ISBN 978-9944-197-52-6.
  15. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 78.
  16. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  17. ^ a b c d "Seyitler Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Seyitler,_Artvin&oldid=32436855" sayfasından alınmıştır