Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik veya dönem şartlarında diğer anlamıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda oğlancılık,[1] Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde yaşamış eşcinsellerin yaşam biçimidir. Osmanlı'da cinsel yönelim ve ilginin erkek erkeğe ilişki ya da erkek erkeğe sekstir. Eski adlandırmada (lûtîlik), pasif gey erkekler (lûtî) olarak tanımlanmış, yine bireyler arasındaki ilişkiden gulâmperestlik[2] olarak bahsedilmiştir.[3] Yine Osmanlı İmparatorluğu'nda seks işçisi erkeklere "hîz oğlanı" denir ve "hîz"ler devlet tarafından kayıt altına alınırlardı. Hayatını bu işten kazanan erkekler "defter-i hîzán" adlı kütüğe yazılırlardı.[4]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk dönemler: Orhan Gazi dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı'da oğlancılığın Orhan Gazi döneminde başladığı sanılmaktadır.[5] Osmanlılara esir düşen Bizans İmparatorluğu'nun Selanik Başpiskoposu Gregory Palamas Osmanlı'da eşcinsel ilişkinin çok yaygın olduğunu, özellikle Hristiyan esirlere yönelik tacizlerin çok olduğunu söylemiştir.[6]
Askerlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı sadrazamlarından Sinan Paşa'nın oğlu ve Osmanlı ordusuna başkomutanlık ve vezirlik[7] yapmış olan Mehmet Paşa'dan kadınsı davranışlar sergilediği için Muhannes Mehmet Paşa şeklinde bahsedilmektedir.[8]
Yeniçeri Ocakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı ordusunda eşcinseller Yeniçerilere hizmet eden "civelek" olarak tanımlanmış, savaşlarda ihtiyacı karşılamak üzere civelekler taburu oluşturulmuştu. Civelek taburunda yer alan askerlerin her birini bir yeniçeri sahiplenmiştir.[9][10][11] Böyle bir iddiaya karşılık TDK Tarih Terimleri Sözlüğü'ne göre yeniçeri ocağına yeni girmiş veya girmeye aday yakışıklı delikanlılardan seçilen ve aşçıbaşının yanında çalışan gençlere civelek denilmekteydi.[12][13] Yeniçeri oğlu oldukları ve mutfak hizmetlerinde kullanılmak için babalarının bölüklerinde görev yaptıkları ve acemiliklerini oralarda geçirdikleri ifade edilir.[14]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]Nev'îzâde Atâyî'nin yazdığı Hamse-i Atâyî, eşcinselliği konu olarak ele alan erken Osmanlı eserlerindendir. Hamse'nin barındırdığı birçok minyatür, hemcins cinsel ilişkilerini açık şekilde betimlemektedir.[15]
Osmanlı'da kadınlardan hoşlanmadığını devamlı tekrarlamış,[16] eserlerinde hep konusunu işlemiş eşcinsel şairlerden biri Enderûnlu Fâzıl olmuştur.[17] Eşcinsel temalı "Güzel Oğlanlar Kitabı" (Hûbannâme)[18] ve köçeklerin hikayelerini anlatan Çengi-nâme vardır. "Hançerli Hanım Hikâye-i Garibesi" de iki eşcinsel erkek arasındaki aşkı anlatan Osmanlı dönemli bir hikâyedir.[19]
Hukuk
[değiştir | kaynağı değiştir]Eşcinsel ilişkiyi yasaklayan kanun maddeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti'nde Tanzimat öncesinde yürürlüğe girmiş olan şu kanunlar, o dönemlerde livata (erkekler arasındaki eşcinsel ilişkinin) yaygınlık kazanması dolayısıyla, eşcinsellliğe yönelik cezaları içermekteydi: Dulkadir Vilayetinde (Maraş ve dolayları) uygulanmakta olan Alaüddevle Bey Kannunamesi, Bozok Türkmen bölgesinde (Yozgat)) uygulanmakta olan Bozok Kanunlarının 15. maddesi, I. Selim Kanunnamesinin 6. maddesi, Kanuni Kanunnamesinin 27., 32.-35. maddeleri.
Tanzimat Devri'nde yürürlüğe konan ve önceki ilgili hukuki kaideleri hükümsüz kılan, Osmanlı tebaasının tümünün uymakla yükümlü olduğu 1858 tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu'nda ise livata ile ilgili bir düzenleme bulunmaz.[20] Tanzimat reformları arasında sayılan Kanunname, 1810 tarihli Fransız Ceza Kanunu'nu esas almaktadır ve Fransa'da, belirli bir cinsel eylemi suç olarak addeden yasalar 1791'den itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.[21] Ceza Kanunname-i Hümayunu'nda livata ile ilgili düzenleme olmamasına dayanarak livatanın bu tarihte suç olmaktan çıkarıldığını kabul edenler[20] olduğu gibi; bunu kabul etmeyenler de vardır. Bazı araştırmacılar, İslam ceza hukukunda suçlara verilen cezaların had, tâ'zir, kısas ve diyet cezaları olarak dört ayrı başlıkta değerlendirildiğini,[22] ve 1858 tarihli Kanunname'nin birinci maddesinde tâ'zir suçlarını düzenlendiğine[23] dikkat çekerek; livatanın, İslam Hukuku'nda zina suçuna kıyas edilerek had suçları bağlamında ele alındığını ve bu nedenle pek çok kanunnamede ayrıca hükme bağlanmasına ihtiyaç duyulmadığı görüşünü ifade etmişlerdir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkiye'de LGBT tarihi
- Türkiye'de LGBT hakları
- İslam'da eşcinsellik
- Oğlancılık yasaları (Sodomi yasaları)
- Köçek
- Enderûnlu Fâzıl
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Oğlancılık[ölü/kırık bağlantı] Nedir.anlambilim.net Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013
- ^ Türkçe sözlükte anlamı: oğlancılık ne demek? 21 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sözce.com Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013
- ^ İklim Bayraktar (23 Ocak 2011). "Osmanli Tarihinde Oğlancılık". Odatv. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013.
- ^ Murat Bardakçı (27 Ağustos 2006). "’Gay’ler eskiden esnaftan sayılır ve padişahın huzurunda yapılan resmigeçitlere bile katılırlardı" 29 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hürriyet. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
- ^ Ayşe Hür (10 Kasım 2013). "Osmanlı'da eşcinsellik". Vatan. 22 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014.
- ^ Ayşe Hür (10 Kasım 2013). "Osmanlı'da eşcinsellik: Elinde tesbih, evinde oğlan, dudağında dua". Radikal. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014.
- ^ Nazım Tektaş (2011), İki Yüzlü Vezirler
- ^ Bahaeddin Özkişi (1975), Uçtaki Adam
- ^ Gürkan Hacır (22 Ocak 2012). "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e civelekler!". Akşam. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014.
- ^ "Osmanlılarda cinsellik - Haluk Akçam". 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
- ^ "Yeniçeriler - Reşad Ekrem Koçu". 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
- ^ TDK BSTS / Tarih Terimleri Sözlüğü
- ^ Mehmet Zeki Pakalın'ın Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü'ndeki tanım bu açıklamayla uyumludur. Pakalın, bu gençlerin tecavüzden sakınmak için peçeyle dolaştıklarını da belirtir.
- ^ "KULOĞLU". islamansiklopedisi.org.tr. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
- ^ Gazioğlu, Hüseyin Hakan (28 Şubat 2019). "Osmanlı Toplumunda Erillik, Eşcinsellik, Oğlancılık". Gaia Dergi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2024.
- ^ Fazıl’ın Çengileri: Çenginame Üzerine 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jasstudies, 21 Mayıs 2014]
- ^ Yasemin Arpa (22 Aralık 2006). "Zenanname: Kadınları anlatan kitap". NTVMSNBC. 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014.
- ^ Güzel Oğlanlar Kitabı 20 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., D&R, 21 Mayıs 2014
- ^ Güven, Oğuz (Güz 2009). "Hançerli Hanım Hikâye-i Garibesi'nin Modern Eşcinselleri". Millî Folklor. 21, 83. 8 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2021.
- ^ a b Prof. Dr. Mustafa Avcı, Osmanlı Hukukunda Livatanın Cezası, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.26, S.2, 2018, s.15-45
- ^ "Osmanlı'da eşcinselliğin 1858'de suç olmaktan çıkarıldığı iddiası | Teyit". teyit.org. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021.
- ^ "İSLAM HUKUKUNDA SUÇLAR VE CEZALAR - Dr. İlhan Akbulut" (PDF). 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.
- ^ "1858 OSMANLI CEZA KANUNUNUN KAYNAĞI ÜZERİNDEKİ TARTIŞMALAR VE BU KANUNA AİT BİR TASLAK METNİNİN BİR KISMIYLA İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER - Dr. Mehmet GAYRETLİ" (PDF). 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.