Latife Uşşakî

Latife Uşşaki
Latife Hanım
Doğum	17 Haziran 1898(1898-06-17) İzmir, Osmanlı Devleti
Ölüm	12 Temmuz 1975 (77 yaşında) İstanbul, Türkiye
Eğitim	Sorbonne Üniversitesi
Meslek	Hukukçu

Latife Uşşaki (Uşakizade Latife veya daha sık anıldığı şekilde, Latife Hanım) (17 Haziran 1898; İzmir - 12 Temmuz 1975; İstanbul), Türkiye'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün eşidir. 29 Ocak 1923 - 5 Ağustos 1925 tarihleri arasında iki buçuk yıl Mustafa Kemal Atatürk ile evli kalmıştır.

Yaşam öyküsü

Atatürk ve Latife Hanım , bir gezi sırasında (1923).

Latife Hanım, 17 Haziran 1898 yılında İzmir'de doğdu. İzmir’in tanınmış ailelerinden olan Uşak kökenli Uşakizade (sonra Uşşaklı) Muammer Bey ile Adeviye Hanım'ın kızı olan Latife Hanım'ın Vecihe (ö.1992), İsmail, Münci, Ömer ve Rukiye adlarında 5 kardeşi vardı. İzmir Lisesi’ni bitirdi. Paris'te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk okudu. Londra'da dil öğrenimi gördü. Kurtuluş Savaşı henüz bitmeden Türkiye'ye döndü.

11 Eylül 1922'de, Türk ordusunun İzmir'e girişinin ardından, güvenli bir karargâh arayışındaki kurmayları, Başkumandan Mustafa Kemal’e Uşakizade ailesinin köşkünü de önerdiler. Ailesi yurtdışında olan ve köşkte babaannesiyle birlikte kalan Latife Hanım'dan bir davet mektubu istendi. Bu öneriyi sevinerek kabul eden Latife Hanım, davet mektubunu yazdı ve köşklerinde Atatürk’ü 20 gün ağırladı. Bu tanışmadan sonra haberleşmeleri devam etti. Bir süre sonra Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım da, sağlık sorunları nedeniyle İzmir'e gittiğinde köşkte ağırlandı. Zübeyde Hanım'ın 14 Ocak 1923'te ölümü üzerine İzmir’e giden Mustafa Kemal ile Latife Hanım 29 Ocak 1923'te Muammer Bey’in evinde, sade bir nikâhla evlendiler. Bu, nikâhta kendileri de bulunduğu için dönemin âdetlerine uymayan bir törendi. Mareşal Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir Mustafa Kemal’in, Mustafa Abdülhalik Renda ile Salih Bozok ise Latife Hanım’ın tanıkları idi.

Mustafa Kemal ve Latife hanım yakınlarıyla birlikte

Latife Hanım (1923).

Yeni devletin başkenti Ankara’ya gelerek Çankaya’da ilk Cumhurbaşkanlığı köşkü olarak kullanılan Kuleli Köşk (günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanılan bugünkü adıyla Eski Köşk)’te yaşadı. Eşinin isteği üzerine TBMM’deki oturumları izlemeye giden Latife Hanım, TBMM'ye giren ilk Türk kadını oldu. Pek çok yurt gezisinde eşine eşlik etti. 1925 yazında Doğu Anadolu gezisinde aralarında geçen tatsız bir tartışmadan sonra Latife Hanım ve Atatürk boşandılar. Boşanma haberi, 12 Ağustos 1925 günü radyoda yayımlanan bir hükümet bildirisi ile duyuruldu.

Ölümüne kadar İzmir'de ve İstanbul'da yaşayan Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı ya da yazmayı kesinlikle kabul etmedi, ikinci kuşak yakınlarına da aynı yönde vasiyette bulundu. 12 Temmuz 1975'te İstanbul'da 77 yaşındayken göğüs kanserinden hayatını kaybetti. Dönemin İstanbul valisi Namık Kemal Şentürk'ün gayretiyle kara, hava ve deniz birliklerinden oluşan bir şeref kıtasının katıldığı cenazesi Teşvikiye Camisi'nden kaldırıldı; Edirnekapı Şehitliği'ndeki aile mezarlığına defnedildi. Latife Hanım'ın anıları ve sakladığı kıymetli belgeler Türk Tarih Kurumu'nda saklanmaktadır.

Latife Hanım'a soyadı kanunundan sonra bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından "uşşaki" soyadı verilmiştir. "Uşşaki" aşıklar anlamına gelir. Atatürk'ün boşandığı eşine neden böyle bir soyadı verdiği o dönemlerde çok dedikodu malzemesi olmuş. Bu durum zaman içinde unutulmuş, Latife Hanım'ın soyadını ailesi ile aynı olduğu yanılgısı ortaya çıkmış ve bu düşünce yerleşmiş. Latife Hanım yanlış bir soyadı ile tanınmaya başlanmıştır. Oysa Latife Hanım'ın ailesinin soyadı "uşaklıgil"dir.

İzmir'de ailesi tarafından yaptırılmış ve sonradan Latife Hanım'ın mülkiyetine geçmiş iki köşk bulunmaktadır. Bunlardan Göztepe'deki günümüzde İzmir Özel Türk Koleji kampüsü içinde yer alan aile malikhanesi müze olarak hizmet vermekte olup, Karşıyaka Belediyesi tarafından restore edilmiş olan Karşıyaka'daki ikinci köşkten kültürel işlevlerde yararlanılmaktadır.

Adana Türk Ocağı'nın hatıra defterinde Latife Hanım'ın kendi el yazısıyla notu, 1923

Latife Hanım hakkında yazılmış kitaplar

• Gazi ve Latife - İsmet Bozdağ, Emre Yayınları, 1991.
• Mustafa Kemal'le 1000 Gün Latife Hanım'ın Atatürk'le Yaptığı Kısa Süren Evliliğin Öyküsü - Nezihe Araz, Dünya Yayıncılık, 2005.
• Latife Hanımın Sırları ve Türk Sosyetesi - Mehmet Barlas, Birey Yayıncılık, 2005.
• Latife Hanım - İpek Çalışlar, Doğan Kitap, 2006.
• Latife Hanım'ın Kağıtları - Fatih Bayhan, Pegasus Yayınları, 2007.
• Teyzem Latife - Fatih Bayhan, M. Sadık Öke, Pegasus Yayınları, 2011.
• Sen Latife Değil Latifsin - Nezihe Araz, Özgür Yayınları, 2002.

Kaynak

• İpek Çalışlar (2006). Latife Hanım 978-975-991-517-9. Doğan Kitap. 

Dış bağlantılar

• Söyleşi: "Latife Hanım, Mustafa Kemal'in başına gelmiş bir kaza değildi". Hürriyet. 2008-9-13.  Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
• Uşakizade Köşkü Resmi Web Sitesi