Kaplan Postlu Şövalye
| Şota Rustaveli | |
 Eserin 17. yüzyıldan kalma el yazması. | |
| Özgün adı | ვეფხისტყაოსანი |
|---|---|
| Özgün dili | Gürcüce |
| Konu(lar) | Aşk, arkadaşlık, kahramanlık, sadakat |
| Tür | Epik şiir |
Kaplan Postlu Şövalye (Gürcüce: ვეფხისტყაოსანი, veph'istq'aosani "kaplan postlu"), Gürcistan'ın ulusal şairi Şota Rustaveli tarafından 12. yüzyılda yazılan Orta çağ epik şiiridir.[1] Gürcistan'ın Altın Çağı'nın karakteristik bir çalışması olan şiir, 1.600'den fazla kafiyeli dörtlükten meydana gelir ve Gürcü edebiyatının başyapıtı kabul edilir.[2] Şiirin bir kopyası, 20. yüzyılın başına kadar gelinlerin çeyizine konurdu.[3][4]
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiirin konusu Hindistan ve Arabistan'daki kurgusal ortamlarda geçse de bu uzak diyarlardaki olaylar, Kraliçe Tamar'ın hükümdarlığının ve altın çağını yaşayan Gürcistan Krallığı'nın büyüklük ve şanının renkli bir alegorisidir.[5][6] Şiirde Avtandil ve Tariel adlı iki kahramanın arkadaşlığı ve ikilinin Kraliçe Tamar'ın alegorik kişileştirmesi olan Nestan-Darecan adlı aşk nesnesini arayışları anlatılır. Şiir, "Ortaçağ Gürcistan'ındaki düşüncenin, şiirsel ve felsefi sanatın taçlanmış hâli" kabul edilmektedir.[7] "Epik", "romans", "epik romans" ve "lirik şiirin epik şiiri" olarak değerlendirilmektedir.[8]
Türkçe çevirisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şota Rustaveli'nin ünlü destanı Türkçeye iki kez çevrilmiştir. Eserin adı Kaplan Postlu ya da Kaplan Postlu Adam olmasına karşın iki çeviride de Kaplan Postlu Şövalye adı kullanılmıştır.
İlk çeviri Ahmet Özkan (Melaşvili) tarafından yapılmıştır. Özkan bu çeviride Səməd Vurğun ile Məmməd Rahim ve Süleyman Rüstəm'in ilk kez 1937'de basılan Pələng dərisi geymiş pəhlivan adlı çeviriyi temel almış, küçük değişikliklerle Türkçeye aktarmıştır. Ahmet Özkan'ın bu çevirisi kitap olarak basılmamış, sadece 169 dörtlüğü “Kaplan Postlu Şövalye” adı altında, 1977-1979 arasında çıkan Çveneburi dergisinde yayımlanmıştır.[9]
İkinci çeviri ise, Bilal Dindar ve Zeynelabidin Makas tarafından yapılmış ve 1991'de Kaplan Postlu Şövalye adıyla basılmıştır. Dindar ile Makas'ın ise, Azeri şair Ahmed Cevad'ın 1930'larda Gürcüceden çevirdiği ve ilk kez 1978'de basılan Pələng dərisi geymiş pəhləvan adıyla basılan Azerice çeviriyi esas aldıkları ve küçük değişiklerle Türkçeye aktardıkları görülmektedir.[9] Kaplan Postlu adlı destanın henüz doğrudan Gürcüceden yapılmış bir çevirisi mevcut değildir.
Diğer çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce yazılan şiir ayrıca Lazca, Svanca ve Megrelce gibi diğer Güney Kafkas dillerine çevrildi. Gürcistan'ın dışında ise ilk kez 1802'de şiirin ilk dörtlüğü Eugene Bolkhovitinov tarafından Rusça yayımlandı.[10] 1828'de Fransa'da Marie-Félicité Brosset, ilk kısmi Fransızca çeviriyi gerçekleştirdi.[11] 19. yüzyılda şiirin tamamı Lehçe,[12] Almanca[13] ve Rusçaya çevrildi.
1845'te şiirden alıntılar Rusça, Fransızca ve Ermenice olarak yayımlandı. Gürcistan doğumlu Ermeni şair Vahan Teryan, şiirin başlangıç bölümünü çevirdi. Bu çeviri, şairin ölümünün ardından 1922'de yayımlandı ve Nikolay Yakovleviç Marr tarafından övüldü.[14][15] 1912'de Marjory Wardrop, şiirin ilk İngilizce çevirisini yayımladı.[16]
Günümüzde şiirin kısaltılmamış sürümleri Macarca,[17] Ukraynaca,[18] Ermenice,[19] Azerice,[20] Özbekçe,[21] Kazakça,[22] Abhazca,[23] Çince,[24] Osetçe,[25] İtalyanca,[26] Rumence,[27] Kırgızca,[28] Türkmence,[29] Japonca,[30] İspanyolca,[31] Moğolca,[32] Beyaz Rusça,[33] Moldovaca,[34] İbranice,[35][36] Çeçence,[37] Kürtçe,[38] Başkurtça, Çuvaşça, Tatarca, Esperanto,[39] Sırpça, Yunanca, Korece, Bulgarca ve Farsça olarak mevcuttur.
Kahramanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tariel – Yabancı kahraman, kaplan postu giymiş kişi (yapıtın Kaplan Postlu adı buradan gelir), Nestan'ın sevgilisi, Avtandil ile Pridon'un arkadaşı.
- Avtandil – Arabistanlı komutan, Tinatin'in sevgilisi, Tariel ile Pridon'a karşı kardeşlik yemini etmiş kişi.
- Nuradin-Pridon – Mulğazanzar adlı ülkenin kralı, Tariel ile Avtandil'e karşı kardeşlik yemini etmiş kişi.
- Nestan-Darecan – Tariel'in sevgilisi, Parsadan'ın kızı.
- Tinatin – Avtandil'in sevgilisi, Rostevan'ın kızı ve halefi.
- Rostevan – Arabistan kralı.
- Parsadan – Hindistan kralı.
- Davar – Parsadan'ın kız kardeşi, Kaceti adlı ülkeye gelin gitmiş, Nestan-Darecan'ı büyütmüş ve ona öğretmenlik etmiş kişi.
- Şermadin – Avtandil'in sadık hizmetlisi.
- Sograt – Rostevan'ın veziri.
- Asmat – Nestan-Darecan'ın kölesi ve hizmetlisi, Tariel'in hizmetlisi ve arkadaşı.
- Ramaz – Hataeti adlı ülkenin kralı.
- Usen – Gulanşaro adlı ülkenin prensi.
- Patman – Usen'in karısı.
- Çaşnagir – Patman'ın sevgilisi.
- Melik Surhav – Gulanşaro adlı ülkenin kralı.
- Usam – Tacirlerin başı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Baramidze & Gamezardaşvili, s. 17
- ^ Şengelia, s. 106
- ^ Şengelia, s. 105
- ^ Delshad, s. 18
- ^ Baramidze & Gamezardaşvili, s. 19
- ^ David Marshall Lang. Landmarks in Georgian Literature. School of Oriental and African Studies, 1966, s. 20
- ^ Asatiani & Bendianaşvili, s. 151
- ^ Malinka Velinova, "Interférence des genres dans les emplois du monologue médiéval", Institut Roustavéli, s. 160
- ^ a b ""Şota Rustaveli'nin Türkçede başına gelenler" - Parna-Beka Çilaşvili". 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2018.
- ^ Bolkhovitinov, Историческое изображение Грузии в политическом, церковном и учебном ее состаянии, St. Petersburg, 1802
- ^ Brosset, ss. 277-294
- ^ Lapchinski & Eristavi, 1840
- ^ Der Mann in Tigerfelle, von Schota Rustaveli, Arthur Leist, 1889 online versiyonu
- ^ Asatur, Georg (1966). Շոթա Ռուսթավելի Ընձենավորը [Shota Rustaveli "The Knight in the Panther's Skin"] (Ermenice). Erivan: Armenian Academy of Sciences Publishing. ss. 253-256.
- ^ Bakhchinyan, Henrik (8 Mart 2018). "Չարենց և Ռուսթավելի [Charents and Rustaveli]". Azg (Ermenice). 9 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2018.
- ^ Taktakishvili & Urushadze, ss. 142-148
- ^ Tsereteli, ss. 661-664
- ^ Mikola Bajan, Kiev, 1937
- ^ Asatur, Erivan, 1937
- ^ Vurghun, Rahim & Rustam, Bakü, 1937
- ^ Shahzoda 1938 & Mirtemir 1959
- ^ Almatı, 1938
- ^ Gulia, Sokhumi, 1941
- ^ Li-tsi-e, Shanghai, 1943
- ^ Shavlokhovisa, Tskhinvali, 1943
- ^ La pelle di Leopardo di Schotha Rusthaveli, Milano, 1945
- ^ Vera Roman, Bükreş, 1947
- ^ Frunse, 1956
- ^ Ashgabat, 1957
- ^ Kotchlashvili & Fukuro, 1962
- ^ Gustavo de la Tore Botaro, Santiago, 1964
- ^ Gombojav, Ulan-Bator, 1965
- ^ Zvonak & Khvedarovitch, Minsk, 1966
- ^ Krecu, Chișinău, 1966
- ^ Shalom Barel,2017
- ^ Agiashvili, 1967
- ^ Mouzaev, Grozny, 1969
- ^ Asad & Ankus, 2007
- ^ Baramidze, s. 344
