Kırgızistan'ın Somut Olmayan Kültürel Mirasları listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri, bir halkın gerçekleştirdiği fiziksel olmayan gelenek ve uygulamalardır. Bir ülkenin kültürel mirasının bir parçası olarak kutlamalar, festivaller, gösteriler, sözlü gelenekler, müzik ve el sanatları yapımını içerir.[1] "Somut olmayan kültürel miras", 2003 yılında hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'nde tanımlanmaktadır.[2] Yeni miras unsurlarının UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine kaydedilmesi, sözleşmeyle kurulan uluslararası Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Komitesi tarafından belirlenmektedir.[3] Kırgızistan anlaşmayı 27 Kasım 2005 yılında imzalamıştır.

Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları[değiştir | kaynağı değiştir][değiştir | kaynağı değiştir]

İsim Kayıt tarihi no. Açıklama
Nevruz 2016 01161 Nevruz Bayramı ya da kısaca Nevruz dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramı.
Yufka yapma ve paylaşma kültürü 2016 01181 Yufka ya da sac ekmeği baklava, börek yapımında kullanılan yufka hamurunun saç üzerinde gevreyene kadar hafifçe pişirilmesi ile elde edilir.

Yufka ekmeğinin en önemli özelliği dayanıklı olmasıdır. Türk kültüründe yardımlaşarak bir seferde komşu ve akrabaların da katılımıyla yapılır. Yapıldığı zaman ise herkes için çok miktarda yapılır. Üst üste dizilerek katman halinde stoklanır ve üzeri örtülür. Kullanılacağı zaman üzerine su serpiştirip biraz bekletilerek yumuşaması sağlanır. Yenmeye hazır hale gelen yufka, öylece yenilebildiği gibi, dürüm olarak ya da çeşitli yemek malzemesi olarak da kullanılabilir.

Nasreddin Hoca 2022 01705 Nasreddin Hoca (Osmanlıca: نصر الدین خوجه; 1208, Hortu - 1284, Akşehir), Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, Hortu ile Akşehir çevresinde yaşamış olan efsanevi kişi ve mizah kahramanıdır.
Mangala 2020 01597 Mangala, bir Türk zeka oyunu olan Köçürme; dünyadaki yaygın adıyla Mankala oyunudur. Gaziantep, Urfa, Hatay gibi illerde oynanan Köçürme oyununun adıdır. Köçürme oyunu Türkiye'de de Mangala adıyla piyasaya sürülmüştür.
Ebelik: bilgi, beceri ve uygulamalar 2023 01968 Ebelik, gebelik döneminde gebeliğin teşhisi ve gözetimi ile normal doğum yaptırmakla görevli kişilerin oluşturduğu tıbbî bir meslektir. Bu mesleği icra eden kişiler "ebe" olarak isimlendirilir.
Eleçek, Kırgız kadın baş örtüleri: geleneksel bilgi ve ritüeller 2023 01985 Eleçek, Kazakistan, Karakalpakistan (Özbekistan) ve Kırgızistan'da çocuklu evli kadınların geleneksel baş örtüsüdür.
Doğancılık, yaşayan bir insanlık mirası 2021 01708 Doğancılık, evcilleştirilmiş ve eğitilmiş doğanların kullanıldığı bir avcılık şeklidir.
Ak-kalpak işçiliği, Kırgız erkek şapkalarının yapımı ve giyilmesinde geleneksel bilgi ve beceri 2019 01496 Ak-kalpak, Kırgız erkeklerinin geleneksel olarak giydiği beyaz keçe şapkadır.
Gökbörü, geleneksel at oyunu 2017 01294 Gökbörü, Türk ve Orta Asya halk kültüründe atla oynanan bir tür oyundur. Kökpar, Kokbor, Kökper, Kökbörü olarak da söylenir.
Aytışma, doğaçlama sanatı 2015 00997 Halk edebiyatında âşıkların karşılıklı şiir söylemesidir. Kelimenin kökeninde iki anlam vardır: 1. Atmak: Birbirine laf atmak manası. 2. Aytışmak: Karşılıklı konuşmak, deyişmek (Ayıtmak/Aytmak: Konuşmak). Sözcüğün eski biçimi Aytışma şeklindedir. Deyişme de denir.
Kırgız ve Kazak yurtlarının (Türk göçebe meskenleri) yapımında geleneksel bilgi ve beceriler 2014 00998 Yurt ya da ger, Orta Asya'da Türk ve Moğol göçebelerinin ev olarak kullandığı çadırlara verilen ad.
Kırgız destan üçlemesi: Manas, Semetey, Seytek 2013 00876 Kırgız destan üçlemesi olan Manas, Semetey ve Seytek, dağınık boyları tek bir ulus haline getiren kahramanların hikayesini anlatır. Bu destan, Kırgız halkının tarihi hafızasını yansıtır ve her yaştan, kadın ve erkeklerden oluşan bir destancı topluluğu tarafından yaşatılır.[4]
Kırgız destan anlatıcıları Akyünlerin sanatı 2008 00065 Akyün Kazak ve Kırgız kültürlerinde doğaçlama şair ve şarkıcılardır. Akyünler, destan anlatıcıları veya şarkı söyleyen jirovlar veya manasçılardan farklıdır.

Acil Korunması Gereken Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ala-kiyiz ve Şırdak, Kırgız geleneksel keçe halı sanatı 2012 00693 Geleneksel keçe halılar, Kırgız halkının en önemli sanatlarından biridir ve kültürel mirasının ayrılmaz bir parçasıdır. Kırgızlar geleneksel olarak iki tür keçe halı üretir: Ala-kiyiz ve Shyrdak.[5]

İyi Koruma Uygulamaları Kaydı[değiştir | kaynağı değiştir]

Göçebe oyunları, mirasın yeniden keşfedilmesi, çeşitliliğin kutlanması 2021 01738

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "What is Intangible Cultural Heritage?". UNESCO. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  2. ^ "Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage". UNESCO. 4 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  3. ^ "Functions of the Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". UNESCO. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  4. ^ "Kyrgyz epic trilogy: Manas, Semetey, Seytek". UNESCO. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  5. ^ "Ala-kiyiz and Shyrdak, art of Kyrgyz traditional felt carpets". UNESCO. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.