Ak kalpak
| Ak-kalpak işçiliği, Kırgız erkek şapkalarının yapımı ve giyilmesinde geleneksel bilgi ve beceri | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Kırgızistan |
| Kaynak | 01496 |
| Bölge | Asya ve Pasifik |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2019 (14. oturum) |
Ak-kalpak, Kırgız erkeklerinin geleneksel olarak giydiği beyaz keçe şapkadır.
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Ak-kalpak, birbirine dikilmiş dört parça beyaz yün keçeden oluşan uzunca bir kavun şekilli şapkadır. Küçük bir kenar oluşturmak için yuvarlanarak takılır. Ak-kalpaklar genellikle siyah işleme ve uyumlu bir yaka ile süslenir; sade beyaz versiyonu ise bazı törenlere ayrılmıştır. 80'den fazla çeşidi vardır.[1]
Kültürel ve politik yönleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kavruk denilen bu başlığın, Kırgızistan'ın karlı zirvelerini çağrıştırdığı söylenir.[2] Sembolik anlamları da olan soyut desenlerle işlenmiş nakışlarla süslüdür.[1] Dört tarafı dört elementi (su, toprak, hava, ateş) temsil eder. Uçları yeniden hayata dönüşü, üzerindeki püsküller ataları, işlenmiş motifler ise soy ağacını sembolize eder.[1]
Başlık 2011'den beri fiili bir ulusal sembol olarak kabul ediliyor.[1] Ülke çapında, atölyeler üretim geleneklerini sürdürüyor ve 2013'ten beri sergiler düzenleniyor.[1]
Diğer eski geleneksel kıyafetlerin aksine, ak-kalpak her yaştan erkek tarafından hem başkent Bişkek'te hem de dağlarda halen düzenli olarak takılıyor.[1] 2017'den beri Kırgızistan, 5 Mart'ı "ulusal Ak-Kalpak Günü" olarak kutluyor.[3]
Aralık 2017'de Bişkek'te düzenlenen bir köpek gösterisinde bir köpeğin geçit töreninde ak-kalpak takması ulusal bir skandala neden oldu.[4] Komünizmin 1991'de çöküşünden bu yana etnik gerginliklerin yaşandığı ülkede milli kimlik ve gelenek konularındaki hassasiyet özellikle önemli olduğundan, iktidardaki Sosyal Demokrat Parti de dahil olmak üzere bazı seçilmiş yetkililer, vatanlarına bir hakaret olarak gördükleri şeyi kınadılar.
2018 başlarında tepki olarak hazırlanan teklifler, Cumhurbaşkanı, bakanlar ve diğer bazı yetkililerin resmi törenler ve uluslararası toplantılarda ak-kalpak takmasını zorunlu hale getirmeyi ve "ak-kalpağa saygısızlık" durumlarında para cezası uygulamayı, ithalatını yasaklamayı[3] ve ona resmi olarak "kültür sembolü" statüsü vermeyi içeriyordu.[3] Devlet Başkanı Sooronbay Ceenbekov, seçim kampanyası sırasında geleneksel şapkayı defalarca kez taktı.[2]
"Ak-kalpak yapımı, geleneksel bilgi ve beceriler ve kullanımına ilişkin bilgi birikimi" 2019 yılı Aralık ayında UNESCO Somut Olmayan Kültür Mirası Temsili Listesine eklendi.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g "Ak-kalpak craftsmanship, traditional knowledge and skills in making and wearing Kyrgyz men's headwear". UNESCO. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Ousselin, Edward (2018). "Le philosophe et le président: Ricoeur et Macron par François Dosse". The French Review. 92 (1): 274-275. doi:10.1353/tfr.2018.0134. ISSN 2329-7131.
- ^ a b c "Government fails to ban UK fur imports". Veterinary Record. 182 (24): 676-676. Haziran 2018. doi:10.1136/vr.k2616. ISSN 0042-4900.
- ^ Fallowfield, LJ; Matthews, L; Jenkins, VA; May, SF; Francis, A; Rae, D; Wallis, M (15 Şubat 2018). "Abstract OT3-08-01: Interview data from women contemplating LORIS trial entry during the feasibility study". Cancer Research. 78 (4_Supplement): OT3-08-01-OT3-08-01. doi:10.1158/1538-7445.sabcs17-ot3-08-01. ISSN 0008-5472.