Güney Sudan
Güney Sudan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Adalet, Hürriyet, Refah" | |||||||||
_highlighted.svg) | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Cuba | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Cuba Arapçası, Cuba bölgesinde lingua francadır. Dinka dili 2-3 milyon kişi tarafından konuşulur; diğer diller Nuer dili, Zande dili, Bari dili, Şilluk dili | ||||||||
| Etnik gruplar | Dinka, Nuer, Bari, Lotuko, Kuku, Zande, Mundari, Kakwa, Pojulu, Shilluk, Moru, Acholi, Madi, Lulubo, Lokoya, Toposa, Lango, Didinga, Murle, Anuak, Makaraka, Mundu, Jur, Kaliko ve diğerleri. | ||||||||
| Demonim | Güney Sudanlı | ||||||||
| Hükûmet | Federal demokratik başkanlık cumhuriyeti | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Yasama Meclisi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 644329 km2 (45.) | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2019 tahminî | 12.778.250 (75..) | ||||||||
• 2008 sayımı | 8.260.490[1] | ||||||||
• Yoğunluk | 13,33/km2 (214.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 18,435 milyar $[2] | ||||||||
• Kişi başına | 1.420 $[2] (222..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 3,194 milyar $[2] | ||||||||
• Kişi başına | 246 $[2] | ||||||||
| Gini (2009) | 45.5[3] orta | ||||||||
| İGE (2019) |  0.433[4]düşük · 185. | ||||||||
| Para birimi | Güney Sudan sterlini (SSP) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+3 (Doğu Afrika Saati) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | +211[5] | ||||||||
| İnternet alan adı | .ss[6] | ||||||||
Güney Sudan (İngilizce: South Sudan), resmî adıyla Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil havzasında denize kıyısı olmayan bir Doğu Afrika ülkesidir. Doğuda Etiyopya, kuzeyde Sudan, batıda Orta Afrika Cumhuriyeti, güneybatıda Kongo Demokratik Cumhuriyeti, güneyde Uganda ve güneydoğuda Kenya ile komşudur.
2011'de Sudan'dan ayrılarak bağımsızlığını kazanan ülke, uluslararası tanınırlığı bulunan en genç ülkedir.[7] Ülkenin başkenti Cuba'dır. Güney Sudan'ın orta bölgesinde Beyaz Nil'in Bahr-el Cebel (Arapça: بحر الجبل, dağ nehri) adı verilen bölümünün oluşturduğu geniş bir bataklık olan Sudd bulunur.
Sudan Kavalalılar hanedanı döneminde Mısır Hidivliği tarafından işgal edildi ve 1956'daki bağımsızlığa dek Britanya-Mısır Sudanı adı altında iki ülke tarafından ortaklaşa yönetildi. Birinci Sudan İç Savaşı'nın ardından 1972'de Güney Sudan Özerk Bölgesi kuruldu. Ancak 1983'te Sudan hükûmeti bölgenin özerkliğini lağvetti ve İkinci Sudan İç Savaşı başladı. Savaş 2005'te Kapsamlı Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla son buldu. Aynı yıl Güney Sudan Özerk Hükûmeti kurularak savaş öncesi duruma dönüldü. 2011'deki bağımsızlık referandumunda halk bağımsızlığa %98,83 oranında destek verdi ve 9 Temmuz 2011'de bağımsız bir ülke oldu.[8][9] Bağımsızlığın ardından ülke kendini etnik şiddet ve iç savaşın içinde buldu. Çok sayıda insan hakkı ihlali, etnik katliam ve gazeteci cinayetine sahne olan savaş 2013'ten başlayarak iki ana taraf olan Başkan Salva Kiir Mayardit ile dönemin eski Başkan Yardımcısı Riek Machar arasında barış anlaşmasının imzalandığı 2020'ye dek sürdü. Anlaşmaya göre taraflar arasında bir koalisyon hükûmeti kuruldu[10] ve savaşın yarattığı mültecilerin ülkeye geri dönmelerine olanak sağlandı.[11]
Güney Sudan'ın nüfusu yaklaşık 12 milyondur, çoğunlukla Nil halklarından oluşur. Nüfusun yaklaşık yarısı 18 yaşın altındadır, bu da Güney Sudan'ı demografik olarak da en genç ülkelerden biri yapmaktadır.[12] Halkın çoğu Hristiyanlık ve geleneksel dinlere inanır.
Güney Sudan Birleşmiş Milletler,[13][14] Afrika Birliği,[15] Doğu Afrika Topluluğu[16] ve Hükûmetler Arası Kalkınma Otoritesi[17] üyesidir. 2019 BM Dünya Mutluluk Raporu'na göre en mutsuz üçüncü ülkedir.[18] Kırılgan Ülkeler Endeksi'nde de üçüncü sıradadır.[19]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Sudan 3°, 12° kuzey enlemleri ve 24°, 36° doğu boylamları arasında yer alır. Ülke bitki örtüsü olarak tropikal orman, bataklık ve geniş çayırlarla kaplıdır. Nil Nehri'nin yukarı havzalarında bulunan ve Nil'in iki büyük kolundan biri olan Beyaz Nil Nehri Güney Sudan'dan doğmaktadır. Coğrafi olarak batısında Bahr-el Gazel, güneyinde Ekvator ve Bahr-el Cebel bölgeleri, kuzeyinde Yukarı Nil, doğusunda Jonglei, merkezinde ise Göller bölgesi olarak ayrılmıştır.
Güney Sudan'da koruma altında olan geniş doğal alanlara sahip. Dünyanın 2. en büyük vahşi yaşam ve göç alanına ev sahipliği yapan ülke, Etiyopya sınırındaki Boma Ulusal Parkı ve Sudd sulak alanı ile Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırı yakınındaki Güney Ulusal Parkı ile zengin bir doğal yaşamı barındırıyor. Ulusal park ve çayırlık-ormanlık alanlarında sayısız kuş çeşidiyle birlikte, Afrika'ya özgü antilop, aslan, manda, fil, maymun, zebra ve zürafaların yoğun popülasyonu ve göç alanı bulunmakta. Özellikle 2005 yılında başlayan çalışmalar ile azalan yaban hayatı popülasyonları için önemli kazanımlar elde edildi. Ülkenin güneydoğusunda 1,3 milyon antilopun geniş göç alanı ve yollarının büyük ölçüde koruma altına alınması buna en önemli örneklerden.
Ülke geniş ve zengin doğal hayat alanlarına sahip olmasına rağmen nüfus artışı, Batı ülkelerinin artan endüstriyel yatırımları ile çevre ve yok olan doğal yaşam sorunlarını da yaşamakta. 2006 yılında Güney Sudan federal yönetimi, bölgenin fauna ve florasının korunması ve yaygınlaşması için mümkün olan her şeyi yapma, bunun yanında olası orman yangınlarının etkilerini azaltmak, atık boşaltma ve su kirliliği ile mücadele kararını açıkladı.
Bağımsızlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Sudan'ın bağımsızlığı 9 Temmuz 2011'de resmî olarak ilan edildi.
22 yıllık iç savaşa son veren 2005'teki anlaşma uyarınca Güney Sudanlılar, Ocak'taki referandum sonucunda Hartum'dan ayrılma kararı almıştı.[20]
Silahlı Kuvvetler
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Sudan bağımsızlaşmadan önce Sudan ile birçok savaşa katılmıştır.Bağımsızlık mücadelesi veren Sudan Halk Kurtuluş Ordusu, Birinci Sudan İç Savaşı ve İkinci Sudan İç Savaşı'nda militan grup olarak, 2012 Sudan-Güney Sudan Sınır Çatışmaları'nda ise silahlı hükûmet güçleri olarak girmiştir..
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Güney Sudan'ı tanıyan ülkeler (mavi)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Discontent over Sudan census". News24.com. AFP. 21 Mayıs 2009. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- ^ a b c d "South Sudan". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. 19 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2018.
- ^ "Gini Index". World Bank. 11 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "New country, new number: Country code 211 officially assigned to South Sudan". International Telecommunication Union. 14 Temmuz 2011. 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2011.
- ^ Mbuvi, Dennis (10 Ağustos 2011). "South Sudan gets own 'ss' domain". CIO East Africa. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011.
- ^ "The World's Youngest Countries". WorldAtlas (İngilizce). 30 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020.
- ^ "Broadcast of Declaration of Independence (part 1)". Youtube.com. 10 Temmuz 2011. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2013.
- ^ "Broadcast of Declaration of Independence (part 2)". Youtube.com. 19 Haziran 2011. 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2013.
- ^ "South Sudan rivals strike power-sharing deal". BBC News. 22 Şubat 2020. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020.
- ^ Malak, Garang A. (22 Şubat 2020). "Trust issues persist in Juba despite new dawn". The East African. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
- ^ "'Children's crisis' in South Sudan must be addressed, says top UN official calling for real accountability". 7 Eylül 2018. 30 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2018.
- ^ "UN welcomes South Sudan as 193rd Member State". United Nations News Service. 14 Temmuz 2011. 3 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
- ^ Worsnip, Patrick (14 Temmuz 2011). "South Sudan admitted to U.N. as 193rd member". Reuters. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.
- ^ "South Sudan Becomes African Union's 54th Member". Voice of America News. 28 Temmuz 2011. 16 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "South Sudan admitted into EAC", Daily Nation, 2 March 2016, reprinted at nation.co.ke, accessed 4 March 2016
- ^ "Ethiopia Agrees to Back Somalia Army Operations, IGAD Says". Bloomberg Businessweek. 25 Kasım 2011. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ "World Happiness Report 2018". World Happiness Report. s. 23. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2018.
- ^ "Fragile States Index". Fund for Peace. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Güney Sudan Hükümeti Web Sitesi
- Political information site
- Site for Southern Independence 7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- UN Mission in Sudan 4 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Comprehensive Peace Agreement
- Resolving the Boundary Dispute in Sudan's Abyei Region 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Introduction to the Laws of New Sudan
- The Juba Post 31 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
