Peygamber
 |
Vikisözlük'te peygamber ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
Peygamber (Farsça: پیامبر), Tanrı tarafından bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişidir. Peygamberler ayrıca dinî terminolojide ayet, işaret veya mucize denilen doğaüstü güç veya olayların kendilerine atfedildiği mitolojik veya yarı mitolojik insanlardır. İbrahimî dinlerin mensupları, peygamberlerin Tanrı'yla olan iletişimlerini “vahiy” adlı mesajlar yoluyla gerçekleştirdiklerine inanırlar.
Etimoloji
Peygamber sözcüğü Türkçeye Farsçadan geçmiştir. Peygamber, Arapça resul sözcüğünün Farsça karşılığıdır. Kökeni olan peyam, haber anlamına gelmektedir. Dolayısıyla peygamber, "haberci" anlamını taşır. "Resul" ise (رسول: Risalet eden/edici) "elçi" demektir. Benzer bir anlama gelen Arapçadaki "Nebi" (نبي) sözcüğü, yine haber demek olan "nebe" kökeninden türemiş "haberci" anlamında bir sözcüktür ve Türkçede de kullanılır. Ayrıca Türkçe yalvaç sözcüğü de peygamber anlamına gelir.[1]
Arapça Nebi kelimesinin kökeninin Nebo'ya dayandığı düşünülmektedir.[2]
İbrahimî dinler
Yahudilik
Tanah ve Kur'an'da bahsi geçip İslam'a göre peygamber kabul edilen dinî şahısların büyük kısmı Yahudilik tarafından peygamber kabul edilmez, din büyüğü olarak anılır. Yahudiliğe göre İsa, beklenen mesih değildir ve Muhammed, peygamber değildir. Diğer dinlerin kutsal kişileri için de aynı görüş söz konusudur.
Hristiyanlık
Yahudilik gibi Hristiyanlıkta da Kur'an ve Kitâb-ı Mukaddes'teki şahısların çoğu sadece din büyüğü olarak anılır. Hristiyanlığa göre Muhammed, Joseph Smith veya Bahaullah gibi kişiler peygamber değildir.
İslam öğretisinde aktarılanın aksine Hristiyanlık, İncil'in, Tanrı tarafından vahiyler aracılığıyla İsa'ya bildirilmiş bir kitap olduğunu iddia etmez. Dört İncil'in İsa'nın göğe yükselişinden çok sonraları havariler tarafından "tanrısal ilham" aracılığıyla kaleme alındığı kabul olunur ve bunlar İsa'nın yaşamını anlatır. Hristiyanlığın kutsal kitabı Kitâb-ı Mukaddes, incillerle beraber 23 kutsal Hristiyan metnini daha bünyesinde barındıran "Yeni Antlaşma" ve Tevrat'la beraber 29 Yahudi metnini daha kabul eden "Eski Antlaşma"nın birleşimidir. Yahudilik ve Hristiyanlığa göre Zebur (Mezmurlar), Davud veya Süleyman tarafından yazılmış şiirlerdir.
Hristiyanlığa göre İsa beklenen mesihtir ve Tanrı'yı oluşturan, Baba, Oğul ve Kutsal Ruh üçlemesindeki "Oğul"dur. Katolik mezhebine göre ise İsa'dan sonraki en önemli dinî kişi İsa'nın annesi Meryem'dir.
İslam
İslam'da peygamberler, Allah'ın dünyadaki elçisi kabul edilir. Kur'an'da 25 peygamberin ismi geçer. Kur'an'da geçen peygamberlerin yaklaşık kronolojik sırası şöyledir: Adem, İdris, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lut, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Eyüp, Şuayb, Musa, Harun, Zul-Kifl, Davud, Süleyman, İlyas, Elyesa, Yunus, Zekeriya, Yahya, İsa ve Muhammed. İslam peygamberlerinin büyük bir kısmı Yahudilik ve Hristiyanlıkta peygamber kabul edilmez, sadece din büyüğü olarak anılırlar. İsa, Yahudilik tarafından; Muhammed, her iki din tarafından da peygamber kabul edilmez.[3]
Muhammed, İslam'a göre Hatemül Enbiya (son peygamber) kabul edilir. İslam'da peygamberlere geldiğine inanılan 4 büyük kitap vardır: Tevrat, Zebur, İncil, Kur'an.
Kur'an'da birçok peygamberin dünyaya gönderilmiş olduğu belirtilir:
"Muhammed, ancak bir peygamberdir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir." (Al-i İmran Suresi, 144)
"...Buna rağmen daha önceki toplumlara da nice peygamberler göndermiştik." (Zuhruf Suresi, 6)
Mormonluk
Mormonluk Kitâb-ı Mukaddes ve Mormon Kitabı'nda bahsi geçen peygamberleri, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin kurucusu Joseph Smith'i ve Kilise'nin başkanlarını peygamber kabul etmektedir.
Bahailik
Bahailik, peygamberler konusunda İslam'la hemen hemen aynı inanca sahiptir. İslam'la ayrılan temel noktaları; Bab ve Bahaullah'ı peygamber kabul etmesi, Dharma dinlerindeki Krişna, Buda gibi kutsal figürleri peygamber kabul etmesi ve gelecekte, geleceğin ihtiyaçlarına ve insan kapasitesine göre yeni peygamberler gönderileceğini kabul etmesidir.
Diğer dinler
Tarih içerisindeki yeri incelendiğinde, peygamberlik kavramının İbrahimî dinlerde yer aldığı ve Orta Doğu'ya özgü olduğu görülmektedir. Asya'nın Budizm, Hinduizm, Maniheizm ve Şintoizm gibi dinlerinde, Avrupa'nın pagan inançlarında veya Afrika'nın yerel kabile dinlerinde Tanrı'dan aldığı buyrukları insanlara açıklayan peygamberlere rastlanmamıştır (Üstelik "Vedalar" adlı kutsal metinlere sahip Hinduizm, çok tanrılı bir inançtır). Orta Doğu dışarısında ortaya çıkmış dinler arasından bazılarının kurucuları bilinmektedir fakat bu kurucular, kurmuş oldukları dinin mensuplarınca "din büyüğü" olarak kabul görmektedirler; İbrahimî dinlerdeki gibi bir "peygamberlik" görevi söz konusu değildir.
Kadın peygamberler
Kur'an, kadın peygamberden bahsetmez. Ama üç ayette, Nahl-43, Yusuf-109 ve Enbiya-7'de peygamberlerin erkeklerden gönderildiğini yazar.
Enbiya-7: "Senden önce de ancak kendilerine vahyettiğimiz birtakım kişileri peygamber gönderdik. Eğer bilmiyorsanız ilim sahiplerine sorun."
Tevrat'ın Tekvin 15:20 ayetinde Peygamber Miryam'dan, Hakimler 4:4'te Peygamber Debora'dan, 2. Tarihler 34:22'de Şallum'un karısı Peygamber Hulda'dan, Nehemya 6:14'te Peygamber Nadya'dan söz eder.
Aynı şekilde, Yeni Antlaşma'nın Luka 2:36 ayetinde "Aşer oymağından Fenuel'in kızı Anna adında çok yaşlı bir peygamber vardı. Genç kız olarak evlenip kocasıyla yedi yıl yaşadıktan sonra dul kalmıştı." ifadeleriyle bir başka kadın peygamberden bahsedilir.[4]
Kaynakça ve notlar
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2017.
- ^ Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, Jacob, Joseph, Moses, Mohammed, Jesus
- ^ http://panteidar.wordpress.com/2010/03/01/kadin-peygamberler/