İçeriğe atla

Fetih (siyasi parti)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
12.18, 15 Ocak 2021 tarihinde Sp1dey (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24655013 numaralı sürüm (→Lübnan: Düzenleme, değiştirildi: Harekat → Harekât)
Fetih
فتح (Feth)
Genel başkanMahmud Abbas
KurucuYaser Arafat
Slogan(lar)"Zafere kadar devrim"
Kuruluş tarihi1959 (siyasi hareket)
1965 (siyasi parti)[1]
MerkezRamallah, Filistin Ulusal Yönetimi
İdeolojiFilistin milliyetçiliği
Laiklik
Sosyal demokrasi
İki devletli çözüm
Siyasi pozisyonMerkez sol
Ulusal üyelikFilistin Kurtuluş Örgütü
Uluslararası üyelikİlerici İttifak
Sosyalist Enternasyonal
Resmî renklerSarı
Filistin Yasama Meclisi
45 / 132
İnternet sitesi

Fetih (Arapça: فتح), Türkçe kaynaklardaki yaygın adıyla El-Fetih[2][3] ya da tam adıyla Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi (Arapça: حركة التحرير الوطني الفلسطيني), Yaser Arafat'ın önderliğinde 1959'da kurulan Filistin kökenli direniş örgütü ve Filistin Ulusal Yönetimindeki iktidar partisi.

1968 yılındaki Karameh direnişiyle öne çıkan ve Filistin Kurtuluş Örgütü içinde etkin olan örgüttür.

Fetih'in içinden 1971'de Ebu Ali Eyad'ın öldürülmesi üzerine kopan Kara Eylül adındaki grup, 1972 yılında yapılan Münih Olimpiyat Oyunları'nda esir aldıkları 11 İsrailli sporcu Almanya'nın yanlış operasyonu sırasında ölmüştür.

Kökeni

Hareketin tam adı, “Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi” dir (Arapça: حركة التحرير الوطني الفلسطيني ḥarakat al-taḥrīr al-waṭanī al-Filasṭīnī). Arapça olan bu isimde bulunan her kelimenin baş harfiyle tersten oluşturulan “Fetih (Feth-)” kelimesi ise hareketin dünyaca bilinen ismi haline geldi[4]. “Feth” kelimesi İslam Tarihi’nin ilk yüzyılındaki genişlemesini anlatan dini söylemlerde kullanılmaktadır (Doğu Akdeniz’deki yayılmayı belirten, “Şam’ın Fethi” gibi). Fetih, aynı zamanda dini öneme de sahiptir. Kur’an’ın 48. suresinin adı “Fetih” tir. Dini yorumculara göre bu sure, “Hudeybiye Antlaşması” olayının detaylarını paylaşır, Bu antlaşma sonrasındaki iki yıllık dönemde birçok kişi İslam’ı din olarak seçmiştir ve bu da Müslümanların tarafını güçlendirmiştir. Mekke’nin kuşatılması, Kureyş kabilesinin bu antlaşmayı ihlal etmesiyle gerçekleşmiştir[5]. Yasser Arafat, Hudeybiye Antlaşmasını, İsrail’le yapılan “Oslo Anlaşmaları” için gerekçelendirmek için kullanmıştır[6][7].

Tarihi

Kuruluş

Yasser Arafat El Fetih`in kurucusu olup, 2004 yılına kadar hareketin lideri olarak kalmıştır.

Filistin Milliyetçiliiği ideolojisiyle hareket eden, Fetih hareketi, Kahire veya Beyrut’ta okuyup daha sonra Körfez Ülkeleri’nde çalışmakta olan Filistin diasporası tarafından 1959 yılında kuruldu. Bu kurucular arasında, Kahire Üniversitesi’ndeki Filistinli Öğrenciler Genel Birliği’nin başkanı Yasser Arafat, Salah Khalaf, Khalil Al Wazir ve birliğin Beyrut’taki başkanı Khaled Yashruti vardı.

1967-1993

El Fetih 1967 Altı Gün Savaşı’ndan sonra Filistin’deki siyasi arenada dominant bir pozisyona geldi. Fetih 1967’de Filistin Kurtuluş Örgütü’ne (PLO) katıldı. Katıldıktan hemen sonra örgütün icra komitesindeki 105 sandalyenin 33ü El Fetih’e verildi. Yasser Arafat, Filistin Kurtuluş Örgütü’nün 1969 yılında başkanı oldu ve Yahya Hammuda’nın yerine geçti[8]. BBC’ye göre, Arafat’ın Filistin Kurtuluş Örgütü’ne katıldığı yıl, İsrail’e karşı 2432 gerilla saldırısı gerçekleşti[9].

Karameh Çatışması

1968 yılında, İsrail Güvenlik Güçleri, Ürdün’deki Karameh adlı köyde, El Fetih ve diğer Filistinli silahlı örgütlere karşı bir operasyon gerçekleştirdi. El Fetih’in köyde bir üssü vardı ve bunun yanı sıra köyde Filistin sığınmacılarının bulunduğu bir kamp vardı. Operasyonun nedeni, İsrail’e karşı El Fetih’in ve diğer silahlı grupların düzenlediği, aralarında Batı Şeri’a ya karşı düzenlenen roket saldırılarının da bulunduğu saldırılardı. Operasyonun yapılacağı bilgisi çok öncesinde Ürdün hükûmeti ve bazı Fetih komutanları tarafından Yasser Arafat’a bildirildi. Haberi alan birçok Filistinli silahlı grup, alandan çekilip uzaklaştı. El Fetih ise Arafat’ın emirleriyle yerini terk etmedi ve Ürdün ordusu da, eğer ağır çatışma çıkarsa Fetih’i destekleyeceğini açıkladı[8].

21 Mart gecesi, İsrailli güçler Karameh köyüne ağır silahlar, silahlı araçlar ve savaş jetleriyle saldırdı [8]. El Fetih, İsrail ordusunu şaşırtarak bulundukları yeri korudular. İsrailli güçler saldırıyı sertleştirdikçe, Ürdün ordusu da çatışmaya daha çok katılmaya başladı. Bunun sonucunda İsrailli güçler büyük bir savaşa sebep olmamak için geri çekildi[10]. Çatışmanın sonuna 150 Fetih üyesi, 20 Ürdünlü asker ve 28 İsrailli asker öldü. Arap ölenlerin sayısının daha fazla olmasına rağmen, Fetih, İsrail’in erken geri çekilmesinden dolayı, çatışmanın sonucunu zafer olarak gördü[8].

Kara Eylül Olayları

1960’ların sonunda, Filistinliler ve Ürdün hükûmeti arasında gerginlik arttı. Bunun nedeni ağır silahlı Arap direniş örgütlerinin neredeyse Ürdün içinde başka bir devlet kuracak ve çok stratejik birkaç noktayı yönetecek noktaya gelmesiydi. Karameh çatışmasındaki zaferlerinden sonra, El Fetih ve diğer Filistinli gruplar, Ürdün’deki sivil hayatın kontrolünü ele geçirmeye başladı. Yollara barikatlar kurdu, ulu orta Ürdün’lü polislerle dalga geçti, kadınları taciz etti ve yasa dışı şekilde vergi toplamaya başladı. Arafat bu olanları ya kınadı da ya görmemezlikten geldi[11][12].

1970 yılında, Ürdün sınırlarının kontrolünü tekrar ele geçirmek için harekete geçti ve Kral Hüseyin sıkıyönetim ilan etti[12]. 25 Eylül’e doğru, Ürdün ordusu çatışmada üstünlük sağlamaya başladı. İki gün sonra Arafat ve Kral Hüseyin bir seri ateşkes anlaşmasına vardı. Ürdün ordusu, Filistin tarafında aralarında sivillerin de olduğu ağır kayıplara neden oldu. Yaklaşık 3500 Filistinli öldü. 2000 Fetih savaşçısı Süriye’ye girmeyi başardı. Sınırı geçerek birçoğu, Lübnan’daki Fetih güçlerine katıldı ve yeni merkez karargahlarını kurdu. Haziran 1971’de Komutan Abu Alı Lyad öncülüğündeki bir grup El Fetih savaşçısı, Ajlun adlı kuzey Ürdün şehrinde, Ürdün ordusu tarafından yenilgiye ugradı. Abu Ali Lyad idam edildi ve hayatta kalan savaşçılar da El Fetih’den kopmuş olan Kara Eylül Örgütü’nü kurdu. Kasım 1971’de bu grup Ürdün Başbakanı, Wasfi Al Tal’ı, Abu Ali’nin idamına karşılık cevap olarak katletti[13]. 1960 ve 1970’lerde Fetih, birçok Avrupalı, Orta Doğulu, Asya’lı ve Afrikalı militanları ve direniş gruplarını eğitti ve Batı Avrupa’daki çeşitli İsrailli hedeflere karşı saldırı düzenledi. Bu saldırıların bir kısmını Kara Eylül Örgütü üstlendi.

Lübnan

Eljamal’in 1968’de ölümünden beri, Filistin davası, Lübnan’da büyük bir destekçi sayısına ulaştı. Başta taraf tutmaya çekinen Arafat ve Fetih, Lübnan İç Savaşı’nda önemli rol oynadı. El Fetih, kendisini Komünist ve Nasırcı Lübnan Ulusal Hareketiyle konuşlandırdı. Başta El Fetihle aynı safta bulunan Suriye Başkanı Hafız Esad Lübnan’daki nüfuzunu kaybedeceği korkusuyla cephe değiştirdi. Ordusunu, Hristiyan güçlerle, Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi ve Lübnan Ulusal Hareketi’ne karşı savaşmaya gönderdi. Hristiyan militer güçleri, çoğunlukla Maronit Falanjistleri oluşturdu[14]. Nisan 1975’te Falanjist güçler, 26 Fetih mensubu öğrenciyi öldürdü ve bu da 15 yıl sürecek Lübnan İç Savaşı’nın resmi başlangıcı olarak tarihe geçti. Aynı yıl, Hristiyan Militerlerin oluşturduğu bir ittifak, Filistinli sığınmacıların içinde olduğu Karantina kampına saldırdı ve 1000000 üzerinde sivili öldürdü[15]. Filistin Ulusal Kurtuluş Harekâtı ve Lübnan Ulusal Hareketi cevap olarak, Falanjist ve Kaplanların (Ahrar) Damour adlı kasaba’da bulunan kalelerine saldırdı ve 684 sivili öldürdü[14]. İç savaş iki yıl boyunca şehir savaşı halinde ilerledikçe, her iki taraf ağır silahlar ve sniperlar kullanmayı artırdı ve her iki taraf ta savaş suçları işledi.

1976 yılında Hristiyan taraf, altı aylık bir kuşatmadan sonra, Beyrut’un Doğusundaki bir sığınmacı kampını ele geçirdi ve yüzlerce kişiyi katletti (Tel Al-Zaatar Katliamı)(23). Yasser Arafat ve Ebu Jihad zamanında bir kurtarma operasyonu düzenlemedikleri kendilerini suçladılar[14].

Filistin Kurtuluş Örgütü’nün İsrail’e karşı baskınları 1970’li yılların sonunda arttı. Bunların arasındaki en şiddetli olanlardan birisi, 11 Mart 1978 tarihindeki, Kıyı Yolu Katliamı olarak bilinen baskındı. Bir düzineye yakın El Fetih savaşçısı, botlarıyla Haifa ve Tel Aviv’i bağlayan kıyı yoluna vardılar. Bir otobüsü ele geçirdiler ve geçen araçlara ateş açtılar. 77 kişinin ölümüne(24) sebep olan bu saldırıya cevap olarak, İsrail Güvenlik Güçleri, saldırıdan üç gün sonra, Litani Operasyonu’nu başlattı. Bu operasyonun amacı Güney Lübnan’ın, Litani Irmağı’na kadar kontrolünü ele geçirmekti. İsrail Güvenlik Güçleri bu amaca ulaştı ve El Fetih Kuzeye doğru, Beyrut’a çekildi[16]. İsrail, 1982 yılında Lübnan’ı tekrar işgal etti. Beyrut, İsrail Güvenlik Güçleri tarafından kuşatıldı ve bombalandı[14]. Kuşatmayı durdurmak için, Amerika ve Avrupa hükümetleri bir anlaşma garantileyerek, Arafat ve Fetih’in, çok uluslu bir silahlı grupla Tunus’a kaçtı. Bu kaçışa rağmen, birçok Fetih komutanı ve savaşçıları Lübnan’da kaldı ve 1980’lerdeki kamp savaşlarına katıldı. Özellikle Lübnan’lı Şii toplumun arkasındaki Amal Hareketi’yle savaştı[14].

1993 Sonrası

Başkanlık ve Yasama Seçimleri

Ölümüne kadar, Arafat, Filistin Ulusal Yönetimi’nin başı oldu. Filistin Ulusal Yönetimi, Oslo Anlaşmaları’nda geçici ‘taraf’ olarak kuruldu. El Fetih’in günümüzdeki başkanı Farouk Kaddoumi’dir, Arafat’ın 2004 yılında ölümüyle göreve gelmiştir. Fetih, Mahmoud Abbas’ı 2005 Filistin Başkanlık seçimi için aday gösterdi.

2005 yılında Hamas bütün belediyeleri seçimde kazandı. Politika analizcisi Salah Abdel Shafi, 2005 yılında BBC’ye verdiği demeçte, Fetih liderliğinin zorluklar içinde olduğunu ve gittikçe bu sorunların ciddileştiğini belirtti. Ayrıca Fetih’in reforma ihtiyaç duyduğunu, rüşvet ve beceriksiz olarak görüldüğünü de söyledi[17].

İç Uyuşmazlıklar

Aralık 2005’te İntifada lideri Marwan Barghouti, partiyle ilişkisini bozdu ve yeni parti kurarak, yeni bir listeyle seçimlere gireceğini açıkladı. Hareketin adı Al-Mustaqbal (Gelecek) oldu ve üyeleri Fetih’in gençlerinden geldi. Bu gençler genelde Fetih içerisindeki yolsuzluklardan şikayet edenlerdi. Yolsuzlukların, Oslo Anlaşmalarından sonra Tunus’tan dönen, “eskiler” den kaynaklandığına inandılar. Mustaqbal, 2006 yılında, Filistin seçimlerinde Fetih’e karşı yarışacaktı. Listesinde Mohammed Dahlan, Kadoura Fares, Samir Mashharawi ve Jibril Rajoub[18] vardı. Buna rağmen, 28 Aralık 2005 tarihinde, iki parti ortak bir liste üzerinde anlaştı ve hapishanede olan Barghouti Fetih adına kampanyayı yönetti[19][20].

Fetih içerisinde çok sayıda farklı ayrılışlar ve hoşnutsuzluklar dile getirildi. Hareket büyük bir ölçüde, Oslo Öncesi döneminden kalma yaşlı Filistinli politikacılar tarafından domine edilmekteydi. Birçoğu bulundukları pozisyonları, Arafat’ın etkisiyle elde etmişti. Hareket içindeki grupların üzerinde dengeleyici etkisine sahip Arafat sonrası, bu gruplar gelecek kalkınma, bağışlar ve seçmen alanları ile ilgili nüfuz için çekişmeleri artırdı. Mahmoud Abbas’ın gelecek yıllarda koltuğu boşaltma umudu, parti içerisinde yine tansiyonu artırdı.

Eski nesil Fetih’li politikacılar arasında 1980’lerden beri açıkça belirgin ayrılıklar yoktur. Buna rağmen, arada sırada üst düzey yönetimdeki üyeler arasında sürtüşmeler olmuştur. Kurucu üyelerden Faruq Al-Qaddumi (Ebu Lütf), Oslo Anlaşması sonrasındaki düzenlemelere hep karşı çıkmıştır ve daha sert tavır takınılması üzerine çağrıda bulunmaktadır. Kendisi ayrıca Mahmoud Abbas’ın meşruiyetini de tartışmaktadır ama eleştirileri ve çıkışları günümüze kadar hiç sonuç almamıştır. Bir diğer nüfuzlu lider, Hani Al-Hassan da ayrıca günümüzdeki liderleri açıkça eleştirmiştir. Fetih’in iç problemleri, Filistin Yönetimi’nin kurulmasıyla birlikte alan savaşlarını da içine eklemiştir. Batı Şeria ve Gazze’deki güvenlik güçlerinin dalları arasında bu görülmektedir. Fetih’in genç nesilleri, özellikle El-Aksa Şehitleri Tugayları içindekiler, ayrılışlara daha meyilli gruplar arasındadır.

2009 Altıncı Genel Kurul Toplantısı

El Fetih Hareketi’nin Altıncı Genel Kurul Toplantısı, 4 Ağustos 2009 tarihinde Beytüllahim’de başladı. Toplantı Oslo Anlaşması’ndan 16 yıl sonra ve Fetih’in son kongresinden 20 yıl sonra gerçekleşti. Bu gecikmenin sebebi, kimin toplantıda olması ve ne tür bir yerde yapılması kabul edilebilir gibi tartışmalardı[21]. 2000 üzerinde delege toplantıya katıldı[22].

İç anlaşmazlık hemen ortaya çıktı. Suudi Arabistan Kralı Abdullah, Fetih delegelerine, Filistinli’lerin arasındaki anlaşmazlığın, bir devlet olma isteklerinin önününde, İsrail’den daha zorlu bir düşman olduğunu iletti[23]. Fetih delegeleri, İsrail-Filistin barış görüşmelerinin, ön şartlar yerine gelene kadar devam ettirilmemesi üzerine anlaştı. Bu 14 ön şart arasında, İsrail hapishanelerinde bulunan Filistinlilerin salınması, İsrail yerleşim inşaatlarının durması ve Gazze blokajının durdurulması vardı[24]. 400 civarında Fetih üyesi, Gazze Şeridi’nden Beytüllahim’e gidemedi. Hamas bu kişilerin Batı Şeria’ya geçmesini yasaklamıştı[23].

Fetih, İsrail’e karşı daha sert tutum isteyen Filistinlilerin desteğini alıyordu(34). Toplantının üçüncü gününde, Filistin Yönetimi’nin başkanının ölümünden İsrail’in sorumlu olduğu ve uluslararası bir kuruluşun bunu aratırması gerektiği kararı oy birliğiyle ortaya konuldu. İsrail Dışişleri Bakan yardımcısı Danny Ayalon, “toplantı barışa vurulan bir darbe oldu. Yine Filistinli liderlerin daha ılımlı bir tavır alma olasılığı hayal kırıklığıyla sonuçlandı[25]” dedi.

Merkez Komitesi ve Devrimci Konsey Seçimleri

9 ağustosta, merkez komitesi ve devrimci konseyin yeni üyeleri seçildi[26]. Delegeler 23 sandalyelik Merkez Fetih Komitesi’nin 18 sandalyesini doldurmak ve 128 sandalyelik Devrimci Konsey’in 81 sandalyesini doldurmak için, bir hafta süren çalışmalardan sonra oy kullandı. Devrimci konseye 70 yeni üye seçildi. Bunların içinde, Gazze Şeridi’nden Fetih temsilcilerine 20 sandalye, kadınlara 11 sandalye gitti. 4 sandalye Hristiyanlara ve 1 sandalye ise Yahudi doğumlu, sonradan İslam’I seçen Uri Davis’e gitti. Davis konseye 1958 kuruluş tarihinden beri seçilen ilk Yahudi asıllı üye oldu.

Merkez Konsey’e seçilenler arasında, Fadwa Barghouti vardı. Barghouti, İsrailli sivillere karşı, İkinci İnfiada döneminde, saldırılardan sorumlulukla suçlanıp, 5 senelik İsrail cezaevlerinde hapis kalmak üzere hüküm giyen, Marwan Barghouti’nin eşidir.

Hamas ile uzlaşma süreci

18-19 Ekim 2014 yılında, Ramallah’ta Devrimci Konsey toplantısı gerçekleşti. İçlerinde Hamas’la uzlaşmayı da bulunduran birçok önemli konu konuşuldu. Bu konuyla ilgili fikirler karışıktı[27].

İdeoloji

El Fetih, Sosyalist Enternasyonal’in bir üyesi[28], Avrupalı Sosylalistlerin Partisi’nde ise gözlemci statüsüne sahiptir[29].

Fetih’in yeraltı dergisi, Filastinuna Nida Al-Hayat’ın Kasım 1959 baskısı, hareketin, Arap Dünyası’ndaki Filistinli mültecilerden ilham aldığını göstermiş oldu:

Felaketin gençleri (shibab al-nakba) dağılmış durumda… Çadırlarda yaşam, ölüm kadar acınası hale geldi… Sevgili Anavatanımız için ölmek, günlük ekmeğimizi utançla, bağış yoluyla yemekten daha onurlu ve iyidir…Felaketin oğulları olan bizler, bundan sonra bu kirli ve hakir görülmüş yaşam tarzını kabul etmiyoruz. Bu hayat kültürümüzü, manevi değerlerimizi, politik varoluşumuzu ve itibarımızı yok etti[30].

Başından beri, silahlı direniş ve savaş, El Fetih’in Filistinlileri özgürleştirme ideolojisinin merkezindeydi[8].

Yapısı

Fetih’in iki en önemli karar mekanizması, Merkez Komitesi ve Devrimci Konsey’dir. Merkez Komitesi yürütme organı ve Devrimci Konsey ise yasama organıdır.[27][31][32].

Silahlı Fraksiyonları

El Fetih kuruluşundan beri birçok silahlı grubu barındırdı çatısı altında. En bilindik ordu kanadı, Al-Asifah’tır. Fetih’in genel olarak geçmişteki birçok saldırıda katkısı olduğu düşünülür (6-7-8-9) fakat İslami fraksiyon Hamas’ın tam tersine, Fetih, artık hiçbir devlet tarafından terörist bir organizasyon olarak görülmez. İsrail ve ABD Kongresi, El Fetih’i uzun yıllar terörist olarak kabul etti fakat Fetih 1988’de terörü lanetledikten sonra, bu durum değişti[33][34][35][36][37].

Fetih, kuruluşundan beri birçok silahlı grup ve militer gücü yarattı, yönetti veya sponsorluğunu yaptı. Fetih’in asıl silahlı kanadı Al Asifah’ın yanı sıra, Fetih’le alakası olan silahlı grupların bazıları şunlardır:

  • Güç 17: El Fetih’in kıdemli liderlerine korumalık yapan, Arafat tarafından kurulan birimdir.
  • Kara Eylül Organizasyonu: 1971 yılında, Ürdün’de gerçekleşen “Kara Eylül” olaylarından sonra, Fetih liderleri tarafından kurulan gruptur. Fetih bu grupla anılmaktan çekinmektedir. Grubun saldırıları arasında, Filistinli özgürlükçü gruplara karşı tutumlarından dolayı, Ürdün’lü siyasetçilere saldırılar vardı. Fetih açıkça grupla bağlantısının olmadığını defalarca anons etti fakat grubun Arafat tarafından yardım gördüğü bilinirdi. Daha sonra, Fetih’in siyasi değişimlerinden sonra, grup siyasi problem olarak görüldü.
  • Fetih Şahinleri: 1990’ların ortasına kadar aktif olan silahlı militer güçtür.
  • Tanzim: Marwan Barghouti liderliğindeki, Fetih’in kollarından biridir. Birinci İntifada’ki görevleriyle tanınmışlardır ve İkinci İntifada’nın ilk günlerinde ise ilk silahlı saldırıları gerçekleştirmişlerdir. Daha sonra El-Aksa Şehitleri Tugayları ile taraf tutmuştur.
  • El-Aksa Şehitleri Tugayları: İkinci İntifada döneminde kurulmuştur ve İsrail’e karşı, 1993 sonrası saldırılarda başı çekmiştir. Tugayın disiplinsizlikten yaşadığı birçok sorun vardır. Zaman zaman Fetih’in politik adımlarının (ateşkes gibi) tersine hareket ederek problem yaratmaktadır.

Anayasası

Ağustos 2009’da, Fetih’in Beytüllahim’deki Altıncı Genel Konferansında, Fetih delegeleri yeni bir kuruluş sözleşmesi yazdı[38].

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "مفوضية التعبئة والتنظيم - فصائل منظمة التحرير الفلسطينية". Fatehorg.ps. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  2. ^ "El Fetih ve Hamas uzlaşıya vardı". bbc.co.uk. 23 Nisan 2014. 30 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. 
  3. ^ "El Fetih'ten ABD'ye ret". sabah.com.tr. 30 Temmuz 2014. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. 
  4. ^ Encyclopædia Britannica. Fatah 8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 30 July 2006. "Fatah [...] inverted acronym of Harakat al-Tahrir al-Watani al-Filastini [...]"
  5. ^ Martijn Theodoor Houtsma, P.J. Bearman (2000). Encyclopaedia of Islam, Volume X (Tā'-U[..]). Brill. s. 539. 
  6. ^ "معهد واشنطن - معهد واشنطن لسياسة الشرق الأدنى". Arabic.washingtoninstitute.org. 13 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  7. ^ "Thursday, May 21, 1998 Arafat Again Calls Oslo Accords A Temporary Truce". IMRA. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  8. ^ a b c d e Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Aburish isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  9. ^ "Fatah: Political heavyweight floored". BBC News. 4 Ağustos 2009. 8 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2007. 
  10. ^ Bulloch, John (1983). Final Conflict. Faber Publishing. s. 165. ISBN 978-0-7126-0171-9. OCLC 9803075. 
  11. ^ Sayigh, Yezid (1997). Armed Struggle and the Search for State, the Palestinian National Movement, 1949–1993. Oxford University Press. 978-0-19-829643-0. OCLC 185547145.
  12. ^ a b Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator. New York: Bloomsbury Publishing. ss. 100-112. ISBN 978-1-58234-049-4. OCLC 61189464. 
  13. ^ Seale, 1992, pp.81–82.
  14. ^ a b c d e Aburish, Said K. (1998). From Defender to Dictator. Bloomsbury Publishing. ss. 150-175. ISBN 978-1-58234-049-4. OCLC 61189464. 
  15. ^ Harris, William (1996). Faces of Lebanon. Sects, Wars, and Global Extensions. Markus Wiener Publishers. ss. 162-165. ISBN 978-1-55876-115-5. OCLC 34753518. 
  16. ^ "Time Line: Lebanon Israel Controls South". BBC News. BBC MMVII. 9 Ekim 2007. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2007. 
  17. ^ Johnston, Alan (27 Mart 2005). "Fatah faces reform crossroads". BBC News. 15 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2007. 
  18. ^ "Fatah officials negotiate with Barghouti". Jerusalam Post. 5 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2007. 
  19. ^ "Crisis of Representation". Reut-institute.org. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  20. ^ Erlanger, Steven (15 Aralık 2005). "Main Palestinian Faction Splits Sharply Ahead of Election". New York Times. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2007. 
  21. ^ editiorial.jpost.com Fatah's goals. Last accessed 11 August 2009.
  22. ^ "Delegates gather for Fatah congress". Al Jazeera. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009. 
  23. ^ a b "Disputes break out at Fatah conference in Bethlehem". Jerusalem Post. 6 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2009. 
  24. ^ "'No talks unless Israel frees prisoners'". 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2012. 
  25. ^ Lyons, John (8 Ağustos 2009). "Israel to blame for Arafat death: Fatah". The Australian. 12 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2017. 
  26. ^ Abdul-Rahim: Fatah conference 90 percent over 12 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ma'an News Agency, 9 August 2009
  27. ^ a b Fatah's Revolutionary Council grapples with growing issues 7 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Adnan Abu Amer, Al-Monitor, 27 October 2014
  28. ^ "XXIV Congress of the Socialist International: Decisions on Membership". 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2017. 
  29. ^ "PES member parties | PES". Pes.eu. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  30. ^ Baumgarten, 2005, p. 32.)
  31. ^ Xinhua News Agency. Fatah begins vote count for revolutionary council after delays 20 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Saud Abu Ramadan. Last accessed: 14 August 2009.
  32. ^ JPost. Fatah moves 'to remove, defeat occupation' by KHALED ABU TOAMEH. Last accessed: 14 August 2009.
  33. ^ "Israel ministry of Defense". Mod.gov.il. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  34. ^ Kushner, Harvey W. (2003). Encyclopedia of Terrorism (illustrated bas.). SAGE. ss. 13-15, 281-83. ISBN 978-0-7619-2408-1. OCLC 50725450. 
  35. ^ Lubasch, Arnold H. (30 Haziran 1988). "Judge Rules PLO Can Retain Office". New York Times. 
  36. ^ Palestine Information Office v. Shultz, 853 F.2d 932 (D.C.Cir. 1988).
  37. ^ "United States Department of State Bulletin". United States Department of State. 15 Eylül 1987. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2009. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2017. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fetih_(siyasi_parti)&oldid=24655013" sayfasından alınmıştır