1968 kuşağı protestoları
| 1968 protestoları | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1960'lardaki karşı kültür ve Soğuk Savaş | |||||||||||
 | |||||||||||
| Amsterdam'da Vietnam Savaşı'na karşıt olan protestolarından bir görüntü, 1968 | |||||||||||
| |||||||||||
1968 protestoları, ağırlıklı olarak sol siyasetin yükselişi, savaş karşıtlığı, sivil hakların aciliyeti gibi sebeplerden ötürü, devlet ordularına ve bürokrasilerine karşı yapılan; sessiz kuşak ve baby boomer (bebek patlaması) kuşağı içindeki genç karşı kültürünün de içinde olduğu halk isyanlarıyla karakterize[1] edilmiş sosyal çatışmaların dünya çapında tırmanışını içeren dönemdir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde protestolar, Kara Panter Partisi gibi devrimci hareketleri ortaya çıkaran Sivil Haklar Hareketi için bir dönüm noktası oldu.
Tet Taarruzu'na tepki olarak, Amerika'nın yanı sıra Londra, Paris, Berlin ve Roma'da da Vietnam Savaşı'na karşı geniş çaplı bir protesto hareketi başlatıldı.
Kitle hareketleri Amerika Birleşik Devletleri'nin yanı sıra başka yerlerde de büyüdü. Batı Avrupa ülkelerinin çoğunda protesto hareketi öğrenciler tarafından domine edilmiştir.
Bunun en önemli tezahürü, Fransa'da öğrencilerin ve on milyon işçinin de katıldığı aynı zamanda vahşi grevlerlerin yaşandığı ve birkaç gün boyunca hareketin hükümeti devirebilecek gibi göründüğü Mayıs 1968 protestolarıydı.
Kuzey İrlanda'da Troubles sorunlarının başlaması, Mexico City'deki Tlatelolco katliamı ve Brezilya'da askeri diktatörlüğe karşı gerilla savaşının tırmanması gibi diğer birçok ülkede de diktatörlüklere, siyasi gerilimlere ve otoriter yönetime karşı mücadeleler 1968'deki protestolara damgasını vurmuştur.
Komünist partilerin yönetimindeki Doğu Avrupa ülkelerinde, komünist bürokratik ve askeri elitler tarafından ifade özgürlüğünün kısıtlanması ve diğer sivil hakların ihlal edilmesine karşı protestolar düzenlenmiştir. Orta ve Doğu Avrupa'da, özellikle Çekoslovakya'daki Prag Baharı, Varşova, Polonya ve Yugoslavya'da tırmanan yaygın protestolar yaşandı.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
1968'deki protestoları yaratan çok sayıda faktör vardı. Birçoğu hükümetlerin -ABD'de Johnson yönetiminin- adaletsizliklerine tepki olarak ortaya çıkmıştı. Protestolar büyük ölçüde askere alınmaya ve ABD'nin Vietnam Savaşı'na katılmasına karşı çıkmıştır.
Savaş sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Dünya Savaşı'ndan sonra, dünyanın büyük bir kısmında alışılmamış bir durum olarak doğumlarda artış yaşandı ve demografik yapıda büyük bir dalgalanma oldu. Bu bebekler çoğu ülke için barış ve refah döneminde doğdular ve televizyonların evlere girdiğini gören ilk kuşak oldular.[2] Bu kuşak üzerinde televizyonun iki şekilde derin etkisi oldu; birincisi, televizyon sayesinde bu kuşak dünyayı görebilecekleri ortak bir bakış açısına sahip oldu.[3] Bu dönemde büyüyen çocuklar sadece televizyonda izledikleri haberleri ve programları paylaşmadılar, aynı zamanda birbirlerinin dünyalarına da göz attılar. İkinci olarak, televizyon önemli kamusal olayları deneyimlemelerini sağladı. Kamu eğitimi daha geniş katılımlı hâle geliyor ve başka bir ortak deneyim yaratıyordu. Zincir mağazalar ve franchised restoranlar dünyanın farklı bölgelerindeki insanlara ortak alışveriş ve yemek deneyimleri sunmaya başladı.[4]
Küba Füze Krizi ve Soğuk Savaş bu kuşağın bir başka ortak deneyimiydi. Bir nükleer saldırının her an hayatlarına son verebileceği bilgisi, sınıflardaki "eğil ve saklan" bomba tatbikatlarıyla pekiştirildi.[5] Her yerde mevcut bir korku atmosferi yaratılmaya başlandı. Bu kuşağın yaşı ilerledikçe savaş karşıtlığı, sivil haklar, barış ve kadın-erkek eşitliği sonucu doğan feminist hareket dünyanın pek çok yerinde güç haline geldi.
Sosyal hareketler[değiştir | kaynağı değiştir]
İkinci Dünya Savaşı'nı izleyen on yıllarda Doğu Bloku, Macar Devrimi, Doğu Almanya'daki ayaklanma ve Polonya'daki birkaç işçi grevi, özellikle de 1956'daki Poznań Ayaklanması gibi önemli protestolar dahil olmak üzere birçok kitlesel protestoya sahne olmuştur.
1960'lar boyunca yaşanan toplumsal hareket dalgaları, 1968'de öğrenci olan neslin kişisel değerlerini şekillendirmeye başladı. Amerika'da sivil haklar hareketi zirvedeydi, ancak aynı zamanda 4 Nisan'da beyaz üstünlüğünü savunan bir ırkçı tarafından Martin Luther King'e suikast düzenlenmesi ve bu gibi olaylar, protestoların en şiddetli dönemini oluşturmuştur.
Kuzey İrlanda'da dini bölünme, İrlandalı cumhuriyetçiler ile İrlandalı birlikçiler arasında onlarca yıllık bir çatışmaya sebep oldu. İtalya ve Fransa sosyalist bir hareketin ortasındaydı. Yeni Sol siyasi hareketi birçok Avrupa ve Güney Amerika ülkesinde siyasi çalkantılara neden oluyordu. Çin'de Kültür Devrimi zirveye ulaşmıştı. İsrail-Filistin çatışması çoktan başlamış, İngiliz savaş karşıtı hareket gücünü korumuş ve Afrika bağımsızlık hareketleri sayıca artmaya devam etmişti. Polonya'da Mart 1968'de Varşova Üniversitesi'ndeki öğrenci gösterileri, hükümetin Adam Mickiewicz'in 1824'te yazılan Dziady oyununun Varşova'daki Polonya Tiyatrosu'nda sahnelenmesini "Sovyet karşıtı referanslar" içerdiği gerekçesiyle yasaklaması üzerine patlak vermiştir. Bu olay Mart 1968 olayları olarak bilinir hale gelmiştir.
Kadın özgürlüğü hareketi sayesinde kadın kuşakları, kadınların eşit olmayan bir şekilde güçlendirildiği küresel statükoyu sorgulamaya başladı. Savaş sonrası bebek patlaması kuşağı, kadınların evlilik ve annelik konusundaki önceliklerini yeniden değerlendirilmesini ve tanımlanmasını sağladı. Barış hareketi kadınların, otoriteyi her zamankinden daha fazla sorgulamalarına neden oldu.[6]
Üniversiteye başlayan gençlerin çoğunluğu kuruluş karşıtı kültür ile özdeşleşmiş ve bu da kampüsleri ve tüm dünyayı kasıp kavuran isyan ve yeniden hayal etme dalgasının itici gücü olmuştur. 1968'in üniversite öğrencileri ilerici, liberal politikaları benimsemiş ve bu ilerici eğilimler ve otoriteye karşı şüphecilikler 1968'in küresel protestoları için önemli bir itici güç olmuştur.
Sovyet Bloğu'nda o yıl yaşanan dramatik olaylar radikal sol hareketin komünizm ile ilişkisi konusunda kararsız olduğunu ortaya koymuştur. Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'da 2-3 Haziran 1968 öğrenci gösterileri, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ülkedeki ilk kitlesel protestoydu. Yetkililer protestoları bastırırken, Devlet Başkanı Josip Broz Tito öğrencilerin bazı taleplerini kabul ederek protestoların yavaş yavaş sona ermesini sağlamıştır. Protestolar Yugoslav cumhuriyetlerinin diğer başkentlerinde de patlak verdi -Saraybosna, Zagreb ve Ljubljana- ancak Belgrad'dakinden daha küçük ve kısaydılar.[7][8]
1968 yılında Çekoslovakya Prag Baharı olarak bilinen bir süreçten geçti. Ağustos 1968'de Sovyetlerin Çekoslovakya'yı işgali sırasında Çekoslovakya vatandaşları egemenliklerine yönelik saldırıya pasif direnişle karşılık verdi. Sokak tabelaları boyanırken, su tesisatları gizemli bir şekilde kesilirken ve binalar çiçekler, bayraklar ve "Bir fil bir kirpiyi yutamaz" (An elephant cannot swallow a hedgehog) gibi sloganlarla süslenirken Sovyet birlikleri hayal kırıklığına uğradı. Yoldan geçenler Sovyet tanklarının yanlarına gamalı haçlar çizdi. Kırsal kesimdeki yol işaretleri, Sovyet birliklerine ülkeyi terk etmeleri için işaret olarak, Rusça "Москва" (Moskova) yazacak şekilde boyanmıştı.
25 Ağustos 1968'de sekiz Rus vatandaşı Sovyetlerin Çekoslovakya'yı işgalini protesto etmek için Moskova'nın Kızıl Meydanında bir gösteri düzenledi. Yaklaşık beş dakika sonra göstericiler dövüldü ve karakola götürüldü. İçlerinden yedisi birkaç yıla varan ağır hapis cezalarına çarptırıldı.[kaynak belirtilmeli]
Protestolar[değiştir | kaynağı değiştir]
1968'deki protestolar, dünyanın dört bir yanında giderek şiddetlenen devlet baskısıyla karşı karşıya kalan çok sayıda işçi, öğrenci ve yoksul insanı içeriyordu. Devlet baskısından kurtulmanın kendisi, aşağıda listelenen tüm protestolarda en yaygın akımdı ve birincil amaçtı. Bunlar birbirleriyle yankılanan çeşitli sosyal nedenlere dönüştü: örneğin sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde sivil haklar, nükleer silahlara karşı, Vietnam Savaşı'na karşı ve kadınların kurtuluşu için yapılan protestolar bu yıl içinde bir araya gelmiştir.[9] Bu kuşağın siyasi kimliğinin oluşmasında çok etkili olan televizyon, devrimcilerin tercih ettiği bir araç haline geldi. Savaşlarını sadece sokaklarda ve üniversite kampüslerinde değil, medya yayınlarıyla televizyon ekranlarında da verdiler.[10]
1960'ların protesto dalgaları 1968'de yeni bir zirveye ulaşırken, Meksika, Brezilya, İspanya, Polonya, Çekoslovakya ve Çin'deki toplumsal çatışmalara yaygın polis baskısı, silahlı saldırılar, infazlar ve hatta katliamlar yoluyla baskıcı hükümetler damgasını vurdu. Batı Berlin, Roma, Londra, Paris, İtalya, birçok Amerikan şehri ve Arjantin'de işçi sendikaları ve öğrenciler önemli roller oynamış ve siyasi baskıya maruz kalmışlardır.
Kitle hareketleri[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Çevreci hareketlerin başlangıcı 1968 protestolarına kadar uzanmaktadır. Çevrecilik hareketi nükleer karşıtı hareketten gelişmiştir. Fransa özellikle çevresel kaygılarla ilgili hareketler yapmaktaydı; 1968'de Fransız Doğa Koruma Dernekleri Federasyonu ve Friends of the Earth'ün Fransa şubesi açıldı ve Fransız bilim topluluğu Survivre et Vivre (Hayatta Kal ve Yaşa) örgütü kuruldu. Roma Kulübü 1968 yılında kurulmuştur.
İskandinav ülkeleri çevreciliğin ön saflarında yer almıştır. İsveç'te öğrenciler hidroelektrik planlarını protesto etmiş, Danimarka ve Hollanda'da çevre eylem grupları çevre kirliliği ve diğer çevre sorunları hakkında protestolar düzenlemiştir.[9] Kuzey İrlanda sivil haklar hareketi başlamış, ancak şimdi Sorunlar adı ile bilinen çatışmayla sonuçlanmıştır.
Ocak ayında polis, ABD Dışişleri Bakanı Rusk için verilen bir akşam yemeğinin dışında 400 savaş karşıtı/Vietnam Savaşı karşıtı protestocuya cop kullandı.[11] Şubat ayında Harvard, Radcliffe Koleji ve Boston Üniversitesi öğrencileri Vietnam Savaşı'nı protesto etmek için dört günlük bir açlık grevi düzenledi.[12] On bin Batı Berlin öğrencisi Amerika'nın Vietnam'a müdahalesine karşı bir oturma eylemi düzenledi.[12] Kanada'daki insanlar Vietnam Savaşı'nı protesto etmek için "Kanada'daki Askerlik Çağındaki Göçmenler için El Kitabı" (Manual for Draft Age Immigrants to Canada) adlı ciltsiz kitabın 5.000 kopyasını Amerika Birleşik Devletleri'ne postaladı.[13] 6 Mart'ta beş yüz New York Üniversitesi öğrencisi Dow Chemical aleyhinde gösteri yaptı çünkü şirket ABD ordusu tarafından Vietnam'da kullanılan napalmın ana üreticisiydi.[14] 17 Mart'ta Londra'daki Grosvenor Meydanı'nda düzenlenen savaş karşıtı gösteri 86 kişinin yaralanması ve 200 göstericinin tutuklanmasıyla sonuçlandı.[15] Japon öğrenciler Vietnam Savaşı nedeniyle Amerikan ordusunun Japonya'daki varlığını protesto etti.[16] Mart ayında İngiliz öğrenciler (Vietnam Savaşı karşıtı), İngiliz Savunma Bakanı, Eğitimden Sorumlu Devlet Bakanı ve İçişleri Bakanı'na fiziksel saldırıda bulundu.[16] Ağustos ayında, Chicago'daki 1968 Demokrat Parti Ulusal Kongresi, binlerce protestocunun beş gün süren sokak gösterileri ile kesintiye uğradı. Şikago Belediye Başkanı Richard J. Daley, aşırı polis varlığı ve protestoları bastırmak için Ulusal Muhafızlar ve orduya emir vererek ayaklanmaları tırmandırdı.[10] 7 Eylül'de kadın özgürlüğü hareketi, yıllık Miss America güzellik yarışmasında protesto yaptığında uluslararası tanınırlık kazandı. Protesto ve yarışmanın kesintiye uğratılması, kadınlar için eşit haklar konusuna önemli ölçüde dikkat çekmiş ve genç kadınlar için herhangi bir istek olarak "güzellik yarışmalarının" sonunun başlangıcını işaret etmiştir.[17]
Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Mart'ta Brezilya Askeri Polisi, bir restoranda "düşük gelirli öğrenciler için daha ucuz yemek" amacıyla yapılan protestoda lise öğrencisi Edson Luís de Lima Souto'yu öldürdü. Souto'nun ölümünün ardından Brezilya'daki askeri diktatörlüğe karşı ilk büyük protestolardan biri gerçekleşti ve yıl boyunca diktatörlük karşıtı ulusal öğrenci gösterileri dalgasını kışkırttı.
Çekoslovakya ve Sovyetler Birliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Prag Baharı olarak bilinen olayda, Çekoslovakya'nın ilk sekreteri Alexander Dubček, yerini açık sivil protestolara bırakan ve ancak SSCB'nin Ağustos ayında ülkeyi işgal etmesiyle sona eren bir reform dönemi başlattı.[18] 25 Ağustos'ta savaş karşıtı protestocular Kızıl Meydan'da toplandı ancak kalabalık zorla dağıtıldı. Bu olay 1968 Kızıl Meydan gösterisi olarak adlandırılmıştır.
Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız Mayıs protestoları üniversite reformu üzerine öğrenci protestolarıyla başladı ve protestolar bir ay sürdü. Sendikalar da protestolara katılarak genel grev yaptılar.[kaynak belirtilmeli]
İtalya[değiştir | kaynağı değiştir]
1 Mart'ta Roma La Sapienza Üniversitesi mimarlık fakültesinde öğrenciler ve polis arasında Valle Giulia Savaşı olarak bilinen bir çatışma meydana geldi. Mart ayında İtalyan öğrenciler savaş karşıtı bir protesto sırasında Roma Üniversitesi'ni 12 gün boyunca kapattı.[19]
Japonya[değiştir | kaynağı değiştir]
Japonya'da sosyalist öğrenci grubu Zengakuren tarafından organize edilen Vietnam Savaşı karşıtı protestolar, USS Enterprise gemisinin Sasebo ziyaretiyle aynı zamana denk gelen 17 Ocak'ta başladı.[20] Mayıs ayında, birçok Japon üniversitesinde şiddetli öğrenci protestoları patlak verdi; protestolar yılın başlarında daha fazla öğrenci hakkı ve daha düşük harç ücretleri için öğretim üyeleri ve öğrenciler arasında çıkan anlaşmazlıklarla başlamıştı. Öğrenciler binaları işgal etti, personelle çatıştı ve halka açık "duruşmalar" düzenledi.[21]
Meksika[değiştir | kaynağı değiştir]
Meksikalı üniversite öğrencileri Meksika hükümetinin otoriterliğini protesto etmek için harekete geçti ve Meksika'da geniş çaplı siyasi ve kültürel değişiklikler istedi. 1968 Mexico City Olimpiyatları'nın açılışına kadar geçen yaz boyunca, geniş bir destekçi halk kitlesine sahip Meksikalı öğrenciler ile polis arasında bir dizi çatışma yaşandı.[10] Meksika Devlet Başkanı Gustavo Díaz Ordaz kitlesel ve büyük ölçüde barışçıl gösterileri Meksika'nın dünya sahnesindeki imajına ve hükümetinin düzeni sağlama becerisine yönelik bir tehdit olarak gördü. Meksika hükümetine karşı yaz boyunca süren protestoların ve Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi (UNAM)'nin merkez kampüsünün ordu tarafından işgal edilmesinin ardından 2 Ekim'de Mexico City'deki Tlatelolco Plaza'da düzenlenen bir öğrenci gösterisi polis, paraşütçüler ve paramiliter birliklerin öğrencilere ateş açması ve sayısı belirlenemeyen kişinin ölmesi ve yaralanmasıyla sona erdi.[22][23]
Meksika seferberliğinin bastırılması 2 Ekim katliamıyla sona erdi ve olimpiyat oyunları başka gösteriler olmadan açıldı, ancak olimpiyatların kendisi başka siyasi meselelerin odağı oldu. Güney Afrika takımının kabul edilmesi Apartheid konusunu 1968 Yaz Olimpiyatlarına taşıdı. 40'tan fazla takımın boykot tehdidinde bulunmasının ardından komite yeniden düşündü ve Güney Afrika takımını tekrar yasakladı. Olimpiyatlar, Siyah Hareketini kamuoyunun dikkatine sunmak için yüksek profilli bir mekan olarak hedeflenmişti. Televizyonda yayınlanan madalya töreninde, ABD'li siyahi atletizm yıldızları John Carlos ve Tommie Smith siyah eldivenli ellerini kaldırarak siyah güç selamı verdi ve ABD Olimpiyat Komitesi, Uluslararası Olimpiyat Topluluğu'nun, USOC'nin bunu yapmaması halinde tüm atletizm takımını eve göndermekle tehdit etmesinin ardından da olsa, onları derhal evlerine gönderdi.
Pakistan[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasım 1968'de Pakistan'da Eyüb Han'ın askeri diktatörlüğüne karşı kitlesel öğrenci hareketi patlak verdi. Harekete daha sonra işçiler, avukatlar, beyaz yakalılar, fahişeler ve diğer toplumsal katmanlar da katıldı.[24] Eşi benzeri görülmemiş bir sınıf dayanışması sergilendi ve din, cinsiyet, etnik köken, ırk, milliyet, klan ya da kabile önyargıları devrimci mücadelenin kızıl sıcağında buharlaştı.[25] 1968'de kendisine karşı hareketin zirvesindeyken, Karaçi ve Lahor'daki genç protestocular onu bir köpek (Ayub Khan Kutta!) olarak tanımlamaya başladı. Askerler ateş açarak onlarca kişiyi öldürdü ve yüzlerce öğrenci ve işçi yaralandı.[26] Mart 1969'da Eyüp Han istifa etti ve iktidarı ordu şefi Yahya Han'a devretti.[27]
Polonya[değiştir | kaynağı değiştir]
30 Ocak'ta Varşova Üniversitesi ve Ulusal Tiyatro Okulu'ndan 300 protestocu öğrenci, devlet tarafından ayarlanan anti-protestocular tarafından sopalarla dövüldü.[28]
1968 Polonya siyasi krizi öğrenci hakları için yürüyen Varşova Üniversitesi öğrencilerinin sopalarla dövülmesiyle 8 Mart günü başlamıştır. Ertesi gün iki binden fazla öğrenci kampüsteki polis müdahalesini protesto etmek için yürüdü ve tekrar coplanıp tutuklandı. 11 Mart'a gelindiğinde halk da protestolara katılmış, sokaklarda öğrenciler ve polis arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştı. Hükümet protestoculara karşı onları Siyonist olarak yaftalayan bir propaganda kampanyası yürüttü. Yirmi gün süren protestolar, devletin tüm üniversiteleri kapatması ve binden fazla öğrenciyi tutuklamasıyla sona erdi. Çoğu Polonya Yahudisi hükümetin zulmünden kaçınmak için ülkeyi terk etmiştir.[29]
Güney Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Afrika'da, (sadece beyazlara açık) Cape Town Üniversitesi (UCT) Konseyi'nin Apartheid hükümetinin baskısı nedeniyle Archie Mafeje'nin (siyah) kıdemli öğretim görevlisi pozisyonu teklifini iptal etme kararı öğrencileri kızdırdı ve 15 Ağustos 1968'de protestolara ve ardından UCT yönetim binasında dokuz gün oturma eylemi yapılmasına yol açtı. Protestocular hükümetten, karşıt göstericilerden ve diğer üniversitelerden Afrikaans öğrencilerinden gelen gözdağıyla karşılaştı. Polis oturma eylemine verilen desteği hızla bastırdı. Olayların ardından Mafeje ülkeyi terk etti ve 2000 yılına kadar geri dönmedi.[30]
İspanya[değiştir | kaynağı değiştir]
Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, 1968'in İspanya'daki yankıları çok daha küçük olmuş, çoğunlukla Franco rejimi tarafından bastırılan protestolar ve grevler yaşanmıştır. İşçilere Madrid Üniversitesi öğrencileri de katılarak polisin diktatör Francisco Franco rejimine karşı demokrasi, eğitim reformu, sendika ve işçi hakları talep eden gösterilere karışmasını protesto ettiler.[31] Nisan ayında İspanyol öğrenciler Franco rejiminin Adolf Hitler için bir ayin yapılmasına izin vermesini protesto ettiler. Baharın başında Madrid Üniversitesi, öğrenci gösterileri nedeniyle otuz sekiz gün süreyle kapatıldı.[19]
Tunus[değiştir | kaynağı değiştir]
Tunus'ta, Polonya'daki protestolardan ve 1968 Mısır protestolarından esinlenerek Mart ayında kampüslerin önünde öğrencilerin öncülüğünde gösteriler ve sokak protestoları başladı. Ancak öğrenci protestoları polis tarafından bastırıldı ve hareket ezildi; kısa süren dönemde bir hafta boyunca barışçıl protestolar ve gösteriler yapıldı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "A look back at the 1968 Democratic National Convention". MSNBC.com (İngilizce). 28 Ağustos 2014. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ Twenge, Ph. D. Jean (2006). Generation Me. New York: Free Press. ss. 6.
- ^ Croker 2007 s. 19
- ^ Croker 2007 s. 12
- ^ Croker 2007 s. 32
- ^ Croker 2007 s. 124
- ^ "Belgrad's 1968 student unrest spurs nostalgia". Thaindian.com. 5 Haziran 2008. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2010.
- ^ "1968 in Europe - Online teaching and research guide". 17 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
- ^ a b Rootes, Christopher. "1968 ve Avrupa'da Çevre Hareketi" (PDF). 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Sean O'Hagan (19 Ocak 2008). "Everyone to the Barricades". The Observer. 1 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008.
- ^ Kurlansky 2004 s. 42
- ^ a b Kurlansky 2004 p. 54
- ^ Kurlansky 2004 p. 55
- ^ Surak, Amy. "1968 Zaman Çizelgesi". New York University Press. 25 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ "1968 battles outside US Embassy, Grosvenor Square, London | 1968 and All That". 29 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2008.
- ^ a b Kurlansky 2004 s. 84
- ^ Freeman, Jo. No More Miss America! (1968-1969). 1 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ "Czechoslovakia, 1968 Prague Spring". Kongre Kütüphanesi Ülke Çalışması.
- ^ a b Kurlansky 2004 p. 82
- ^ Marotti, William (2009). Japonya 1968: Şiddet Performansı ve Protesto Tiyatrosu. The American Historical Review, (114, no. 1). 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ KERSTEN, Rikki (2009). The Intellectual Culture of Postwar Japan and the 1968-1969 University of Tokyo Struggles: Savaş Sonrası Düşüncede Benliğin Yeniden Konumlandırılması. 12, no: 2. Social Science Japan Journal. ss. 227-45 JSTOR 40649684.
- ^ Jesús Vargas Valdez, "Student Movement of 1968" içinde Encyclopedia of Mexico, Chicago: Fitzroy Dearborn 1997, s. 1379-1382.
- ^ Erickson, Ric (4 Mayıs 1998). "Mayıs '68 Tarihleri". Metropole Paris. 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2023.
- ^ Ali, Tariq (22 Mart 2008). "Tariq Ali considers the legacy of the 1968 uprising, 40 years after the Vietnam war". The Guardian (İngilizce). 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
- ^ Authors, Dawn Books And (18 Ağustos 2012). "REVIEW: Pakistan's Other Story: The Revolution of 1968-1969 by Lal Khan". DAWN.COM (İngilizce). 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
- ^ Zabala, Santiago. "What the May 1968 revolts did and did not do". www.aljazeera.com. 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
- ^ InpaperMagazine, From (31 Ağustos 2014). "Exit stage left: the movement against Ayub Khan". DAWN.COM (İngilizce). 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2018.
- ^ "1968: Barikatlar Yılı". Tarih Rehberi. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
- ^ Kurlansky 2004 s. 127
- ^ Hendricks, Fred (1 Aralık 2008). "The Mafeje Affair: The University of Cape Town and Apartheid". African Studies. ss. 423-451. doi:10.1080/00020180802505061. ISSN 0002-0184. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024.
- ^ Kurlansky 2004 s. 16
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Demonstrations and protests in 1968 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 1968'de Avrupa
- 1968'de İtalya
- 1968'in NPR Yankıları
- BBC Radyo 4 - 1968: Efsane mi Gerçek mi?
- 1968 Özel Raporu, The Guardian
- Herkes Barikatlara - Avrupa 1968 - Sean O'Hagen, The Guardian
- 1968'in Zaman Çizelgesi, International Socialism, Sonbahar 2008
- 1968'de İtalya: Devrim ya da Soğuk İç Savaş
- 1968'de Avrupa protest müziği - müzikte Avrupa kimliklerinin doğuşu
- 1968'den Occupy hareketine. Mappingthepresent.org 15 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- San Francisco bölgesindeki 1968/1969 protestolarının fotoğraflarını içeren bir arşiv