Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi
| Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi | |
|---|---|
| Universidad Nacional Autónoma de México | |
 | |
 | |
| Latince: Universitas Nationalis Autonoma Mexici | |
| Slogan | Por mi raza hablará el espíritu |
| Kuruluş | İlk olarak 21 Eylül 1551'de kuruldu, 22 Eylül 1910'da yeniden açıldı.[1][2][3][4][5][6] |
| Tür | Devlet üniversitesi |
| Gelir | 2.4 milyar $ (2012)[7] |
| Akademik personel | 41.318 (2019)[8] |
Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi (UNAM) (İspanyolca: Universidad Nacional Autónoma de México, lit. 'Autonomous National University of Mexico') Meksika'da yer alan devlet araştırma üniversitesi. Üniversitenin kapsamlı araştırma ve yenilik çalışmaları nedeniyle dünya sıralamasında üst sıralarda yer almaktadır.[9][10][11]
Üniversitenin bağımsız bütçe yönetimi 1929'da devlet tarafından kabul edildi.[12] Bu durum, üniversiteye hükûmet müdahalesi olmadan kendi bütçesini yönetme özgürlüğü vermiştir.[13]
Ayrıca UNAM, otokratik yönetime karşı ülke çapında bir isyana dönüşen ve Meksika'nın üç yıllık demokrasiye doğru yolculuğuna sebep olan 1968 Protestoları'nın başladığı yerdir.[14]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üniversitenin kuruluşu 1551 yılına dayanmaktadır, İspanya Kralı I. Carlos (Kutsal Roma İmparatorluğu İmparatoru V. Karl) 21 Eylül 1551'de Meksika Üniversitesi'nin kuruluşunu ilan etmiştir.[15] Üniversite, 22 Eylül 1910'da Justo Sierra tarafından yeniden adlandırılmıştır,[1][2][3][4] daha sonra Porfirio Díaz rejimindeki Eğitim Bakanı tarafından, 19. yüzyıl'ın eğitim öncüsü olarak çok farklı bir kurum yaratılmaya çalışılmıştır. Meksika Kraliyet ve Papalık Üniversitesi, 1865'te Meksika imparatoru I. Maximilian tarafından kesin bir kraliyet kararnamesi ile yeniden kurulmuştur.[16][17] Roma Katolik Kilisesi ile güçlü bağları olan anakronizm bir kurum izlenimi bırakmak yerine, Meksiko'nun merkezi olmayan yüksek öğretim kolejlerini (eski üniversitenin eski fakülteleri dahil) birleştirmeyi ve genişletmeyi ve yeni bir üniversite yaratmayı, ülke içinde yüksek öğrenimi yeniden düzenleyebilecek, pozitivizm modeli olarak hizmet edebilecek ve baskın Meksika liberalizminin fikirlerini kapsayabilecek nitelikte olması amaçlanmıştır.[18][19][20] Üniversite içerisinde başlarda Güzel Sanatlar, İşletme, Siyaset Bilimi, Mühendislik, Tıp ve Ulusal Hazırlık bölümleri açıldı.[21][22][23][24]
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Sloganı
[değiştir | kaynağı değiştir]José Vasconcelos, Latin Amerika Üniversitesi Reformu çerçevesinde ve Meksika Devrimi'nin hâlâ sürdüğü bir dönemde 1920'de; Vatanda büyük bir inanç var ve kurtarıcı ruh etrafa yayıldı. diyerek söylediği Por mi raza hablará el espíritu (Türkçe: Halkım için, ruhlar konuşacak) sözü üniversitenin sloganı olarak kabul edilmiştir. Bu slogan, "ırkımızın özgür ve özgün yeni eğilimlerini içeren bir kültür yaratılacağı" anlamına gelmektedir.[25]
Sporsal faaliyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üniversitenin futbol takımı Universidad Nacional, 28 Ağustos 1954'te kuruldu.[26][27][28] Pumas'ın ev sahibi olarak maçlarını oynadığı Estadio Olímpico Universitario, Üniversitenin ana kampüsü içerisinde yer almaktadır.[29] 20 Nisan 1974'te rektör Guillermo Soberón Acevedo, futbol takımı UNAM Pumas'ın amblem tasarımını Fen Fakültesi Kuruluna sundu.[30] Üniversitenin, Spor ve Rekreasyon Faaliyetleri Genel Müdürlüğü'nün yenilenmesi kapsamında tasarımını Manuel Andrade Rodríguez yapmıştır. Amblem toplamda 16 aday tasarımın içerisinden seçildi.[31] Günümüzde kullanılan Puma amblemi, üniversitenin spor takımları için bir mühür görevi görmektedir.[32] 2013 yılında, İngiliz gazetesi The Guardian gazetesi tarafından en iyi üniversite futbol takımlarından biri olarak kabul edildi.[33]
Takım, şu ana kadar 7 lig şampiyonluğu, 4 kez de uluslararası kupalarda birincilik elde etmiştir.[34][35]
Nobel ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Meksika'daki Nobel ödülleri'nin tümü UNAM mezunları tarafından kazanılmıştır:[36][37]
- Alfonso García Robles - Nobel Barış Ödülü, 1982
- Octavio Paz - Nobel Edebiyat Ödülü, 1990
- Mario J. Molina - Nobel Kimya Ödülü, 1995
Mezunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilim mezunları
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Carlos Slim, mühendis ve 2007,2010 ve 2011 yıllarında Dünyanın en zenginleri listesi'nde birinci sırada.[38]
- Max Cetto, mimar
- Mónica Clapp, matematikçi
- Adolfo Gilly, tarihçi
- Alejandro Corichi, astrofizikçi
- Enrique Leff, politik ekolog ve ekonomist
- Isabel Hubard Escalera, matematikçi
- Erich Fromm, filozof ve psikanalist
- Florian Luca, matematikçi
- Teodoro González de León, mimar
- José Gaos, filozof
- Paul Kirchhoff, antropolog ve etnohistoriyen
- Larry Laudan, filozof
- Miguel León-Portilla, tarihçi ve Nahuatl dili araştırmacısı
- Rodolfo Neri Vela, astronot
- Edmundo O'Gorman, tarihçi ve yazar
- Kiyoto Ota, heykeltıraş
- Arturo Rosenblueth, fizyolog
- Graciela Salicrup (1935-1982), mimar, arkeolog ve matematikçi
- Juan José Sánchez Sosa, psikolog[39]
- Adolfo Sánchez Vázquez, filozof
- Manuel Sandoval Vallarta, fizikçi ve kozmik ışın araştırmacısı
- Sara Sefchovich, yazar
- Jesus Savage, Robotik araştırmacısı ve Meksika Robotik Enstitüsü kurucusu
- Bernardo Sepúlveda Amor, avukat[39]
Devlet başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Abel Pacheco (2002-2006 arasında Costa Rica devlet başkanı)
- Alfonso Portillo (2000-2004 arasında Guatemala devlet başkanı)
- Carlos Salinas de Gortari (1988-1994 arasında Meksika devlet başkanı)
- José López Portillo y Pacheco (1976-1982 arasında Meksika devlet başkanı)
- Luis Echeverría (1970-1976 arasında Meksika devlet başkanı)
- Miguel Alemán Valdés (1946-1952 arasında Meksika devlet başkanı)
- Miguel de la Madrid Hurtado (1982-1988 arasında Meksika devlet başkanı)
- Andrés Manuel López Obrador (2000 ile 2005 yılları arasında Meksiko belediye başkanı, 2018 ve günümüzde Meksika devlet başkanı)[40]
Siyasetçiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Javier Corral Jurado
- Jorge González Torres
- José Miguel Insulza
- Alan Cranston (ABD, Kaliforniya senatörü)
- Álvaro García Linera (Bolivya devlet başkanı vekili)
- Alejandro Encinas (Meksiko belediye başkanı)
- Antonio Carrillo Flores (Daha önceki bazı idarelerde Bakanlık yapmıştır, 1929, 1950)[41]
- Roberto Madrazo, (2006 yılında politikacı ve PRI başkan adayı)
- Carlos Mendoza Davis
- Fernando Baeza Melendez (Senatör ve Chihuahua Valisi)
- Luis Félix López (Ekvador Hükûmet Sekreteri)
- Manlio Fabio Beltrones Rivera (Sonora Başkan Yardımcısı, Senatör ve Vali)
- Miguel Ángel Mancera (Meksiko belediye başkanı)
- Mark Kirk (ABD, Illinois senatörü, did not graduate[42])
- Rosario Robles (Sosyal Kalkınma Bakanı olarak görev yapmış Meksikalı politikacı)
- Santiago Creel (senatör)
- Veton Surroi (Kosovalı siyasetçi)
- Octavio Sentíes Gómez
- Xóchitl Gálvez (senatör)[43]
Diplomatlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alfonso García Robles
- Antonio Carrillo Flores
- Jaime Torres Bodet
- Narciso Bassols
- Marco Antonio Garcia Blanco
- Rosario Green
Sporcular
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hugo Sánchez (İlk olarak üniversitenin futbol takımı UNAM Pumas'da[44] daha sonraları Real Madrid'de forma giymiş Meksikalı futbolcu)[45][46]
- Daniel Vargas (Meksikalı voleybolcu ve mühendis)[47][48]
- Sergio Hernandez (Meksikalı voleybolcu ve teknik direktör)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Universidad Nacional Autónoma de México. "UNAM Through Time". 6 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
Daha sonra 26 Nisan'da [1910] Ulusal Üniversite'nin kuruluş projesini harekete geçirdi. Yeni kurum, Ulusal Hazırlık Lisesi ve Yüksek Öğretim Okulu ile Hukuk, Tıp, Mühendislik ve Sanat (Mimarlık dahil) okullarından oluşacaktır. Proje onaylandı ve Meksika Ulusal Üniversitesi 22 Eylül'de açıldı.
- ^ a b Justo Sierra (22 Eylül 1910). "Discurso en el acto de la inauguración de la Universidad Nacional de México, el 22 de septiembre de 1910" (PDF) (İspanyolca). 3 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
¿Tenemos una historia? No. La Universidad mexicana que nace hoy no tiene árbol genealógico
- ^ a b Annick Lempérière. "Los dos centenarios de la Independencia mexicana (1910–1921): de la historia patria a la antropología cultural" (PDF) (İspanyolca). University of Paris I. 3 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
La universidad soñada por Justo Sierra, ministro de Instrucción Pública, última creación duradera del régimen porfirista, se inauguró al mismo tiempo que la Escuela Nacional de Altos Estudios, que debía ceder su lugar a las humanidades, junto a los programas científicos de los cursos porfiristas. El discurso inaugural de Sierra iba a tono con el espíritu de las celebraciones. La universidad naciente no tenía nada en común, insistía, con la que la precedió: no tenía 'antecesores', sino 'precursores'.
- ^ a b Javier Garciadiego. "De Justo Sierra a Vasconcelos. La Universidad Nacional durante la Revolución Mexicana" (PDF) (İspanyolca). El Colegio de México. 17 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
El mayor esfuerzo en la vida de Sierra fue, precisamente, revertir tal postura; así, se afanó obsesivamente en crear una universidad de ese tipo, pues era la institución que mejor encabezaba "los esfuerzos colectivos de la sociedad moderna para emanciparse integralmente del espíritu viejo". Al margen de numerosas diferencias sustanciales con los liberales, los positivistas, que dominaron el sistema nacional de instrucción pública superior desde 1865, también eran contrarios al establecimiento de una universidad, tanto por conveniencias políticas como por principios doctrinales. Esto hace más admirable el esfuerzo de don Justo, pues era un miembro destacado —canonizado, dice O'Gorman— del grupo de positivistas mexicanos. Su lucha no fue sólo pedagógica sino también política. Si bien no se puede coincidir con [Edmundo] O'Gorman respecto al carácter de Sierra como jerarca del positivismo mexicano, pues siempre fue cuestionado por los más ortodoxos como un pensador ecléctico, falto de disciplina, es de compartirse la admiración que profesa a don Justo, pues su lucha por la fundación de la Universidad Nacional implicó serios distanciamientos de sus principales compañeros políticos e intelectuales, ya fueran liberales o positivistas.
- ^ Manuel López de la Parra. "La casi centenaria UNAM" (İspanyolca). 1 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
"Ciertamente no ha transcendido el hecho de que la Universidad Nacional Autónoma de México; autónoma desde 1929, está próxima a cumplir su primer centenario de vida académica, pues fue inaugurada el 22 de septiembre de 1910, en ocasión de los festejos del primer centenario del inicio de la Revolución de Independencia durante los últimos tiempos del Gobierno de don Porfirio Díaz, y con base en un proyecto elaborado por don Justo Sierra, por entonces, secretario de Instrucción Pública y Bellas Artes con la participación técnica de don Ezequiel A. Chávez, de acuerdo con el modelo típico de las universidades europeas, precisamente con mucho de la Universidad de París; por ese entonces la influencia europea estaba presente, y en especial, la cultura francesa.
- ^ Marissa Rivera. "Arrancan festejos por los 100 años de la UNAM" (İspanyolca). 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
Rektör José Narro, bu Çarşamba günü başlayan ve 22 Eylül 2011'de sona erecek olan 100 yıllık UNAM'ı anma etkinlikleri programını açıkladı.
- ^ UNAM. "Portal de Estadística Universitaria". Universidad Nacional Autónoma de México. 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012.
- ^ "La UNAM en numeros". 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019.
- ^ "QS Latin American University Rankings 2018". 12 Ekim 2017. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ Strauss, Karsten. "The Top 10 Universities In Latin America In 2017". Forbes (İngilizce). 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- ^ "The UNAM is among the best universities in the world". El Universal (İspanyolca). 19 Haziran 2019. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- ^ "Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM)". Top Universities (İngilizce). 16 Temmuz 2015. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- ^ Elizalde, Guadalupe, Piedras en el Camino de la UNAM, EDAMEX, 1999 s. 49.
- ^ "University Officials Yield to Student Strike in Mexico". archive.nytimes.com. 18 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ "General Direction of International Affairs - UNAM, Mexico \ History". web.archive.org. 14 Ağustos 2014. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2019.
- ^ Catholic Encyclopedia (1911), Catholic Encyclopedia, Volume 10, Appleton, s. 260, ISBN 9780595392414
- ^ Charles A. Hale (2014), The Transformation of Liberalism in Late Nineteenth-Century Mexico, Princeton University Pres, s. 193, ISBN 9781400863228
- ^ "UNAM through time – 1960". 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ Justo Sierra. "Discurso en el acto de la inauguración de la Universidad Nacional de México, el 22 de septiembre de 1910" (PDF) (İspanyolca). Universidad Nacional Autónoma de México. 3 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ "UNAM through time – 1950". 5 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ "UNAM through time – 1960". 18 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ "UNAM through time – 1910". 1 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ "UNAM through time – 1920". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ "UNAM through time – 1940". 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2009.
- ^ "Acerca de la UNAM". web.archive.org. 24 Mayıs 2008. 24 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2019.
- ^ "Lagunas en la historia". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2014.
- ^ Universidad Nacional, UNAM Pumas. 2 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi; 17 Mart 2020.
- ^ "Pumas tiene nueva playera | Dale Pumas - Sitio No Oficial de Pumas UNAM = Pumas tiene nueva playera". 13 Ocak 2017. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2017.
- ^ "Encuesta Reforma: Equipo Favorito". Reforma. 29 Mart 2013. 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017.
- ^ Televisa, Omar Carrillo (Şubat 2004). Un rugido de primera. Soccermania. México. ss. 34-35.
- ^ "Cumple 40 años el escudo de los Pumas de la UNAM". Excélsior (İspanyolca). 20 Nisan 2014. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2019.
- ^ Encuesta Consulta Mitofsky. "LA AFICIÓN AL FUTBOL SOCCER EN MÉXICO 2017". 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2017.
- ^ Ashdown, John (13 Aralık 2013). "The Joy of Six: weird and wonderful football club crests". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019.
- ^ Campos, Roy. "La afición al fútbol soccer en México" (PDF). Consulta Mitofsky. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2014.
- ^ Salazar, Luis (10 Şubat 2015). "América, con casi el doble de afición que Chivas". Récord. 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "Acepta UNAM a sólo 8% de aspirantes a ingresar a licenciatura". El Universal. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ "46 cosas que debes de saber antes de entrar a la UNAM". culturacolectiva.com (İspanyolca). 17 Temmuz 2018. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2020.
- ^ "#1 Carlos Slim Helu & family". Forbes. 10 Mart 2010. 16 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ a b "Nota "Nombra la UNAM a Bernardo Sepúlveda, Investigador Extraordinario, y a Juan José Sánchez Sosa, Profesor Emérito. Boletín DGCS-738 25 Ekim 2016, 11:00 h. (Erişim tarihi: 25 Ekim 2016)". 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ "Elecciones en México". Erişim tarihi: 13 Mayıs 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Colegio Nacional". Colegio Nacional. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2013.
- ^ "About Mark Kirk". United States Senate. 24 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
- ^ República, Senado de la. "Senadora Bertha Xóchitl Gálvez Ruiz". www.senado.gob.mx (İspanyolca). 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019.
- ^ Simolo, Gemma (7 Aralık 2013). "Hugo Sánchez – 'Niño de Oro'". Inside Spanish Football. 8 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
- ^ "Mexico - Record International Players". 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
- ^ "Hugo Sánchez". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ "Daniel Vargas Goes to the Olympics". 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2015.
- ^ "Mexico – Olympic Games". 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- UNAM | Portal UNAM21 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmi internet sitesi] |(İngilizce): [1] 25 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- UNAM León Campus
