Çakıllar, Ardanuç
| Çakıllar | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çakıllar Çakıllar'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1564 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 68 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
.JPG)
Çakıllar, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
.JPG)
Köyün bilinen en eski adı Norgieli’dir. Bu ad Gürcüceden (ნორგიელი) Norgiyel biçiminde Türkçeye geçmiştir. Nitekim Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı Osmanlı tahrir defterinde köyün adı Norgiyel (نوركيل) biçiminde yazılmıştır.[3] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyün adını 1886’da Norgiel (Норгиель) olarak kaydetmişlerdir.[4]
Norgieli’nin adı, Artvin ilindeki diğer bütün köylerinki gibi 1925 yılında değiştirilmiştir. Bununla birlikte, Muvahhid Zeki’nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye’de köyün eski adı Norgiyal (نوركيال) biçiminde yazılmıştır.[5]
Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Norgieli’deki kale kalıntıları buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[6] Öte yandan Giorgi Merçule 951 yılında yazdığı Grigol Hantsteli'nin Yaşamı adlı eserinde Norgieli’den Şavşeti'nin köyü olarak söz etmiştir.[7] Nitekim Parehi Manastırı'nın kurucusu Mikel Pareheli Norgieli köyünde doğmasına rağmen kaynaklarda Şavşetili olarak geçer. Bu el yazmasından Norgieli’nin erken ortaçağda Gürcü Krallığı sınırları içinde bir yerleşme olduğu anlaşılmaktadır. Gürcü Krallığı yönetimindeyken Norgieli, Tao-Klarceti’nin diğer yerleşmeleri gibi 1080 yılında Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu bölge Cakeli sülalesi tarafından yönetilen Samtshe Atabeyliği sınırları içinde yer aldı. Norgieli’nin de içinde yer aldığı Samtshe Atabeyliği toprakları 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti ve yöre Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. 17. yüzyılda Norgieli bu eyalet içinde yer alan Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı bir köydü.[8]
Norgieli, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Rusya İmparatorluğu'na katıldı. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasının (uçastok) bir köyü olan Norgieli’de 32 hanede 204 kişi yaşıyordu ve nüfusunun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Gürcülerin Batum-Artvin yöresinden yoğun göçünden sonra Norgieli’de 1907 yılında 140 kişi kalmıştı. Norgieli köyü 1910 yılında da Rus yönetimindeki Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasında (uçastok) yer alıyordu.[4][9]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Norgieli bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Norgieli'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[10]
Norgieli köyünde 1922 nüfus cetveline göre 27 hanede 164 kişi yaşıyordu. 1926 tarihli nüfus tahririne göre ise köyün nüfusu 27 hanede yaşayan, 91'i erkek ve 87'si kadın olmak üzere 178 kişiden oluşuyordu. Köyün adı 1925 yılında Çakıllar olarak değiştirilmiştir.[11][12] Gürcü Kolu köylerinden biri sayılan Çakıllar köyünde 1965 genel nüfus sayımında 333 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 103 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Norgieli köyünde, 1270 metre yükseklikte yer alan Norgieli Kalesi, kare planlı bir yapıdır. Harç kullanılarak inşa edilmiş olan kaleden günümüze yıkıntıları kalmıştır.[6]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Çakıllar köyü, Artvin il merkezine 60 km, Ardanuç ilçe merkezine 42 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 68[2] |
| 2020 | 66[2] |
| 2019 | 73[2] |
| 2018 | 84[2] |
| 2017 | 60[2] |
| 2016 | 65[2] |
| 2015 | 64[2] |
| 2014 | 66[2] |
| 2013 | 84[2] |
| 2012 | 52[2] |
| 2011 | 63[2] |
| 2010 | 56[2] |
| 2009 | 58[2] |
| 2008 | 57[2] |
| 2007 | 57[2] |
| 2000 | 116[14] |
| 1990 | 188[14] |
| 1985 | 250[14] |
| 1922 | 164[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Çakıllar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Çakıllar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 299.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 115.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 301, ISBN 9789941478178.
- ^ "Giorgi Merçule, Grigol Hantsteli'nin Yaşamı (Gürcüce), 32. Bölüm" (PDF). 3 Ekim 2019. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 133.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 27, 42, ISBN 9789941485244.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 204, ISBN 9786055708856.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927), s. 141, ISBN 9789944197526.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1965, s. 87.
- ^ a b c d "Çakıllar Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.