Premier League

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Premier League
Ülke İngiltere
 Galler
KonfederasyonUEFA
Kuruluş20 Şubat 1992 (32 yıl önce) (1992-02-20)
Takım sayısı20
Seviye1
Alt ligEFL Championship
Uluslararası kupa(lar)UEFA Şampiyonlar Ligi
UEFA Avrupa Ligi
UEFA Avrupa Konferans Ligi
Son şampiyonManchester City
(2022-23)
En başarılı takımManchester United
(20 kez)
En çok oynayanGareth Barry (653)
En çok gol atanAlan Shearer (260)
TV yayıncısı
Resmî sitepremierleague.com

Premier League (genellikle İngiltere dışında English Premier League (EPL) olarak adlandırılır), İngiliz futbolunda lig sisteminin en üst seviyesindeki ligdir. Her yılın ağustos ayında başlayan ve toplam 20 takımın katılımıyla gerçekleşen ligin sona ermesinin ardından, bağlı bulunan English Football League'den üç takım terfi ederken Premier League'den üç takım küme düşer.

Premier League, üye kulüplerin hissedar olarak hareket ettiği bir şirkettir. Ağustostan mayısa kadar devam eden bir sezonda, her takımın birbiri ile iç ve dış sahada birer tane olmak üzere iki kere karşılaştığı 38 lig haftasından oluşur.[1] Maçlar genellikle cumartesi ve pazar öğleden sonraları oynanmakla beraber haftanın her günü müsabaka olabildiği ve genellikle bir takvim haftası içerisinde birden fazla lig haftası geçildiği için bu tarihlere hafta yerine 20 takımın birbiri ile karşılaştığı on adet müsabakadan oluşan müsabaka günü (matchday) tabiri kullanılır. Premier League, kurulduğu günden bu yana 47 İngiliz ve iki Galler kulübüne (Swansea City ve Cardiff City) ev sahipliği yaptı ve böylece sınır ötesi bir lig haline geldi.

Organizasyon, Football League First Division'da yer alan kulüplerin, 1888 yılında kurulan Football League'den ayrılma kararını takiben 20 Şubat 1992'de FA Premier League ismiyle kuruldu. Lige katılan takımlar kazançlı bir televizyon hakları anlaşmasından yararlandılar.[2] Anlaşma, 2013-2014 yılları arasında yurt içinde £1 milyar değerinde idi ve BSkyB ile BT Group, sırasıyla 116 ve 38 maçı yayınlama hakkına sahipti.[3] Lig, yerli ve uluslararası televizyon haklarından da yılda 2,2 milyar değerinde gelir sağlıyordu.[4]

2014-15 yılında takımlar £1,6 milyar gelir elde ederken,[5] 2016-17 yılında bu sayı hızla artarak £2,4 milyara ulaştı ve takımlar arasında paylaştırıldı.[6] Premier League, dünyanın en çok izlenen spor ligidir ve 212 bölgede 643 milyon eve, 4,7 milyar potansiyel TV izleyicisine yayın yapmaktadır.[7][8] 2014-15 sezonunda, 36.000 seyirci ortalamasına sahip Premier League,[9] 43.500 ortalamalı Bundesliga'nın arkasından herhangi bir profesyonel futbol liginde ikinci en yüksek seyirci ortalamasına sahip oldu.[10] Çoğu stadyum tam kapasitesine yakın bir doluluk oranına sahiptir.[11] Premier League, 2018 yılından itibaren son beş sezon boyunca Avrupa kupalarındaki performanslara bağlı olarak oluşturulan, liglerin UEFA katsayılarında birinci sırada yer almaktadır.

Premier League'in kurulduğu 1992 yılından bu yana toplam elli kulüp mücadele etti. Bunlardan yedisi ligi kazanma başarısı gösterdi: Manchester United (13), Manchester City (7), Chelsea (5), Arsenal (3), Blackburn Rovers (1) Leicester City (1) ve Liverpool (1). Arsenal 2003-04 sezonunun sonunda, tek bir maç kaybetmeden ligi zirvede tamamladı. Böylece bir Premier League sezonunu maç kaybetmeden şampiyon tamamlayan tek kulüp oldu ve yenilmezler anlamına gelen "The Invincibles" lakabını aldı. Manchester City 2017-18 sezonunda ligde toplam 100 puana ulaştı ve böylece lig tarihinde bir sezon içerisinde en çok puan toplayan takım unvanını kazandı.

Ligin tamamlanan son sezonu olan 2022-23 sezonunda ise şampiyonluğa ulaşan takım Manchester City olmuştur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz futbolu 1970 ve 1980'lerin başlarındaki önemli Avrupa başarılarına rağmen, 1980'lerin sonunda düşüşe geçti. Yetersiz stadyum ve tesislere sahip İngiliz futbolundaki holiganlık arttı ve 1985'teki Heysel Faciası'nı takiben gelecek beş yıl boyunca İngiliz kulüpleri Avrupa kupalarından men edildi.[12] 1888 yılından bu yana İngiliz futbolunun en üst seviyesi olan Football League First Division, İtalya'nın Serie A ve İspanya'nın La Liga gibi en üst ulusal düzeydeki liglerin gerisinde kaldı ve birçok üst düzey İngiliz oyuncu yurt dışına transfer oldu.[13]

1990'ların başında İngiliz futbolundaki düşüş eğilimi tersine dönmeye başladı: 1990 FIFA Dünya Kupası'nda İngiltere yarı finale ulaştı; Avrupa futbolunun yönetim organı olan UEFA, 1990 yılında Avrupa kupalarında oynamaya hak kazanan İngiliz kulüpleri üzerindeki beş yıllık yasağı kaldırdı ve daha sonra Manchester United 1991'de UEFA Kupa Galipleri Kupası'nı kaldırdı. Hillsborough faciasının ardından, tüm stadyumların koltuklu olacak şekilde düzenlenmesi gibi yüksek maliyetteki çeşitli güvenlik standartlarını içeren Taylor Raporu, o yılın Ocak ayında yayınlandı.[14]

1980'lerde, büyük İngiliz kulüpleri ticari yönetime geçerek kulüp yönetimine ticari ilkeler getirmeye başlamıştı. Manchester United'dan Martin Edwards, Tottenham Hotspur'dan Irving Scholar ve Arsenal'den David Dein bu dönüşümün liderleri arasındaydı. Bu en üst düzey kulüplere daha fazla güç verdi. Ayrılma tehdidi ile Division One'daki kulüpler oy verme gücünü artırmayı başardılar. 1986'da tüm televizyon ve sponsorluk gelirlerinin %50'sini aldılar.[15] Televizyondan elde edilen gelirler daha önemli hale geldi: Football League için 1986'da £6,3 milyon bedelli iki yıllık bir anlaşma yapıldı. Ancak 1988'de ITV ile yapılan bir anlaşma ile dört yılda bu rakam £44 milyona yükseldi. Bu paranın %75'ini önde gelen kulüpler aldı.[16][17] 1988 yılındaki müzakereler, on kulübün kendi başlarına “süper lig” kurma tehdidi altında gerçekleştirildi, ancak sonunda anlaşmanın aslan payını alan üst düzey kulüpler kalmaya ikna edildiler.[16][18][19] Stadyumlar geliştikçe, katılım ve gelirler de artmaya başladı. Ülkenin en iyi takımları da tekrar spor dalına para aktarabilmek için Football League'den ayrılmayı düşündüler.[19]

Kuruluş (1990'lar)[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'lar, kuruluş ve Manchester United hakimiyeti
Sezon Şampiyon İkinci
1992-93 Manchester United Aston Villa
1993-94 Manchester United Blackburn Rovers
1994-95 Blackburn Rovers Manchester United
1995-96 Manchester United Newcastle United
1996-97 Manchester United Newcastle United
1997-98 Arsenal Manchester United
1998-99 Manchester United Arsenal
1999-2000 Manchester United Arsenal
     Double şampiyonluk
     Treble şampiyonluk

1990'da London Weekend Television (LWT) genel müdürü Greg Dyke, bir akşam yemeğinde İngiltere'deki "big five" adı verilen beş büyük futbol kulübünün (Manchester United, Liverpool, Tottenham, Everton ve Arsenal) temsilcileriyle bir araya geldi.[20] Toplantının amacı, English Football League'den ayrılmanın yolunu açmaktı. Dyke, ülkede sadece daha büyük kulüplerin ulusal televizyonda yer alması ve televizyon haklarından elde edilen gelirden daha büyük bir payla ilgilenip ilgilenmeyeceğini belirlemenin LWT için daha kazançlı olacağına inanıyordu.[21] Beş kulüp bu öneriye hemfikir oldu ve bu doğrultuda hareket etmeye karar verdi. Ancak, Futbol Federasyonu'nun (The Football Association kısaca FA) desteğini almadan ligin güvenilir olmayacağı düşünüldü ve bu yüzden Arsenal'den David Dein, FA'nın fikri kabul edip etmediğini öğrenmek amacıyla görüşmelerde bulundu. Ancak FA bu öneriyi Football League'in pozisyonunu zayıflatmanın bir yolu olarak gördü.[22]

1991 sezonunun kapanışında, genel olarak oyuna daha fazla para kazandıracak yeni bir ligin kurulması için bir öneri sunuldu. 17 Temmuz 1991'de üst düzey kulüpler tarafından imzalanan Kurucu Üyeler Anlaşması, FA Premier League'i kurmak için gereken temel ilkeleri belirledi.[23] Yeni kurulan bu üst lig, Futbol Federasyonu ve Football League'den ticari olarak bağımsız olacak ve FA Premier League'in kendi yayın ve sponsorluk anlaşmalarını müzakere etmesine izin verecekti. O zaman sunulan argüman, elde edilecek ekstra gelirin İngiliz kulüplerinin Avrupa'daki takımlarla rekabet etmesine olanak sağlayacağıydı.[13] Dyke, Premier League'in kurulmasında önemli bir rol oynamasına rağmen, Dyke ve ITV, BSkyB'nin beş yıl için £304 milyonluk bir teklifle kazandığı yayın haklarını kaybetti. BBC, ise Premier League'de oynanan maçların gollerini Match of the Day isimli programda yayınlama hakkını elde etti.[20][21]

1992'de, First Division kulüpleri, Football League'den toplu bir şekilde ayrıldılar ve 27 Mayıs 1992'de FA Premier League bir limited şirket olarak kuruldu.[13] Yeni kurulan ligin ilk sezon katılımcıları şu takımlardı:[24]

Böylece, o zamana kadar dört ligin bulunduğu 104 yaşındaki Football League parçalanmış oldu. Premier League tek bir bölüm olarak devam ederken, Football League ise üç bölümle devam edecekti. Turnuva formatında bir değişiklik olmazken, üst bölümde takım sayısı aynıydı. Premier League ve yeni First Division arasındaki terfi ve küme düşme prosedürü, eski First ve Second Division arasındaki üç takımın yükseldiği ve üç takımın da küme düştüğü aynı formatta kaldı.[19]

Ligin ilk sezonu 1992-93'te oynandı. O sezon ligde 22 takım mücadele etti (1995-96 sezonunda 20'ye düşürüldü). Sheffield United'ın Manchester United'a karşı 2-1 galip geldiği maçta Brian Deane Premier League tarihinin ilk golünü attı.[25] Luton Town, Notts County ve West Ham United eski First Division'ın 1991-92 sezonunda küme düştükleri için Premier League'in açılış sezonunda yer almadılar.[26]

2000'li yıllarda 'Big Four' performansları
Sezon ARS CHE LIV MUN
2000-01 2 6 3 1
2001-02 1 6 2 3
2002-03 2 4 5 1
2003-04 1 2 4 3
2004-05 2 1 5 3
2005-06 4 1 3 2
2006-07 4 2 3 1
2007-08 3 2 4 1
2008-09 4 3 2 1
2009-10 3 1 7 2
İlk dört 10 8 7 10
10 üzerinden
     Lig şampiyonu
     Şampiyonlar Ligi grup aşaması
     Şampiyonlar Ligi üçüncü eleme / play-off turu
     Şampiyonlar Ligi birinci eleme turu
     UEFA Kupası / Avrupa Ligi

"Top Four" hakimiyeti (2000'ler)[değiştir | kaynağı değiştir]

2000'li yılların ortalarında Premier League'de, "Top Four" olarak adlandırılan Arsenal, Chelsea, Liverpool ve Manchester United takımlarının hakimiyeti mevcuttu.[27][28] Bu on yıl boyunca, UEFA Şampiyonlar Ligi'ne katılım hakkını getiren ligin ilk dört sırasının hakimi oldular ve 2003-04 ile 2008-09 yılları arasındaki 6 sezonun 5'inde ilk dört sırayı alırken, 2000'li yıllarda her sezon "Big Four" Avrupa kupaları için eleme aşamasına katılım sağladı. Arsenal, 2003-04 sezonunu yenilgisiz olarak şampiyon tamamladı. Arsenal'ın elde ettiği bu başarı Premier League tarihinde ilk ve tektir.[29]

2000'li yıllarda, "Top Four" dışındaki sadece dört takım Şampiyonlar Ligi'ne katılmaya hak kazandı: Leeds United (1999-00), Newcastle United (2001-02 and 2002-03), Everton (2004-05) ve Tottenham Hotspur (2009-10) - üçüncü ön eleme turuna katılan bu takımlar Şampiyonlar Ligi'nin grup aşamasına kadar ilerlemeyi başardılar. (2002-03 sezonda Newcastle takımı hariç).

Mayıs 2008'de Kevin Keegan, "Top Four" egemenliğinin bölünmeyi tehdit ettiğini belirterek, "Bu lig dünyanın en sıkıcı ama en büyük liglerinden biri olma tehlikesiyle karşı karşıya" dedi.[30] Premier League genel müdürü Richard Scudamore ise buna karşılık olarak; "Premier League'de üstte, ortada veya en altta olmanıza bağlı olarak, ilgi çekici hale getiren birçok farklı mücadele var" dedi.[31]

2005 ve 2012 yılları arasındaki sekiz Şampiyonlar Ligi finalinden yedisinde Premier League temsilcisi vardı ve yalnızca "Top Four" kulüpleri bu aşamaya ulaştı. Liverpool (2005), Manchester United (2008) ve Chelsea (2012) şampiyonluğa ulaşma başarısı gösterirken, Arsenal (2006), Liverpool (2007), Chelsea (2008) ve Manchester United (2009 ve 2011) finalde rakiplerine boyun eğdi.[32] Leeds United, "Top Four" dışında 2000-01 sezonunda Şampiyonlar Ligi'nde yarı finale kadar ulaşan tek takım oldu.

"Big Six"'in ortaya çıkışı (2010'lar)[değiştir | kaynağı değiştir]

2009'u takip eden yıllarda, Tottenham Hotspur ve Manchester City takımları düzenli olarak ilk dörde girdi ve en iyi dörtlü anlamına gelen "Top Four" tabirini büyük altılı anlamına gelen "Big Six"' e çevirdi.[33] 2009-10 sezonunda, Tottenham ligde dördüncü oldu ve beş yıl önce aynı başarıyı yakalayan Everton'dan bu yana ilk dörde giren ilk takım oldu.[34] Elit bir "süper kulüpler" grubu ile Premier League'in çoğunluğu arasındaki fark eleştirilse de, bu grubun diğer Premier League kulüplerinden daha fazla harcama olanakları nedeniyle fark devam etti.[35] Manchester City ve Tottenham Hotspur'un tablonun en üst ucundaki varlığından bu yana, hiçbir takım üst üste iki sezon Premier League şampiyonluğu kazanamadı.[36] Buna ek olarak Premier League, hiçbir kulübün 2010'lu yıllarda şampiyonluğunu bir sonraki sezonda devam ettiremediği UEFA ülkelerindeki tek üst düzey ulusal ligdir.[37] Manchester City 2011-12 sezonunda şampiyonluğu kazanırken, 1994-95 sezonunda Blackburn Rovers'ın şampiyonluğundan bu yana, "Big Four" dışında şampiyon olma başarısı gösteren ilk kulüp oldu. Aynı sezonda "Big Four" takımlarından Chelsea ve Liverpool ise o sezondan bu yana ilk kez ligi ilk dört sıranın dışında tamamladılar.[33]

2010'larda 'Big Six' performansları
Sezon ARS CHE LIV MCI MUN TOT
2010-11 4 2 6 3 1 5
2011-12 3 6 8 1 2 4
2012-13 4 3 7 2 1 5
2013-14 4 3 2 1 7 6
2014-15 3 1 6 2 4 5
2015-16 2 10 8 4 5 3
2016-17 5 1 4 3 6 2
2017-18 6 5 4 1 2 3
2018-19 5 3 2 1 6 4
2019-20 8 4 1 2 3 6
İlk dört 6 7 5 10 6 5
İlk altı 9 9 7 10 9 10
10 üzerinden
     Lig şampiyonu
     Şampiyonlar Ligi grup aşaması
     Şampiyonlar Ligi play-off turu
     Avrupa Ligi

Ligde Şampiyonlar Ligi'ne katılım için yalnızca dört takımlık bir kontenjan vardı. Ligi ilk dört sırada tamamlamayı hedefleyen altı takımın olması rekabetin artmasına yol açtı. 2011-12 sezonundan sonraki beş sezonda, Manchester United ve Liverpool takımlarının her ikisi de kendilerini üç kez ilk dördün dışında buldular. Chelsea ise 2015-16 sezonunda 10. sırada yer aldı. Arsenal ise 2016-17 sezonunu 5. olarak tamamladı ve 20 sezondur devam eden ilk dört içerisinde yer alma serisi sona erdi.[38]

2015-16 sezonunda ilk dörde, 2005 yılında Everton'dan bu yana ilk kez "Big Six" dışındaki bir takım girmeyi başardı. Leicester City, ligin sürpriz şampiyonu olarak Big Six'in tamamını geride bıraktı.[39]

"Big Six", saha dışında mali güç ve etkiyi elinde tutuyordu. Bu kulüpler, küresel alanda daha fazla boy göstermeleri ve oynadıkları göze hoş gelen futbol nedeniyle daha büyük bir gelir payına sahip olmaları gerektiğini savunmaktaydılar.[40] İtirazcılar ise, ligdeki eşitlikçi gelir yapısının, gelecekteki başarı için hayati olan rekabetçi bir lig anlayışını sürdürmeye yardımcı olduğunu savundular.[41]

2016-17 Deloitte Futbol Para Ligi raporu, "Big Six" ile ligin geri kalan takımları arasındaki finansal eşitsizliği gözler önüne serdi. "Big Six" takımlarının tüm gelirleri €350 milyondan fazla idi. Manchester United ligdeki en büyük ciroya €676.3 milyon ile ulaştı. Leicester City, gelir bakımından "Big Six" takımlarına en yakın kulüp oldu ve bu sezon için €271.1 milyonluk bir rakam kazanarak Şampiyonlar Ligi'ne katılım sağladı. Avrupa kupalarında oynayamayan sekizinci en büyük gelir üreticisi West Ham, €213.3 milyonluk gelir elde etti. Beşinci en büyük gelir ise €424,2 milyon ile Liverpool'du.[42] O zamana kadar kulüplerin gelirlerinin önemli bir kısmı televizyon yayını anlaşmalarından gelirken, büyük kulüplerin her biri 2016-17 sezonunda bu tür anlaşmalardan yaklaşık £150 milyon sterlin ile yaklaşık £200 milyon arasında gelir elde etti.[43] Deloitte'un 2019 raporunda, "Big Six" takımlarının tümü dünyanın en zengin ilk on kulübü arasında yer aldı.[44]

2020'ler[değiştir | kaynağı değiştir]

2020'lerde 'Big Six' performansları
Sezon ARS CHE LIV MCI MUN TOT
2020-21 8 4 3 1 2 7
2021-22 5 3 2 1 6 4
2022-23 2 12 5 1 3 8
İlk dört 1 2 2 3 2 1
İlk altı 2 2 3 3 3 1
3 üzerinden
     Lig şampiyonu
     Şampiyonlar Ligi grup aşaması
     Avrupa Ligi
     Avrupa Konferans Ligi

2019-20 sezonundan itibaren ligde video yardımcı hakem sistemi kullanılmaya başlandı.[45]

Ekim 2020'de Premier League kulüplerinden Manchester United ve Liverpool tarafından Büyük Resim Projesi duyuruldu. Bu projeye göre English Football League ile en iyi Premier League kulüplerinin yeniden birleştirilmesi planlandı.[46] Premier League yönetimi ve İngiltere hükûmetinin Kültür, Medya ve Spor Bakanlığı öneriyi eleştirdi.[47]

26 Nisan 2021'de Leicester City ile Crystal Palace arasında oynanan maçta oyun, Leicesterlı futbolcular Wesley Fofana ve Cheikhou Kouyaté'nin Ramazan orucunu bozması için durduruldu. Premier League tarihinde ilk kez, Müslüman oyuncuların Ramazan kurallarına uygun olarak maçın ortasında, güneş battıktan sonra yemek yeyip içmeleri için bir oyunun duraklatıldığı düşünülüyor.[48]

2022-23 sezonu, ilk kez kış ayında düzenlenecek Dünya Kupası organizasyonu nedeniyle Kasım ve Aralık 2022 arasında altı haftalık bir aranın verildiği ilk sezondu.[49] Fikstür Hediyeleşme gününde tekrar başladı.[50] Premier League'de takım kaptanları, başlama vuruşu öncesi geleneksel diz çökme eylemini yalnızca bazı “önemli anlarda” yapacaklarını belirttiler. Bununla birlikte, "ırksal önyargıyı ortadan kaldırmaya ve herkes için saygı ve eşit fırsatlara sahip kapsayıcı bir toplum yaratmaya kararlı bir şekilde bağlı olduklarına" dair güvence verdiler.[51]

2022-23 sezonunda, Newcastle United ve Brighton & Hove Albion sırasıyla dördüncü ve altıncı olarak "büyük altılının" arasında kendine yer buldu; Tottenham ve Chelsea ise sırasıyla sekizinci ve on ikinci oldu.[52][53] 2015-16 şampiyonu Leicester City ise küme düştü ve 1992'den bu yana küme düşen ikinci lig şampiyonu kulüp oldu.[54]

2020'lerde ilk 6'da bitirme sayısı
Kulüp İlk 6'da bitiriş
Liverpool 3
Manchester City 3
Manchester United 3
Arsenal 2
Chelsea 2
Brighton & Hove Albion 1
Leicester City 1
Newcastle United 1
West Ham United 1
Tottenham Hotspur 1

Gelişim[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 yılında ligdeki takım sayısı 22'den 20'ye düşerken, o sezon dört takım ligden düştü ve sadece iki takım terfi etti.[55][56] En üst futbol ligi, Premier League'in kuruluşundan önceki yıl 1991-92 sezonunun başlangıcında 22 takıma çıkartılmıştı.[56]

FIFA, 8 Haziran 2006'da İtalya'nın Serie A ve İspanya'nın La Liga'sı da dahil olmak üzere tüm büyük Avrupa liglerinin 2007-08 sezonunun başlangıcında 18 takıma indirilmesini istedi. Premier League ise, böyle bir azalma isteğine karşı direneceklerini duyurdu.[57] Sonuçta, 2007-08 sezonu 20 takımla yeniden başladı.[58]

2007 yılında ise ligin adı, FA Premier League yerine yalnızca Premier League olarak değiştirildi.[59]

Kurumsal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

The Football Association Premier League Ltd (FAPL)[60][61][62] bir şirket olarak işletilmektedir ve 20 üye kulübe aittir. Her kulüp, kural değişiklikleri ve sözleşmeler gibi konularda birer oy hakkına sahip bir hissedardır. Kulüpler, ligin günlük operasyonlarını denetlemek için bir başkan, genel müdür ve yönetim kurulu seçerler.[63] Futbol Birliği (The Football Association), Premier League'in günlük operasyonlarına doğrudan dahil değildir, ancak başkan ve genel müdür seçiminde ve lig tarafından yeni kuralların kabul edilmesinde özel bir hissedar olarak veto yetkisine sahiptir.[64]

Mevcut başkan, Aralık 2019'da atanan Richard Masters'tır.[65] Başkanlık görevini 2023 yılı başında Alison Brittain devralacaktır.[66]

Premier League, UEFA'nın Avrupa Kulüpler Birliği'ne, UEFA katsayılarına göre seçilen kulüp ve kulüp sayısınca temsilciler gönderir. 2012-13 sezonunda Avrupa Kulüpler Birliği'nde 10 temsilcisi vardır: Arsenal, Aston Villa, Chelsea, Everton, Fulham, Liverpool, Manchester City, Manchester United, Newcastle United ve Tottenham Hotspur.[67] Avrupa Kulüpler Birliği, Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi gibi UEFA müsabakalarının operasyonlarında yer alan üç üyeyi UEFA'nın Kulüp Müsabakaları Komitesi'ne seçmekten sorumludur.[68]

Yarışma formatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yarışma[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'de 20 takım yer alır. Bir sezon süresince (Ağustos'tan Mayıs'a kadar) her kulüp ligdeki rakipleriyle, bir kez kendi stadyumunda ve bir kez rakiplerinin sahasında olmak üzere (Lig usulü turnuva sistemi) toplamda iki defa karşılaşır. Sezon boyunca da toplamda 38 maça çıkar. Takımlar bir galibiyet için üç puan ve beraberlik için bir puan alır. Mağlubiyetlerde ise puan verilmez. Takımlar lig tablosunda kazandıkları puanların toplamına göre en çoktan en aza doğru sıralanır. Eşitlik olması durumunda önce gol farkı (averaj) ve sonra attığı gole bakılır. Eşitliğin yine devam etmesi halinde aynı pozisyonda sıralanırlar. Şampiyonluk için, ligde kalmak için veya diğer yarışmalara katılım hakkı kazanmak için bir eşitlik varsa, tarafsız mekandaki bir play-off maçı sonucu belirler.[69]

Düşme ve yükselme[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League ve EFL Championship arasında bir düşme ve yükselme sistemi mevcuttur. Premier League'in puan tablosundaki son üç takım Championship'e düşerken, Championship'teki ilk iki sıradaki takım Premier League'e yükselme hakkı kazanır.[70] Championship'te sezonu üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı sırada tamamlayan takımlar arasında oynanan play-off maçlarının ardından bir takım daha Premier League'e terfi etme hakkı kazanır.[71] Premier League, kurulduğu 1992 yılında 22 takımdan oluşuyordu. Ancak 1995 yılında bu sayı 20'ye düşürüldü.[56]

FIFA 8 Haziran 2006'da, Serie A ve La Liga da dahil olmak üzere tüm büyük Avrupa liglerinin 2007-08 sezonunun başlangıcına kadar 18 takıma düşürülmesini talep etti. Ancak dönemin Premier League sözcüsü Dan Johnson, ligin yapısını değiştirecek kişilerin 20 üye kulübün başkanı olduğunu ve onlarında hiçbir şekilde böyle bir karar almayacağını belirtti.[72] Nihayetinde 2007-08 sezonu 20 takımla yeniden başladı.[73]

Video yardımcı hakem[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahada karar verirken hakeme yardımcı olmak için teknolojiyi ve görevlileri kullanan Video yardımcı hakem (VAR), 2019-20 sezonunun başında Premier League'de uygulanmaya başlandı.[74]

Kulüpler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurulduğu 1992 yılından, 2022-23 sezonuna kadar Premier League'de toplam 50 kulüp mücadele etti.[75]

Şampiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kulüp Şampiyonluklar Kazandığı yıl
Manchester United 13 1993, 1994, 1996, 1997, 1999, 2000, 2001, 2003, 2007, 2008, 2009, 2011, 2013
Manchester City 7 2012, 2014, 2018, 2019, 2021, 2022, 2023
Chelsea 5 2005, 2006, 2010, 2015, 2017
Arsenal 3 1998, 2002, 2004
Blackburn Rovers 1 1995
Leicester City 2016
Liverpool 2020

2022-23 sezonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki 20 kulüp 2022-23 sezonunda Premier League'de yarışmaktadır.

Kulüp 2021-22'deki
pozisyonu
En üst ligdeki
ilk sezonu
Premier League'deki
ilk sezonu
En üst
ligdeki
sezonlar
Premier
League'deki
sezonlar
En üst
ligdeki
aralıksız ilk sezon
Premier League'deki
aralıksız sezonlar
En üst
ligdeki
şampiyonluklar
En üst
ligdeki son
şampiyonluk
Arsenal[a][b] 70005000000000000005. 1904-05 1992-93 106 31 1919-20[c] 31 13 2003-04
Aston Villa[a][d] 700114000000000000014. 1888-89 1992-93 109 28 2019-20 4 7 1980-81
Bournemouth 70011900000000000002. (CS) 2015-16 2015-16 6 6 2022-23 1 0 -
Brentford[b] 700113000000000000013. 1935-36 2021-22 7 2 2021-22 2 0 -
Brighton & Hove Albion[b] 70009000000000000009. 1979-80 2017-18 10 6 2017-18 6 0 -
Chelsea[a][b] 70003000000000000003. 1907-08 1992-93 88 31 1989-90 31 6 2016-17
Crystal Palace[a] 700112000000000000012. 1969-70 1992-93 23 14 2013-14 10 0 -
Everton[a][b][d] 700116000000000000016. 1888-89 1992-93 120 31 1954-55 31 9 1986-87
Fulham 70011800000000000001. (CS) 1949-50 2001-02 28 16 2022-23 1 0 -
Leeds United[a] 700117000000000000017. 1924-25 1992-93 53 15 2020-21 3 3 1991-92
Leicester City 70008000000000000008. 1908-09 1994-95 54 17 2014-15 9 1 2015-16
Liverpool[a][b] 70002000000000000002. 1894-95 1992-93 108 31 1962-63 31 19 2019-20
Manchester City[a] 70001000000000000001. 1899-1900 1992-93 94 26 2002-03 21 8 2021-22
Manchester United[a][b] 70006000000000000006. 1892-93 1992-93 98 31 1975-76 31 20 2012-13
Newcastle United 700111000000000000011. 1898-99 1993-94 91 28 2017-18 6 4 1926-27
Nottingham Forest[a] 70012000000000000004. (CS) 1892-93 1992-93 57 6 2022-23 1 1 1977-78
Southampton[a] 700115000000000000015. 1966-67 1992-93 46 24 2012-13 11 0 -
Tottenham Hotspur[a][b] 70004000000000000004. 1909-10 1992-93 88 31 1978-79 31 2 1960-61
West Ham United 70007000000000000007. 1923-24 1993-94 65 27 2012-13 11 0 -
Wolverhampton Wanderers[d] 700110000000000000010. 1888-89 2003-04 68 9 2018-19 5 3 1958-59
  1. ^ a b c d e f g h i j k l Premier League'in kurucu üyesi
  2. ^ a b c d e f g h Premier League'den hiç düşmedi
  3. ^ En üst seviye İngiliz liginde aralıksız en uzun katılım[76]
  4. ^ a b c Orijinal on iki Football League takımından biri


İngiliz olmayan kulüpler[değiştir | kaynağı değiştir]

Galler[değiştir | kaynağı değiştir]

2011 yılında, Swansea City'nin yükselmesiyle birlikte ilk kez bir Galli takım Premier League'e katıldı.[77][78] İngiltere dışında oynanan ilk Premier League maçı, 20 Ağustos 2011'de Swansea City'nin sahası Liberty Stadyumu'nda Wigan Athletic'e karşı oynanan maçtı.[79] Premier League'deki Galli kulüp sayısı, 2013-14'te Cardiff City'nin terfi etmesiyle ikiye yükseldi,[80] ancak çıktıkları ilk sezonda tekrar düştüler.[81] Cardiff, 2017-18'de tekrar terfi etti ancak aynı sezonda Swansea City Premier League'den düşünce Galli kulüp sayısı aynı kaldı.[82]

Galler Futbol Federasyonu (FAW) üyesi oldukları için, Swansea gibi kulüplerin Avrupa yarışmalarında İngiltere'yi mi yoksa Galler'i mi temsil edeceği, UEFA'da uzun süre devam eden tartışmalara neden oldu. Swansea, 2012-13 sezonunda Lig Kupası'nı kazanarak, 2013-14 sezonunda İngiltere'den Avrupa Ligi'ne katılma hakkı kazanan üç takımdan biri oldu.[83] Galli kulüplerin bu tür organizasyonlarda İngiltere'yi temsil etmeleri, Mart 2012'de UEFA'nın konuyu açıklığa kavuşturana ve katılmalarına izin verene kadar şüphe içindeydi.[84]

İskoçya ve İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı İskoç veya İrlanda kulüpleri tarafından Premier League'e katılım konusu bazen tartışıldı, ancak sonuçsuz kaldı. Fikir, Wimbledon'un İrlanda'nın Dublin şehrine taşınması için Premier League onayını aldığı 1998 yılında gerçekliğe en yakın olanıydı, ancak hareket İrlanda Futbol Federasyonu tarafından engellendi.[85][86][87][88] Ek olarak, medya zaman zaman İskoçya'nın en büyük iki takımı Celtic ve Rangers'ın Premier League'de yer alması ya da katılacağı fikrini tartıştı, ancak bu tartışmalar hiçbir sonuç vermedi.[89]

Uluslararası yarışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa kupalarına katılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut kriterler[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'deki ilk dört takım, sonraki sezonun UEFA Şampiyonlar Ligi grup aşamasına katılmaya hak kazanır. UEFA Şampiyonlar Ligi ve UEFA Avrupa Ligi'nin şampiyonları da, sonraki sezonun UEFA Şampiyonlar Ligi grup aşamasına katılma hakkını elde eder. Premier League'deki altı takım Avrupa kupalarına katılma hakkı elde eder ancak herhangi bir tek ulusun en fazla beş takımla sınırlandırılması sebebiyle, Premier League'de dördüncü sırada yer alan takım UEFA Avrupa Ligi'nde oynar.

Premier League'de beşinci sırada yer alan takım sonraki sezonun UEFA Avrupa Ligi grup aşamasına katılma hakkı kazanır. FA Cup kazananı, bir sonraki sezonda UEFA Avrupa Ligi grup aşamasına katılmaya hak kazanır. Ancak kazanan takım sezonu Premier League'in ilk beşinde tamamlamışsa, Premier League'i altıncı bitiren takım onun yerine yarışmaya katılma hakkı kazanır. EFL Cup kazananı, sonraki sezonun UEFA Avrupa Ligi ikinci eleme turuna katılmaya hak kazanır. Ancak kazanan Premier League'i bir UEFA yarışmasına katılım sağlayacak bir pozisyonda bitirmişse, onun yerine Premier League'de altıncı sırada yer alan takım bu hakkı kazanır veya FA Cup sonucunda altıncı sırada yer alan takım UEFA yarışmasına hak kazanmışsa yedinci sıradaki takım katılım hakkını elde eder.[90]

UEFA yarışmalarında İngiliz kulüplerine tahsis edilen takım kontenjanı, bir ülkenin UEFA katsayılarındaki sahip olduğu pozisyona bağlıdır. Bu sıralama önceki beş yıldaki UEFA müsabakalarında takımların performansına göre hesaplanmaktadır. Şu anda İngiltere sıralamada ilk sıradadır.

Ağustos 2023 itibarıyla katsayılar aşağıdaki gibidir:[91][92]

Sıralama Üye Federasyon Ülke
(L: Lig, K: Kupa, LK: Lig Kupası)
Katsayı Takım 2024-25 Katılım
2023 2022 Fark 2018-19 2019-20 2020-21 2021-22 2022-23 Toplam ŞL AL KL Toplam
1 1 Sabit İngiltere İngiltere (L,K;LK) 22,642 18,571 24,357 21,000 23,000 109,570 7 4 2 1 7
2 2 Sabit İspanya İspanya (L,K) 19,571 18,928 19,500 18,428 16,571 92,998 7 4 2 1 7
3 4 artış1 Almanya Almanya (L,K) 15,214 18,714 15,214 16,214 17,125 82,481 8 4 2 1 7
4 3 azalış1 İtalya İtalya (L,K) 12,642 14,928 16,285 15,714 22,357 81,926 7 4 2 1 7
5 5 Sabit Fransa Fransa (L,K) 10,583 11,666 7,916 18,416 12,583 61,164 6 4 2 1 7
6 7 artış1 Hollanda Hollanda (L,K) 8,600 9,400 9,200 19,200 13,500 59,900 5 3 2 1 6
7 6 azalış1 Portekiz Portekiz (L,K) 10,900 10,300 9,600 12,916 12,500 56,216 6 2 2 1 5
8 13 artış5 Belçika Belçika (L,K) 7,800 7,600 6,000 6,600 14,200 42,200 5 2 2 1 5
9 9 Sabit İskoçya İskoçya (L,K) 6,750 9,750 8,500 7,900 3,500 36,400 5 2 2 1 5
10 8 azalış2 Avusturya Avusturya (L,K) 6,200 5,800 6,700 10,400 4,900 34,000 5 2 2 1 5

Önceki sezonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılında Liverpool'un bir yıl önce Şampiyonlar Ligi'ni kazanmasının ardından, her zamanki olağan Avrupa kupalarına katılım sisteminde bir istisna yaşandı. Liverpool bu sezon Premier League'de Şampiyonlar Ligi'ne katılım hakkını elde edecek bir pozisyonda yer alamadı. UEFA, Liverpool'un Şampiyonlar Ligi'ne girmesi için İngiltere'ye beş katılımcı göndermesini sağlayacak özel bir ayrıcalık yaptı.[93] UEFA, daha sonra son şampiyonların, yerel liglerinde elde ettikleri pozisyona bakılmaksızın ertesi yıl yarışmaya katılmaya hak kazandıklarına karar verdi. Ancak bu karar, Şampiyonlar Ligi'ne dört takım gönderen liglerdeki bir takımın Şampiyonlar Ligi'ni kazanıp ligi ilk dört dışında bitirmesi durumunda, kazanan takımın lig dördüncüsünün yerine Şampiyonlar Ligi'ne gideceği anlamına geliyordu. Bu sayede hiçbir federasyon Şampiyonlar Ligi'nde dörtten fazla katılımcıya sahip olamıyordu.[94] Bu 2012'de Şampiyonlar Ligi'ni kazanan ancak ligi altıncı sırada bitiren Chelsea'nin, dördüncü sırada sezonu tamamlayan Tottenham Hotspur yerine Şampiyonlar Ligi'ne katılmaya hak kazanmasıyla gerçekleşti. Tottenham ise Avrupa Ligi'ne katıldı.[95]

Uluslararası turnuva performansları[değiştir | kaynağı değiştir]

1992-93 ile 2017-18 sezonları arasında, Premier League kulüpleri UEFA Şampiyonlar Ligi'ni dört kez kazandı (ve altı kez ikinci oldu), İspanya La Liga takımları on bir kez, İtalya Serie A takımları beş kez ve Almanya Bundesliga takımları da üç kez bu organizasyonu kazandılar.[32]

FIFA Kulüpler Dünya Kupası (başlangıçta FIFA Kulüpler Dünya Şampiyonası olarak adlandırılmaktaydı) bir kez bir Premier League kulübü tarafından (2008 yılında Manchester United) kazanılırken,[96] iki defa da ikincilik (2005 yılında Liverpool, 2012'de Chelsea) elde edildi.[97][98] Premier League kulüplerinin dışında organizasyon altı kez La Liga,[99] dört kez Brezilya Série A[97][98][100][101] ve iki kez de İtalya Serie A takımları tarafından kazanıldı.[102][103]

Sponsorluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Sponsorsuz geçen açılış sezonunun ardından, Premier League 1993'ten 2001'e kadar Carling tarafından desteklendi ve bu süre zarfında FA Carling Premiership olarak anıldı. 2001 yılında Barclaycard ile yapılan yeni bir sponsorluk anlaşmasıyla ligin adı FA Barclaycard Premiership olarak değiştirildi ve 2004-05 sezonunda FA Barclays Premiership adını aldı.

2007-08 sezonunda ligin adı Barclays Premier League olarak değiştirildi.[104][105]

Periyod Sponsor Ad
1992-1993 Sponsorsuz FA Premier League
1993-2001 Carling FA Carling Premiership[13]
2001-2004 Barclaycard FA Barclaycard Premiership[13]
2004-2007 Barclays FA Barclays Premiership
2007-2016 Barclays Premier League[13][106]
2016-günümüz Sponsor yok Premier League

Barclays'ın Premier League ile olan anlaşması 2015-16 sezonunun sonunda sona erdi. FA, 4 Haziran 2015'te büyük Amerikan spor ligleri ile rekabette "temiz" bir marka oluşturmak istediklerini öne sürerek Premier League için daha fazla isim sponsorluk anlaşması yapmayacağını açıkladı.[107]

Nike "Maxim", 2012'de Premier League'de kullanılan maç topudur.

Ligin kendi sponsorluğunun yanı sıra, Premier League'in bir takım resmî ortakları ve tedarikçileri vardır.[108] Ligin resmî maç topu tedarikçisi, 2000-01 sezonundan bu yana Nike'dir. Daha önceki sponsor ise Mitre'ydi.[109] Topps, Merlin markası ile 1994 yılından bu yana Premier League için çıkartmalar (çıkartma albümleri için) ve ticari kartlar da dahil olmak üzere koleksiyon üretme lisansına sahiptir.[110] 2007-08 sezonunda piyasaya sürülen Topps'un ürettiği resmî Premier League kart oyunu Match Attax, İngiltere'de en çok satan çocuk koleksiyonu ve aynı zamanda dünyanın en çok satan spor kart oyunu oldu.[110][111] Ekim 2018'de Panini'ye 2019-20 sezonundan itibaren koleksiyon üretme lisansı verildi.[112] 2017 yılından bu yana, şekerleme üreticisi Cadbury Premier League'in resmî aperitif ortağıdır ve 2017-18 sezonundan 2019-20 sezonuna kadar Premier League Altın Ayakkabı ve Premier League Altın Eldiven ödüllerinin sponsorluğunu üstlendi.[113][114] 2020-21 sezonunda bu ödüllere The Coca-Cola Company (Coca-Cola Zero Sugar ürün grubu altında) sponsor oldu. 2021-22 sezonundan itibaren ise mevcut sponsor Castrol'dür.[115]

Finans[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League, 2009-10 sezonunda €2.48 milyar toplam kulüp geliri ile dünyanın herhangi bir futbol liginde en yüksek gelire sahip lig unvanını elde etti.[116][117] 2013-14 döneminde, artan televizyon gelirleri ve maliyet kontrolleri nedeniyle Premier League, £78 milyonu aşan net kar elde ederek, diğer tüm futbol liglerini geride bıraktı.[118] 2010 yılında Premier League, uluslararası ticarete olağanüstü katkısı, İngiliz futboluna ve Birleşik Krallık'ın yayıncılık endüstrisine getirdiği değer nedeniyle Uluslararası Ticaret kategorisinde Kraliçe'nin İşletme Ödülü'ne layık görüldü.[119]

Premier League'de, dünyanın en zengin futbol kulüplerinden bazıları mücadele eder. Deloitte'in 2009-10 sezonunda yayınladığı "Futbol Para Ligi" listesinde yedi Premier League takımı ilk 20 takım arasında yer aldı[120] ve 20 kulüp artan yayın gelirlerinin sonucunda 2013-14 sezonunun sonuna kadar küresel olarak ilk 40 takım içerisinde yer aldı.[121] 2013 yılından itibaren lig, yerel ve uluslararası televizyon yayın haklarından yılda €2.2 milyarlık bir gelire sahiptir.[4]

Premier League kulüpleri, Aralık 2012'de radikal yeni maliyet kontrolleri üzerinde prensipte anlaştılar. Ufukta yeni televizyon fırsatları ele alındığında, çoğunluğu oyunculara ve acentelere giden paranın engellenmesinin yollarını bulmak için momentum gelişti.[122]

2016-17 sezonunda yapılan merkezi ödemeler, 20 kulübe £2.398.515.773 olarak gerçekleşti ve her takımın £35.301.989'luk bir katılım ücreti alması sağlandı. Ayrıca TV yayınları için ek ödemeler (Birleşik Krallık genelindeki tüm haklar, Birleşik Krallık'taki her canlı maç yayını için £1.136.083 ve tüm denizaşırı haklar için £39.090.596), ticari haklar (£4.759.404'lük sabit bir ücret) ve son lig pozisyonuna göre ödenen "liyakat" bileşeni şeklinde gerçekleşti.[6] Liyakat bileşeni, puan tablosunun en altından itibaren yukarı doğru her bir sıra için £1.941.609'la çarpıldığında ortaya çıkan bir nominal toplamdı; (örneğin, Burnley Mayıs 2017'de ligi 16. bitirdi, ligin en altı olan 20. sıradan yukarı doğru 5 kez sayılırsa; 5 × £1.941.609 = £9.708.045 ödeme yapılacağı sonucu çıkar.)[6]

Medya kapsamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık ve İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiltere ve İrlanda'da yayınlanan maçlar
Sezonlar Sky Diğerleri Toplam
1992-1997 60 - 60
1997-2001 60 60
2001-2004 110 110
2004-2007 138 138
2007-2009 96 Setanta 42 - 138
2009-2010 96 ESPN 42 138
2010-2013 115 ESPN 23 138
2013-2016 116 BT 38 154
2016-2019 126 42 168
2019-2025 128 52 Amazon 20 200
Chelsea ve Norwich City takımları arasında 2012 yılında oynanan maçta topun sahibi olan oyuncu Eden Hazard.

Televizyon, Premier League tarihinde önemli bir rol oynadı. Ligin 1992'de BSkyB'ye yayın haklarının verilmesi radikal bir karar oldu, ancak karşılığı alındı. Zaman geçtikçe televizyon, canlı futbol maçı izlemek için taraftarları şarj ederken, İngiltere pazarında neredeyse denenmemiş bir teklif oldu. Bununla birlikte Sky stratejisinin bir kombinasyonu, Premier League futbolunun kalitesi ve halkın bu oyuna olan iştahı, Premier League'in TV haklarının daha değerlenmesine yol açtı.[17]

Her bir kulübün kendi haklarını bireysel olarak sattığı ve toplam gelirlerin üst düzeydeki kulüplere daha çok gittiği, La Liga gibi diğer bazı Avrupa Liglerinin aksine, Premier League'de televizyon hakları toplu olarak satılır.[123] Para üç bölüme ayrılır:[124] yarısı kulüpler arasında eşit olarak bölünür; Bir çeyrek ligin son pozisyonuna dayanan bir liyakat esasına göre verilir, en üstteki kulüp alt kulübe kadar yirmi kez alır ve ligin sonuna kadar eşit şekilde hareket edilir; son çeyrek, televizyonda gösterilen maçlar için ek ücret olarak ödenir, üst kulüpler genellikle bundan en büyük payı alır. Yurtdışı haklarından elde edilen gelir, yirmi kulüp arasında eşit olarak bölünür.[125]

Sky ile yapılan ilk televizyon yayın hakları anlaşması beş sezonluğuna £304 milyon değerinde idi.[126] 1997-98 sezonundan başlamak üzere müzakere edilen bir sonraki sözleşme, dört sezonluğuna £670 milyon'a yükseldi.[126] Üçüncüsü, 2001-2002 yılları ile 2003-04 yılları arasında üç sezon için BSkyB ile £1.024 milyar tutarındaki sözleşmeydi. Lig, 2004-2005 ve 2006-07 yılları arasındaki üç yıllık dönem boyunca uluslararası hakların satışından £320 milyon getirdi. Haklar bizzat bölge bazında satıldı.[127] Sky'ın tekeli, 2006 yılının Ağustos ayından itibaren Setanta Sports'un mevcut altı paketin iki tanesini yayınlama hakkını kazanmasıyla bozuldu. Bu olay, Avrupa Komisyonu'nun özel hakların tek bir televizyon şirketine satılmaması gerektiği konusundaki ısrarlarının ardından gerçekleşti. Sky and Setanta £1,7 milyar ödedi. Birçok yorumcuyu sürpriz bir şekilde şaşırtan bu üçte ikilik oranındaki artışın ardından, uzun yıllardır hızlı büyümenin ardından yayın hakları değerinin değerini bulduğu yaygın olarak kabul edildi. Setanta ayrıca,yalnızca İrlandalı izleyiciler için saat 3 pm'de canlı bir maç yayınlama hakkınada sahipti. BBC, £171.6 milyon bedelle aynı üç sezonda (Match of the Day'de) oynanan maçların özetlerini yayınlama haklarını korudu, önceki üç yıllık dönem için ödediği £105 milyon bedelde %63'lük bir artış oldu.[128] Sky and BT, çoğu durumda, maç günü saat 10'dan sonraki 50 saatlik bir süre için, 242 maçın gecikmeli televizyon haklarına (tam olarak televizyonda ve internet üzerinden yayınlama hakkı) ortaklaşa £84.3 milyon ödemeyi kabul etti.[129] Yurtdışı televizyon hakları, önceki sözleşmenin neredeyse iki katına çıkarak £625 milyon değere ulaştı.[130] Bu anlaşmalardan elde edilen toplam gelir £2,7 milyar üzerindeydi ve bu da Premier League kulüplerine 2007'den 2010'a kadar lig maçlarında yılda yaklaşık ortalama £40 milyonluk bir medya geliri kazandırdı.[131]

Cristiano Ronaldo, 2009 yılında Manchester United ve Liverpool arasında oynanan bir maçta serbest vuruş kullanmaya hazırlanıyor.

Premier League ve Sky arasındaki televizyon hakları anlaşması, bir ticari birlik olma suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı ve sonuç olarak bir takım davalar ortaya çıktı.[132] Adil Ticaret Ofisi, 2002 yılında yaptığı bir soruşturma sonucunda, BSkyB'nin ödeme TV spor pazarında baskın olduğunu ancak BSkyB'nin baskın konumunu kötüye kullandığı iddiası için yeterli gerekçenin bulunmadığı sonucuna vardı.[133] 1999 yılının Temmuz ayında, Premier League'in tüm üye kulüpleri için toplu olarak satış hakkı yöntemi, anlaşmanın kamu yararına aykırı olmadığı sonucuna varan UK Restrictive Practices Court tarafından araştırıldı.[134]

BBC'nin 2016 yılına kadar devam eden öne çıkan maç özetleri paketi cumartesi ve pazar geceleridir.[135] 2010-2013 dönemi için yalnız televizyon hakları £1.782 milyar karşılığında satın alındı.[136] 22 Haziran 2009'da, Setanta Sports'un karşılaştığı sıkıntılardan dolayı, Premier League'e ödemesi gereken £30 milyonu son ödeme tarihinde ödeyemediği için, ESPN, 2009-10 sezonu için mevcut 46 maçın yanı sıra ve 2010-2011'den 2012-13'e kadar sezon başına 23 maç içeren iki Birleşik Krallık maç hakları paketine sahip oldu.[137] 13 Haziran 2012'de Premier League, BT'nin 2013-14 ile 2015-16 sezonları için yıllık £246 milyon'luk bedelle her bir sezonda 38 maçın yayın haklarını kazandığını açıkladı. Kalan 116 maç için, Sky tarafından £760 milyon ödendi. Toplam yurt içi hakları, 2010-11 ile 2012-13 sezonlarına göre %70.2 artışla £3.018 milyara yükseldi.[138] Lisans anlaşmasının değeri, 2015'te Sky ve BT'nin 2018-19 sezonuna kadar üç yıl daha Premier League ile sözleşmelerini yenilemek için £5.136 milyar ödemesiyle birlikte %70.2 oranında artış gösterdi.[139]

Birleşik Krallık özetleri

Özet programı Süre Kanal
Match of the Day 1992-2001, 2004-günümüz BBC
The Premiership 2001-2004 ITV

Ağustos 2016'da BBC'nin Premier League için The Premier League Show adında yeni bir dergi tarzı show programı yapacağı duyuruldu.[140] Haziran 2018'de, Amazon Video'nun 2019-20 sezonundan başlayarak üç yıllık süre boyunca her sezon için 20 maç yayınlayacağı açıklandı.[141] Televizyon yayınları ise Sunset + Vine ve BT Sport tarafından gerçekleştirilecektir.[142]

Küresel[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League, dünyanın en çok izlenen futbol ligidir ve 212 bölgede 643 milyon eve 4.7 milyar insanın oluşturduğu potansiyel TV izleyicisine yayın yapmaktadır.[7] Premier League'in üretim kolu olan Premier League Productions, IMG Productions tarafından işletilir ve uluslararası televizyon ortakları için içerik üretir.[143]

Premier League, Asya'da en yaygın olarak dağıtılan spor programıdır.[144] Avustralya'da Optus telekomünikasyon, Premier League'e özel haklar sunmakta, canlı yayınlar ve çevrimiçi erişim sağlamaktadır (eski yayın hakkı sahibi Fox Sports'tur).[145] Hindistan'da, maçlar STAR Sports'da canlı olarak yayınlanır.[146] ODKA bölgesinde ise BeIN Sports, Premier League'in münhasır haklarına sahiptir.[147] Çin'de ise 2021-22 sezonundan geçerli olmak üzer yayın hakları iQiyi, Migu ve CCTV'ye verildi.[148][149][150] Premier League'in Kanada medya hakları; 2022-23 sezonundan itibaren Sportsnet ve TSN ve DAZN'in ortaklaşa sahip olduğu FuboTV'ye aittir.[151][152]

Premier League, NBC Sports aracılığıyla Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlanır.[153] 2013'te Premier League'in haklarını satın alan (Fox Soccer ve ESPN'in yerine) NBC Sports, yayınlarıyla büyük övgü topladı.[154][155][156] NBC Sports 2015 yılında Premier League ile $1 milyar (£640 milyon) değerinde bir anlaşma yaparak ligi 2021-22 sezonunun sonuna kadar yayınlamak üzere altı yıllık bir uzatma anlaşması yaptı.[157][158] NBC Kasım 2021'de, $2.76 milyar (£2 milyar) değerindeki bir anlaşmayla 2028 yılına kadar altı yıllık bir uzatma anlaşması daha yaptı.[159][160]

Premier League, SuperSport tarafından Sahra Altı Afrika'da yayınlanmaktadır.[161] 2025 yılına kadar Kıta Avrupası'na yayın yapan yayıncılar arasında; Fransa'da Canal+,[162] Almanya ve Avusturya'da Sky Sport Almanya,[163] Rusya'da Matç TV,[164] İtaly'da Sky Sport İtalya,[165] Portekiz'de Eleven Sports,[166] İspanya'da DAZN,[167] Türkiye'de beIN Sports Türkiye,[168] Romanya'da Digi Sport,[169] Endonezya'da SCTV, Malezya'da Astro ve Kuzey ülkeleri (İsveç, Danimarka ve Norveç),[170] Polonya ve Hollanda'da NENT yer alır.[171] Güney Amerika'da ESPN kıtanın büyük bölümünü kapsamaktadır,[172] Brezilya'daki yayınlar ESPN Brezilya ve Fox Sports (daha sonra ESPN4 olarak değişti) arasında paylaşılmaktadır. Orta Amerika'da ise maçlar Paramount+ tarafından yayınlanır.

Alt liglerle genişleyen boşluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League ve Football League arasında giderek artan bir uçurum vardır. Football League ile yaşanan ayrılıktan bu yana, Premier League'de kurulan birçok kulüp, alt liglerdeki takımlardan uzaklaşmayı başardı. Büyük ölçüde, ligler arasındaki televizyon haklarından elde edilen gelir eşitsizliğinden dolayı,[173] yeni terfi eden birçok takım, Premier League'deki ilk sezonlarında kümede kalmakta zorlandı. 2001-02, 2011-12 ve 2017-18 sezonlarının dışındaki her sezonda, en az bir yeni terfi eden Premier League takımı Football League'e geri döndü. 1997-98 sezonunda, lige yeni terfi eden üç kulüp de sezon sonunda küme düştü.[174]

Premier League, televizyon gelirlerinin bir kısmını "paraşüt ödemeleri" adıyla ligden düşen kulüplere dağıtır. 2013-14 sezonundan itibaren verilmeye başlanan bu ödemeler, dört sezon boyunca £60 milyonu aştı.[175] Takımların televizyon gelirlerinin kaybına uyum sağlamasına yardımcı olmak için tasarlanmış olsa da (ortalama Premier League takımı £55 milyon[176] alırken, ortalama EFL Championship kulübü £2 milyon alır),[177] eleştirmenler ödemelerin Premier League'e ulaşan takımlar ile ulaşamayanlar arasındaki farkı artırdığını iddia ederken,[178] bunun sonucunda da ortak olarak "düştükten hemen sonra geri dönen" takımların meydana çıkmasına yol açtığı görüşünü savundular. Premier League'e geri dönmeyi başaramayan bazı kulüpleri, bazı durumlarda yönetim ve hatta tasfiye de dahil olmak üzere finansal sorunlar takip etti. Bu oluşan fark ile baş edemeyen birkaç kulüp daha da aşağı düştü.[179][180]

Stadyumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

2017-18 sezonundan itibaren, kurulduğu tarihten bu yana Premier League toplam 58 farklı stadyumda oynandı.[181] 1989'daki Hillsborough faciası sonrasında Taylor Raporu ile birlikte koltuksuz tribünlerin kaldırılması gerektiği yönünde bir öneri sunuldu. Sonuç olarak, Premier League'deki tüm stadyumlar hepsi koltuklu olacak şekilde yapılandırıldı.[182][183] Premier League'in kurulmasından bu yana, İngiltere'deki futbol sahaları kapasite ve tesis anlamında sürekli gelişti ve bazı kulüpler yeni inşa ettikleri stadyumlara taşındı.[184] Premier League maçlarına ev sahipliği yapan dokuz stadyum artık yıkıldı. 2017-18 sezonundaki stadyumlarda kapasite bakımından büyük bir eşitsizlik söz konusudur. Örneğin, Tottenham Hotspur'un geçici stadyumu Wembley 90.000, Bournemouth'un stadyumu Dean Court ise 11.360 kişiliktir.[185][186] 2017-18 sezonunda Premier League'in kombine toplam kapasitesi 806.033, ortalama kapasitesi ise 40.302'dir.[185]

Premier League kulüpleri için maç günü seyirci hasılatı önemli bir gelir kaynağıdır.[187] Premier League'in 2016-17 sezonunda, takımların ortalama seyirci sayısı 35.838, toplam ise 13.618.596'ydı.[188] Bu rakam, Premier League'in ilk sezonunda (1992-93) kaydedilen ortalama 21.126 seyirci sayısından 14.712 daha fazlaydı.[189] Ancak 1992-93 sezonundaki Taylor Raporu'nun ardından 1994-95'e kadar ayakta seyirci alan tribünlerin tamamı koltuklandırıldı ve stadyumların seyirci kapasitelerinde bir düşüş meydana geldi.[190][191] Premier League tarihinin en yüksek seyirci ortalaması 2007-08 sezonunda 36.144 ile kaydedildi.[192] Bu rekor daha sonra 2013-14 sezonunda, 1950'den bu yana İngiltere'nin en üst bölümünde en yüksek ortalama olan 14 milyonun hemen altında bir seyirci sayısı ile ortalama 36.695 ile kaydedildi.[193]

Menajerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'deki menajerler, antrenman, takım seçimi ve oyuncu alımı da dahil olmak üzere takımın günlük işleyişinde yer almaktadırlar. Onların etkisi kulüpten kulübe değişir ve menajerin kulüp sahipleriyle birlikte taraftarlarla ilişkisi ile ilgilidir.[194] Menajerler, UEFA Pro Lisansına sahip olmak zorundadır. Mevcut en yüksek antrenörlük sertifikasyonu olan bu lisans, sırasıyla UEFA'nın 'B' ve 'A' lisanslarının elde edilmesi sonucunda kazanılır.[195] UEFA Pro Lisans, Premier League'de sürekli olarak bir kulüp yönetmek isteyen herkes için talep edilir (örneğin, geçici menajerlerin en fazla 12 hafta süreyle bir kulüp yönetmesine izin verilir).[196] Geçici menajerler, menajerin ayrılması ve yeni bir menajerin gelişi arasındaki boşluğu dolduran takım yöneticileridir. Portsmouth takımında Paul Hart ve Tottenham Hotspur'da David Pleat gibi birkaç isim, geçici menajer olarak iyi bir performans gösterdikten sonra kalıcı menajer olarak devam etti.

Arsène Wenger, 1996'dan 2017-18 sezonunun sonunda emekli olana kadar Premier League'de Arsenal'de en uzun hizmet veren menajerdir ve tamamı aynı takımın başında olmak üzere 828 kez ile Premier League'de en çok maç yöneten menajerdir. Wenger, Premier League'in kuruluşundan 2012-13 sezonunun sonuna kadar Manchester United'ın başında 810 maçı yöneten Alex Ferguson'un rekorunu kırdı. Ferguson, Kasım 1986'dan 2012-13 sezonunun sonundaki emekliliğine kadar, yani eski Football League First Division'un son beş yılı ile Premier League'in ilk 21 sezonunun tamamında United'ın menajerlik koltuğunda oturdu.[197]

2017-18 sezonunda 11 menajerin görevine son verildi. Bunlardan sonuncusu West Bromwich Albion'dan Alan Pardew oldu.[198]

Menajerlerin görevlerinden alınmalarının arkasında yatan sebepler ve etkileri üzerine çeşitli çalışmalar yapıldı. Bunlardan en ünlüsü, Liverpool Üniversitesi'nden Profesör Sue Bridgewater ve Amsterdam Üniversitesi'nden Dr. Bas ter Weel, menajerlerin kovulmalarının arkasındaki istatistikleri açıklamaya yardımcı olan iki ayrı çalışma gerçekleştirdi. Bridgewater'ın çalışması, kulüplerin genellikle maç başına ortalama bir puanın altına düştüklerinde menajerleri görevden aldıkları yönündeydi.[199]

Kazanan menajerler
Sıra Menajer Mil. Kazanma sayısı Kulüp(ler) Sezonlar
1 Ferguson, AlexAlex Ferguson İskoçya 13 Manchester United 1992-93, 1993-94, 1995-96, 1996-97, 1998-99, 1999-00, 2000-01, 2002-03, 2006-07, 2007-08, 2008-09, 2010-11, 2012-13
2 Guardiola, PepPep Guardiola İspanya 3 Manchester City 2017-18, 2018-19, 2020-21, 2021-22
Mourinho, JoséJosé Mourinho Portekiz Chelsea 2004-05, 2005-06, 2014-15
Wenger, ArsèneArsène Wenger Fransa Arsenal 1997-98, 2001-02, 2003-04
5 Ancelotti, CarloCarlo Ancelotti İtalya 1 Chelsea 2009-10
Conte, AntonioAntonio Conte İtalya Chelsea 2016-17
Dalglish, KennyKenny Dalglish İskoçya Blackburn Rovers 1994-95
Klopp, JürgenJürgen Klopp Almanya Liverpool 2019-20
Mancini, RobertoRoberto Mancini İtalya Manchester City 2011-12
Pellegrini, ManuelManuel Pellegrini Şili Manchester City 2013-14
Ranieri, ClaudioClaudio Ranieri İtalya Leicester City 2015-16
Eski Manchester United menajeri Alex Ferguson, Premier League tarihindeki en uzun görev yapan ve en çok şampiyon olan menajer oldu.
Mevcut menajerler
Milliyeti Adı Kulübü Başlangıç Şu anki menajerlik süresi
Almanya Klopp, JurgenJürgen Klopp Liverpool 8 Ekim 2015 8 yıl, 153 gün
İspanya Guardiola, PepPep Guardiola Manchester City 1 Temmuz 2016 7 yıl, 252 gün
Danimarka Frank, ThomasThomas Frank Brentford 16 Ekim 2018 5 yıl, 145 gün
Avusturya Hasenhuttl, RalphRalph Hasenhüttl Southampton 5 Aralık 2018 5 yıl, 95 gün
Kuzey İrlanda Rodgers, BrendanBrendan Rodgers Leicester City 26 Şubat 2019 5 yıl, 12 gün
İngiltere Potter, GrahamGraham Potter Brighton & Hove Albion 20 Mayıs 2019 4 yıl, 294 gün
İspanya Arteta, MikelMikel Arteta Arsenal 20 Aralık 2019 4 yıl, 80 gün
İskoçya Moyes, DavidDavid Moyes West Ham United 29 Aralık 2019 4 yıl, 71 gün
Almanya Tuchel, ThomasThomas Tuchel Chelsea 26 Ocak 2021 3 yıl, 43 gün
Portekiz Lage, BrunoBruno Lage Wolverhampton Wanderers 9 Haziran 2021 2 yıl, 274 gün
İngiltere Parker, ScottScott Parker Bournemouth 28 Haziran 2021 2 yıl, 255 gün
Portekiz Silva, MarcoMarco Silva Fulham 1 Temmuz 2021 2 yıl, 252 gün
Fransa Vieira, PatrickPatrick Vieira Crystal Palace 4 Temmuz 2021 2 yıl, 249 gün
Galler Cooper, SteveSteve Cooper Nottingham Forest 21 Eylül 2021 2 yıl, 170 gün
İtalya Conte, AntonioAntonio Conte Tottenham Hotspur 2 Kasım 2021 2 yıl, 128 gün
İngiltere Howe, EddieEddie Howe Newcastle United 8 Kasım 2021 2 yıl, 122 gün
İngiltere Gerrard, StevenSteven Gerrard Aston Villa 11 Kasım 2021 2 yıl, 119 gün
İngiltere Lampard, FrankFrank Lampard Everton 31 Ocak 2022 2 yıl, 38 gün
Amerika Birleşik Devletleri Marsch, JesseJesse Marsch Leeds United 28 Şubat 2022 2 yıl, 10 gün
Hollanda ten Hag, ErikErik ten Hag Manchester United 23 Mayıs 2022 1 yıl, 291 gün

Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

Forma giyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

En çok oynayanlar
Sıra Oyuncu Maç
1 İngiltere Gareth Barry 653
2 Galler Ryan Giggs 632
3 İngiltere Frank Lampard 609
4 İngiltere James Milner 588
5 İngiltere David James 572
6 Galler Gary Speed 535
7 İngiltere Emile Heskey 516
8 Avustralya Mark Schwarzer 514
9 İngiltere Jamie Carragher 508
10 İngiltere Phil Neville 505
22 Mayıs 2022 itibarıyla[200]
İtalik yazılanlar profesyonel futbol oynayanları gösterir.
Kalın yazılanlar Premier League'de oynayanları gösterir.

Yabancı oyuncular ve transfer düzenlemeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'in 1992-93 sezonunun ilk hafta maçlarında takımların ilk on birlerinde, İngiltere ve İrlanda'nın dışından yalnızca on bir yabancı oyuncu vardı.[201] 2000-01 döneminde, Premier League'deki yabancı oyuncu sayısı toplam oyuncu sayısının %36'sıydı. 2004-05 sezonunda bu rakam %45'e yükseldi. 26 Aralık 1999'da Chelsea, tamamen yabancı bir ilk on birler sahaya çıkan ilk Premier League takımı oldu[202] ve 14 Şubat 2005'te Arsenal, tamamen yabancılardan oluşan 16 kişilik bir kadroyla sahaya çıkan ilk takım oldu.[203] 2009'a gelindiğinde, Premier League'deki İngiliz oyuncuların oranı %40'ın altındaydı.[204]

Kulüplerin genç oyunculardan daha çok yabancı oyuncuların çoğalmasına dair endişelerine yanıt olarak, 1999 yılında Home Office, Avrupa Birliği dışındaki ülkelerden transfer edilen oyunculara çalışma izni verme kurallarını daha da sıkılaştırdı.[205] Çalışma izni alınacak bir oyuncu, önceki iki yıl boyunca ülkesinin 'A' millî takım maçlarının en az yüzde 75'inde oynamış olmalı ve ülkesi önceki iki yıl boyunca resmî FIFA dünya sıralamasında ortalama en az 70. sıraya sahip olmalıydı.[206]

Oyuncular sadece Futbol Federasyonu tarafından belirlenen transfer dönemi süresince transfer edilebilir. İki transfer dönemi, sezonun son gününden 31 Ağustos'a ve 31 Aralık'tan 31 Ocak'a kadar devam eder. Oyuncu kayıtları genellikle acil bir durum dışında, federasyon tarafından belirlenen bu dönemler dışında değiştirilemez.[207] 2010-11 sezonundan itibaren Premier League, her kulübün 21 yaşın üzerinde en fazla 25 kişilik bir oyuncu kaydetmesine ve takım listesinin yalnızca transfer dönemlerinde veya istisnai durumlarda değiştirilmesine izin verdiğini belirten yeni kurallar getirdi.[208][209] Bu kuralın amacı, Premier League'in 2010'dan itibaren 25 kişilik takım kadrosunda en az sekiz oyuncunun "alt yapıdan yetişen" oyunculardan kurulmasını zorunlu kılan "oyuncu yetiştirme" kuralını yürürlüğe sokmaktı.[208]

Brexit'in Ocak 2021'de uygulanmasının ardından, AB statüsüne bakılmaksızın tüm yabancı oyuncuların Birleşik Krallık'ta futbol oynamak için bir Yönetim Kurulu Onayı (Governing Body Endorsement (GBE)) almasını gerektiren yeni düzenlemeler getirildi.[210]

Demografik bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

2021'de Premier League'deki oyuncuların %43'ü ve Football League'de mücadele eden 92 kulübün oyuncularının da %34'ü siyahiydi.[211]

2022'deki yayınlanan bir raporda Premier League'deki oyuncuların %43'ünün siyahi oldukları açıklandı.[212]

Oyuncu ücretleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'de takım veya bireysel maaş sınırı bulunmamaktadır. Artan kazançlı televizyon anlaşmalarının sonucunda, ortalama oyuncu ücreti yılda £75.000 iken Premier League'in oluşumunu takiben bu ücretler keskin bir şekilde yükseldi.[213] 2016-17 sezonunda, Premier League'deki ortalama oyuncu maaşları dünyadaki herhangi bir futbol liginden daha yüksekti ve bu rakam yıllık ortalama £2.6 milyondu.[214] 2018-19 sezonunda ortalama yıllık maaş £2.99 milyon olarak gerçekleşti. 2018-19'da yer alan 20 Premier League kulübünün toplam maaş bütçesi £1,62 milyar idi ve bu rakam La Liga'da £1.05 milyar, Serie A'da £0.83 milyar, Bundesliga'da £0.72 milyar ve Ligue 1'de 0.54 milyar sterlin olarak gerçekleşti. En yüksek ortalama maaş bütçesine sahip olan kulüp £6.5 milyon ile Manchester United'tır. Bu rakam, İspanya (Barcelona £10.5 milyon) ve İtalya'daki (Juventus £6.7 milyon) en yüksek maaş bütçesine sahip kulüplerinkinden daha az olsa da, Almanya (Bayern München £6.4 milyon) ve Fransa'dan (Paris St Germain £6.1 milyon) daha yüksektir.

En yüksek ücretli takımın ücretlerinin Premier League'de ödenen en düşük ücrete oranı 6.82'ye 1'dir. Bu rakam, La Liga (19.1'e 1), Serie A (16'ya 1), Bundesliga (20.5'e 1) ve Ligue 1'den (26.6'a 1) çok daha düşüktür. Premier Legue, takım maaş bütçeleri arasındaki farkın düşük olması nedeniyle, genellikle diğer üst düzey Avrupa liglerinden daha rekabetçi olarak kabul edilmektedir.[215]

Oyuncu transfer ücretleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Premier League'de oyuncu transferlerindeki rekor ücretler, organizasyonun devam eden yılları boyunca istikrarlı bir şekilde arttı. İlk Premier League sezonu başlamadan önce Alan Shearer, £3 milyondan fazla bir transfer ücreti karşılığında transfer olan ilk İngiliz oyuncu oldu.[216] Rekorlar düzenli olarak arttı ve Philippe Coutinho şu anda £106 milyon ile bir Premier League kulübünün sattığı en pahalı oyuncu oldu. Jack Grealish ise £100 milyon ile bir Premier League kulübünün en yüksek transfer ücreti ödediği oyuncu oldu.

Premier League kulüpleri tarafından ödenen en yüksek transfer ücretleri
Sıra Oyuncu Ücret (dk) Yıl Transfer Kaynak
1 Arjantin Enzo Fernández £107m 2023 Portekiz Benfica İngiltere Chelsea [217]
2 İngiltere Jack Grealish £100m 2021 İngiltere Aston Villa İngiltere Manchester City [218]
3 Belçika Romelu Lukaku £97.5m 2021 İtalya Internazionale Milano İngiltere Chelsea [219][220]
4 Fransa Paul Pogba £89m[a] 2016 İtalya Juventus İngiltere Manchester United [221][222][223]
5 İngiltere Harry Maguire £80m 2019 İngiltere Leicester City İngiltere Manchester United [224][225]
6 Belçika Romelu Lukaku £75m[b] 2017 İngiltere Everton İngiltere Manchester United [226][227][228]
Hollanda Virgil van Dijk £75m 2018 İngiltere Southampton İngiltere Liverpool [229]
7 İngiltere Jadon Sancho £73m 2021 Almanya Borussia Dortmund İngiltere Manchester United [230]
8 Fildişi Sahili Nicolas Pépé £72m 2019 Fransa Lille İngiltere Arsenal [231]
9 İspanya Kepa Arrizabalaga £71.6m 2018 İspanya Athletic Bilbao İngiltere Chelsea [232]
10 Almanya Kai Havertz £71m 2020 Almanya Bayer Leverkusen İngiltere Chelsea [233]
  1. ^ artı €5 milyon ek bonus
  2. ^ artı €15 milyon ek bonus
Premier League kulüplerine ödenen en yüksek transfer ücretleri
Sıra Oyuncu Ücret (dk) Yıl Transfer Kaynak
1 Brezilya Philippe Coutinho £106m[a] 2018 İngiltere Liverpool İspanya Barcelona [234]
2 İngiltere Jack Grealish £100m 2021 İngiltere Aston Villa İngiltere Manchester City [218]
3 Belçika Eden Hazard £89m 2019 İngiltere Chelsea İspanya Real Madrid [235]
4 Galler Gareth Bale £86m 2013 İngiltere Tottenham Hotspur İspanya Real Madrid [236][237]
5 Portekiz Cristiano Ronaldo £80m 2009 İngiltere Manchester United İspanya Real Madrid [238][239]
İngiltere Harry Maguire £80m 2019 İngiltere Leicester City İngiltere Manchester United [224][225]
7 Belçika Romelu Lukaku £75m 2017 İngiltere Everton İngiltere Manchester United [226][227][228]
Uruguay Luis Suárez £75m 2014 İngiltere Liverpool İspanya Barcelona [240][241]
Hollanda Virgil van Dijk £75m 2018 İngiltere Southampton İngiltere Liverpool [229]
10 Belçika Romelu Lukaku £74m 2019 İngiltere Manchester United İtalya Internazionale Milano [242]
  1. ^ artı €40 milyon bonus

En çok gol atanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alan Shearer, Premier League tarihinin en çok gol atan oyuncusudur.
22 Mayıs 2022 itibarıyla[243]
Sıra Ad Yıllar Goller Maçlar Oran
1 İngiltere Shearer, AlanAlan Shearer 1992-2006 260 441 0.59
2 İngiltere Rooney, WayneWayne Rooney 2002-2018 208 491 0.42
3 İngiltere Cole, AndrewAndrew Cole 1992-2008 187 414 0.45
4 Arjantin Aguero, SergioSergio Agüero 2011-2021 184 275 0.67
5 İngiltere Kane, HarryHarry Kane 2012- 183 282 0.65
6 İngiltere Lampard, FrankFrank Lampard 1995-2015 177 609 0.29
7 Fransa Henry, ThierryThierry Henry 1999-2007
2012
175 258 0.68
8 İngiltere Fowler, RobbieRobbie Fowler 1993-2007
2008
163 379 0.43
9 İngiltere Defoe, JermainJermain Defoe 2001-2003
2004-2014
2015-2019
162 496 0.33
10 İngiltere Owen, MichaelMichael Owen 1996-2004
2005-2013
150 326 0.46

İtalik yazılanlar profesyonel futbol oynayan oyuncuları gösterir,
Kalın yazılanlar Premier League'de oynayan oyuncuları gösterir.

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Kupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Altın Premier League kupasını, Arsenal 2003-04 sezonunda namağlup olarak kazandı.

Premier League'de iki mevcut kupa bulunur. Gerçek kupa (son şampiyon tarafından muhafaza edilir) ve yedek bir kopya kupa. Sezonun son gününde, iki farklı takımın şampiyon olabilme ihtimaline karşısında iki kupa da hazır bulundurulur.[244] Nadir görülen durumda, ikiden fazla kulüp sezonun son gününde şampiyonluk için yarışıyorsa, bir önceki kulüp tarafından kazanılan bir kopya kullanılır.[245]

Mevcut Premier League kupası, Kraliyet Kuyumcuları Londra Asprey tarafından tasarlandı. Altın bir taca sahip kupa, malahit kaide taban üzerinde yer alır. Kaidesi 33 pound (15 kg) ağırlığa sahiptir. Kupanın ağırlığı ise 22 pound (10,0 kg)'dır.[246] Kupa ve kaidesi 76 cm (30 in) uzunluğunda, 43 cm (17 in) genişliğinde ve 25 cm (9,8 in) derinliğindedir.[247]

Ana gövdesi som gümüş ve gümüş yaldızlı, kaide ise yarı değerli bir taş olan malahitten yapıldı. Kaidenin çevresi etrafında gümüş bir bant vardır ve üzerinde kazanan kulüplerin isimleri listelenir. Malahitin yeşil rengi de, yeşil renge sahip futbol sahasını temsil eder.[247] Kupanın tasarımı, Üç Aslanlı hanedanlık armasından esinlenilerek İngiliz futboluyla ilişkilendirildi. Kupanın iki tarafındaki tutamağın üstünde aslanların iki tanesi yer alırken, üçüncüsü şampiyonluğu kazanan takımın kaptanı tarafından sembolize edilir ve en üstteki altın taç ise sezon sonunda başının üstünde yer alır.[248] Tutacaklara asılan şeritler o yılın lig şampiyonu takımın renklerinde sunulur. Arsenal 2004 yılında ligde tek bir maç bile kaybetmeden şampiyon olurken, kupanın özel bir altın versiyonunu da kazandı.[249]

Oyuncu ve menajer ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazanan takıma verilen kupaya ve kazanan oyunculara verilen bireysel madalyalara ek olarak, Premier League'de sezon boyunca başka ödüller de verilir.

Maçın adamı ödülü, bir maçta en büyük etkiye sahip oyuncuya verilen ödüldür.

Ayın Menajeri, Ayın Oyuncusu ve Ayın Golü gibi aylık ödüller de verilir.[250] Sezonun Menajeri,[251] Sezonun Oyuncusu.[252] ve Sezonun Golü gibi ödüller ise yıllık olarak verilir.

Her sezon en çok gol atan oyuncuya Altın Ayakkabı, her sezonda en çok asist yapan oyuncuya Sezonun Oyun Kurucusu[253] ve her sezon gol yemeden en çok maç bitiren kaleciye Altın Eldiven ödülü verilir.[254]

Ayrıca 2017-18 sezonundan itibaren, 100 ve katlarınca Premier League'de maça çıkan oyuncular ile 50 ve katlarınca gol atan oyunculara bir kilometre taşı ödülü verilir. Bu kilometre taşına ulaşan her oyuncu, Premier League'den özel bir madalyon ve bir plaket ile başarılarını anlatan bir sunum kutusu alır.[255]

20 Sezon Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 yılında, Premier League ikinci on yılını 20 Sezon Ödülleri'ni dağıtarak kutladı:[256]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ When will goal-line technology be introduced? 9 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The total number of matches can be calculated using the formula n*(n-1) where n is the total number of teams.
  2. ^ "United (versus Liverpool) Nations". The Observer. 6 Ocak 2002. 1 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  3. ^ Gibson, Owen (13 Haziran 2012). "Premier League lands £3bn deal". The Guardian. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012. 
  4. ^ a b "Top Soccer Leagues Get 25% Rise in TV Rights Sales, Report Says" 8 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bloomberg. Retrieved 4 Ağustos 2014
  5. ^ "Premier League Payments to Clubs". Premier League. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016. 
  6. ^ a b c "Premier League value of central payments to Clubs". Premier League. 1 Haziran 2017. 14 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2017. 
  7. ^ a b "History and time are key to power of football, says Premier League chief". The Times. 3 Temmuz 2013. 9 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2013. 
  8. ^ "Playing the game: The soft power of sport". British Council. 10 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. 
  9. ^ "Premier League 2014/2015 " Attendance " Home matches". worldfootball.net. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016. 
  10. ^ "Bundesliga Statistics: 2014/2015". ESPN FC. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018. 
  11. ^ Chard, Henry. "Your ground's too big for you! Which stadiums were closest to capacity in England last season?". Sky Sports. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016. 
  12. ^ "1985: English teams banned after Heysel". BBC Archive. BBC. 31 Mayıs 1985. 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  13. ^ a b c d e f "A History of The Premier League". Premier League. 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2007. 
  14. ^ "The Taylor Report". Football Network. 16 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2007. 
  15. ^ Taylor, Matthew (18 Ekim 2013). The Association Game: A History of British Football. Routledge. s. 342. ISBN 9781317870081. 
  16. ^ a b Taylor, Matthew (18 Ekim 2013). The Association Game: A History of British Football. Routledge. s. 343. ISBN 9781317870081. 
  17. ^ a b Crawford, Gerry. "Fact Sheet 8: British Football on Television". Centre for the Sociology of Sport, University of Leicester. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  18. ^ "Super Ten Losing Ground". New Straits Times. 14 Temmuz 1988. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013. 
  19. ^ a b c "The History of the Football League". Football League. 11 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  20. ^ a b Conn, David (4 Eylül 2013). "Greg Dyke seems to forget his role in the Premier League's formation". The Guardian. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018. 
  21. ^ a b Rodrigues, Jason (2 Şubat 2012). "Premier League football at 20: 1992, the start of a whole new ball game". The Guardian. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018. 
  22. ^ MacInnes, Paul (23 Temmuz 2017). "Deceit, determination and Murdoch's millions: how Premier League was born". The Guardian. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018. 
  23. ^ "In the matter of an agreement between the Football Association Premier League Limited and the Football Association Limited and the Football League Limited and their respective member clubs". HM Courts Service. HM Government. 2006. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  24. ^ "Premiership 1992/93". Soccerbase. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020. 
  25. ^ Shaw, Phil (17 Ağustos 1992). "The Premier Kick-Off: Ferguson's false start". The Independent. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010. 
  26. ^ Lovejoy, Joe (2011). "3. The Big Kick-Off". Glory, Goals and Greed: Twenty Years of the Premier League. Random House. ISBN 978-1-78057-144-7. 
  27. ^ Northcroft, Jonathan (11 Mayıs 2008). "Breaking up the Premier League's Big Four". The Sunday Times. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2011. 
  28. ^ "The best of the rest". Soccernet. ESPN. 29 Ocak 2007. 23 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2007. 
  29. ^ "Arsenal make history". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 15 Mayıs 2004. 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015. 
  30. ^ "Power of top four concerns Keegan". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 6 Mayıs 2008. 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. 
  31. ^ "Scudamore defends 'boring' League". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 7 Mayıs 2008. 10 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2008. 
  32. ^ a b "UEFA Champions League - History: Finals by season". UEFA. 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2018. 
  33. ^ a b Jolly, Richard (11 Ağustos 2011). "Changing dynamics of the 'Big Six' in Premier League title race". The National. 4 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013. 
  34. ^ "Champions League defeat could ruin Tottenham's season says Vedran Corluka". The Telegraph. Retrieved 14 Ağustos 2014
  35. ^ "Alex McLeish says Aston Villa struggle to compete with top clubs". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 8 Eylül 2011. Erişim tarihi: 8 Eylül 2011. 
  36. ^ "Premier League: Why has it become so hard to defend the title?" 20 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. Retrieved 8 Ağustos 2018
  37. ^ Cox, Michael (7 Ağustos 2018). "Why can't defending Premier League champions retain the title?". ESPN.com. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2018. 
  38. ^ De Menezes, Jack (11 Mayıs 2016). "Arsenal secure top-four finish for 20th straight season to reach Champions League after Manchester United defeat". Independent. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  39. ^ "Leicester City win Premier League title after Tottenham draw at Chelsea". BBC Sport. 2 Mayıs 2016. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  40. ^ "Premier League clubs aim to block rich six's bid for a bigger share of TV cash". The Guardian. 27 Eylül 2017. 8 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  41. ^ "The changing shape of the Premier League: how the 'big six' are pulling away". The Telegraph. 2 Ekim 2017. 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  42. ^ "Manchester United remain football's top revenue-generator". BBC Sport. 23 Ocak 2018. 5 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2018. 
  43. ^ Conn, David (6 Haziran 2018). "Premier League finances: the full club-by-club breakdown and verdict". The Guardian. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2018. 
  44. ^ "Deloitte Football Money League 2019: Real Madrid richest ahead of Barcelona and Manchester United". Sky News. 24 Ocak 2019. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019. 
  45. ^ MacInnes, Paul (9 Ağustos 2019). "VAR VAR voom! The Premier League gets set for video referees". The Guardian. ISSN 0261-3077. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2020. 
  46. ^ MacInnes, Paul; Hytner, David (11 Ekim 2020). "Project Big Picture: leading clubs' plan to reshape game sparks anger". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020. 
  47. ^ de Menezes, Jack (11 Ekim 2020). "'Project Big Picture' condemned by government as EFL chief launches defence of secret talks". The Independent. 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020. 
  48. ^ Dorsett, Rob; Trehan, Dev (26 Nisan 2021). "Wesley Fofana: Leicester defender thanks Premier League after being allowed to break Ramadan fast mid-game". Sky Sports (İngilizce). 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021. 
  49. ^ "Premier League set for mid-season break". BBC Sport. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022. 
  50. ^ "How the 2022 World Cup will affect the 2022/23 Premier League season". talkSPORT (İngilizce). 2 Nisan 2022. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022. 
  51. ^ "Premier League players agree to stop taking a knee before every game". ESPN (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  52. ^ Thomas-Humphreys, Harry (23 Mayıs 2023). "The last time Newcastle United played in the Champions League". Metro (İngilizce). 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2023. 
  53. ^ "Brighton qualify for Europa League: 'Special times at a club on the rise'". BBC Sport. 24 Mayıs 2023. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  54. ^ Hafez, Shamoon (28 Mayıs 2023). "What went wrong for Leicester City?". BBC Sport. 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  55. ^ Barclay, Patrick (14 Ağustos 1994). "F.A. Premiership: Free spirits set to roam". The Guardian. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018. 
  56. ^ a b c Miller, Nick (15 Ağustos 2017). "How the Premier League has evolved in 25 years to become what it is today". ESPN. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018. 
  57. ^ "Fifa wants 18-team Premier League". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 8 Haziran 2006. 28 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  58. ^ "English Premier League Table - 2007-08". ESPN. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018. 
  59. ^ "Premier League and Barclays Announce Competition Name Change" (PDF). Premier League. 4 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2006. 
  60. ^ curia.europa.eu 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. C-403/08 - Football Association Premier League and Others
  61. ^ premierleague.com 18 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Privacy Policy / CONTACT
  62. ^ premierleague.com 1 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Terms & Conditions
  63. ^ "Our relationship with the clubs". Premier League. 14 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  64. ^ "The Premier League and Other Football Bodies". Premier League. 18 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  65. ^ "Premier League chief executive Richard Masters given job on permanent basis". BBC Sport. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  66. ^ "Clubs vote unanimously to appoint Whitbread PLC CEO to the position from early 2023". Premier League. 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022. 
  67. ^ "ECA Members". European Club Association. 11 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
  68. ^ "European Club Association: General Presentation". European Club Association. 9 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  69. ^ "Barclays Premier League". Sporting Life. 365 Media Group. 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2007. 
  70. ^ Baxter, Kevin (14 Mayıs 2016). "There are millions of reasons to want a promotion and avoid relegation in the English Premier League". Los Angeles Times. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018. [ölü/kırık bağlantı]
  71. ^ Fisher, Ben (9 Mayıs 2018). "Fulham lead Mart of heavyweights in £200m Championship play-offs". The Guardian. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2018. 
  72. ^ "Fifa wants 18-team Premier League". BBC Sport. 8 Haziran 2006. 28 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  73. ^ "English Premier League Table – 2007–08". ESPN. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018. 
  74. ^ "Video Assistant Referees Explained | VAR | Premier League". www.premierleague.com (İngilizce). 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  75. ^ "Clubs". Premier League. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2018. 
  76. ^ "When football played on during world war one and inflamed a London derby". The Guardian (İngilizce). 24 Mart 2020. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 
  77. ^ Wathan, Chris (12 Mayıs 2011). "Rodgers looking for his Swans to peak in play-offs and reach Premier League summit". Western Mail. s. 50. 
  78. ^ "Swansea wins promotion to EPL". ESPN. Associated Press. 30 Mayıs 2011. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2013. 
  79. ^ Herbert, Ian (21 Ağustos 2011). "Vorm is man in form to save Swans". The Independent. Independent Print. 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2011. 
  80. ^ "Cardiff Becomes Second Welsh Team in English Premier League". The Sports Network. Associated Press. 16 Nisan 2013. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2013. 
  81. ^ "Cardiff City relegation: Fans left singing the blues". BBC News. 3 Mayıs 2014. 14 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018. 
  82. ^ "Liverpool Finish Fourth as Swansea are Relegated". 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  83. ^ "Swans end Bantams fairytale". ESPN FC. 24 Şubat 2013. 27 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013. 
  84. ^ "UEFA give Swansea and Cardiff European assurance". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 21 Mart 2012. 7 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013. 
  85. ^ Hammam 2000, s. 3
  86. ^ Bose, Mihir (16 Ağustos 2001). "Hammam cast in villain's role as Dons seek happy ending". The Daily Telegraph. Londra: Telegraph Media Group. 21 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2009. 
  87. ^ "Hammam meets grass-roots on whistle-stop tour". Irish Independent. 23 Ocak 1998. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
  88. ^ Quinn, Philip (10 Haziran 1998). "'Dublin Dons on way' Hammam". Irish Independent. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
  89. ^ Ziegler, Martyn; Esplin, Ronnie (10 Nisan 2013). "Celtic and Rangers will join European super league, says Scotland manager Gordon Strachan". The Daily Telegraph. Londra: Telegraph Media Group. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2013. 
  90. ^ "Premier League clubs' UEFA qualification explained". Premier League. 4 Mayıs 2018. 2 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2018. 
  91. ^ "Member associations - UEFA rankings - Country coefficients – UEFA" (İngilizce). UEFA. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023. 
  92. ^ "UEFA Country Ranking 2023". kassiesa.net. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023. 
  93. ^ "Liverpool get in Champions League". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 10 Haziran 2005. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2007. 
  94. ^ "EXCO approves new coefficient system". UEFA. 20 Mayıs 2008. 21 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  95. ^ "Jubilant Chelsea parade Champions League trophy". CNN International. 21 Mayıs 2012. 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
  96. ^ "Red Devils rule in Japan". Fédération Internationale de Football Association. 21 Aralık 2008. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  97. ^ a b "Sao Paulo FC - Liverpool FC". Fédération Internationale de Football Association. 18 Aralık 2005. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  98. ^ a b "Guerrero the hero as Corinthians crowned". Fédération Internationale de Football Association. 16 Aralık 2012. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  99. ^ "Real Madrid presented with the FIFA World Champions Badge". Fédération Internationale de Football Association. 16 Aralık 2017. 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  100. ^ "Corinthians - Vasco da Gama". Fédération Internationale de Football Association. 14 Ocak 2000. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  101. ^ "Sport Clube Internacional - FC Barcelona". Fédération Internationale de Football Association. 17 Aralık 2006. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  102. ^ "Boca Juniors - AC Milan". Fédération Internationale de Football Association. 16 Aralık 2007. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  103. ^ "Internazionale on top of the world". Fédération Internationale de Football Association. 18 Aralık 2010. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  104. ^ "Premier League and Barclays Announce Competition Name Change" (PDF). Premier League. 4 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2006. 
  105. ^ "Barclays nets Premier League deal". BBC News. 27 Eylül 2006. 22 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  106. ^ "Barclays renews Premier sponsorship". premierleague.com. Premier League. 23 Ekim 2009. 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2009. 
  107. ^ "Premier League closes door on title sponsorship from 2016 to 2017 season". ESPN FC. Press Association. 8 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2015. 
  108. ^ "Partners". premierleague.com. Premier League. 13 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  109. ^ Northcroft, Jonathan (4 Ekim 2009). "The Premier League's goal rush". The Sunday Times. 18 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  110. ^ a b "Topps". Premier League.com. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2018. 
  111. ^ "Impressive sales figures show Topps Match Attax to be an immediate hit". Talking Retail.com. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2018. 
  112. ^ "Panini lands worldwide Premier League card, sticker exclusive starting in 2019-20". Beckett News. Erişim tarihi: 29 Eylül 2019. 
  113. ^ "Cadbury and Premier League enter partnership". PremierLeague.com. 24 Ocak 2017. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2019. 
  114. ^ "New Premier League player award announced". Premier League. 18 Nisan 2018. 18 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018. 
  115. ^ "Premier League announces partnership with Castrol". www.premierleague.com (İngilizce). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  116. ^ "Premier League wages keep on rising, Deloitte says". BBC News. British Broadcasting Corporation. 9 Haziran 2011. 30 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2012. 
  117. ^ "English Premier League generates highest revenue, German Bundesliga most profitable". The Observer. Guardian News and Media. 10 Haziran 2010. 24 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2010. 
  118. ^ Jakeman, Mike (25 Mart 2015). "Unbelievably, the Premier League is becoming profitable". Quartz (publication). 27 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2015. 
  119. ^ "Prestigious Award for Premier League". Premier League. 21 Nisan 2010. 22 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010. 
  120. ^ "Top 20 clubs Deloitte Football Money League 2011". Deloitte. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013. 
  121. ^ "Deloitte Football Money League 18th Edition" (PDF). Ocak 2015. s. 3. 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2015. 
  122. ^ Austin, Simon (18 Aralık 2012). "Premier League clubs agree new cost controls". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013. 
  123. ^ Blythe, Nils (2 Mart 2010). "Why TV is the key to Real success". BBC News. BBC. 5 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  124. ^ "Frequently asked questions about the F.A. Premier League, (How are television revenues distributed to Premier League clubs?)". Premier League. 26 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2007. 
  125. ^ Harris, Nick (23 Mart 2010). "Premier League nets £1.4bn TV rights bonanza". The Independent. 26 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  126. ^ a b "BSkyB Timeline". BSkyB. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009. 
  127. ^ "Premier League launches international rights tender". SportBusiness. SBG Companies Ltd. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  128. ^ "BBC keeps Premiership highlights". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 8 Haziran 2006. 21 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  129. ^ Bond, David (26 Mayıs 2006). "TV deal pays another £84m". The Daily Telegraph. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  130. ^ "Premiership in new £625m TV deal". BBC News. BBC. 18 Ocak 2007. 24 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2007. 
  131. ^ "Premier League clubs benefit from new overseas TV deal". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 30 Mart 2010. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2010. 
  132. ^ Harris, Nick (12 Ocak 1999). "Football: High Court countdown: Battle begins for football's future". The Independent. 1 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2010. 
  133. ^ "BSkyB investigation: alleged infringement of the Chapter II prohibition" (PDF). Office of Fair Trading. HM Government. 17 Aralık 2002. 23 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2010. 
  134. ^ "Sport and European Competition Policy" (PDF). European Commission Directorate-General IV - Competition. 1999. 23 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  135. ^ "BBC renews Match of the Day deal". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 25 Mayıs 2012. 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2012. 
  136. ^ "New Television Rights". BBC News. BBC. 6 Şubat 2009. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010. 
  137. ^ "ESPN win Premier League rights". Premier League. 22 Haziran 2009. 24 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2009. 
  138. ^ "Premier League rights sold to BT and BSkyB for £3bn". BBC News. 13 Haziran 2012. 9 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  139. ^ "Premier League TV rights: Sky and BT pay £5.1bn for live games". BBC Sport (British Broadcasting Corporation). 10 Şubat 2015. 11 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  140. ^ "The Premier League Football Show". BBC. Ağustos 2016. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  141. ^ "Premier League TV rights: Amazon to show 20 matches a season from 2019-2022". BBC News (İngilizce). 7 Haziran 2018. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 
  142. ^ "Amazon's Premier League production goes to BT and Sunset+Vine". SportsPro Media. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2019. 
  143. ^ Flanagan, Chris (19 Ocak 2016). "Inside Premier League Productions: the company you know nothing about servicing 730m homes every matchday". FourFourTwo. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018. 
  144. ^ "ESPN-Star extends pact with FA Premier League". Business Line. 21 Mart 2004. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2006. 
  145. ^ Siracusa, Claire (3 Kasım 2015). "Optus snatches English Premier League rights from Fox Sports in Australia". The Sydney Morning Herald. 29 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2017. 
  146. ^ "Disney Star renews English Premier League broadcast rights for next three seasons". The Hindu. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2022. 
  147. ^ "Premier League extends broadcast partnership with beIN SPORTS until 2025". 10 Ocak 2021. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  148. ^ Frater, Patrick (22 Temmuz 2021). "China's iQiyi Signs English Premier League Soccer Rights Deal". Variety (İngilizce). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  149. ^ "iQiyi Sports sublicenses Premier League rights to Migu". SportsMint Media (İngilizce). 16 Ağustos 2021. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  150. ^ Dixon, Ed (2 Ağustos 2022). "Premier League returning to CCTV in China". SportsPro (İngilizce). 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  151. ^ Houpt, Simon (13 Ocak 2022). "fuboTV buys Canadian rights to English Premier League". The Globe and Mail (İngilizce). 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023. 
  152. ^ Davidson, Neil. "Streaming service DAZN makes English Premier League broadcast deal official". The Globe and Mail. The Canadian Press. 29 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2019. 
  153. ^ "English Premier League gets a big American stage on NBC". The Washington Post. 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
  154. ^ Paulsen (28 Mayıs 2015). "Premier League Viewership Up in Year Two on NBC". Sports Media Watch. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015. 
  155. ^ Yoder, Matt (11 Ağustos 2015). "NBC and the English Premier League will continue the best marriage in sports media". Awful Announcing. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015. 
  156. ^ Rashid, Saad (28 Temmuz 2015). "NBC Sports deserves new Premier League rights deal". World Soccer Tak. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015. 
  157. ^ "NBC retains Premier League rights until 2021–22 season". ESPN. Associated Press. 10 Ağustos 2015. 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015. 
  158. ^ Sandomir, Richard (10 Ağustos 2015). "NBC Retains Rights to Premier League in Six-Year Deal". The New York Times. 12 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2015. 
  159. ^ Hayes, Dade (18 Kasım 2021). "NBCUniversal Extends Premier League Rights Through 2028". Deadline. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021. 
  160. ^ "NBC keeps Premier League U.S. broadcast rights in 6-year, $2.7 billion deal". CNBC. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021. 
  161. ^ "Premier League renews partnership with Supersport". Premier League. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021. 
  162. ^ "Canal+ Renouvelle Les Droits Du Championnat Anglais Dans Son Intégralité!". Canal Plus. 9 Temmuz 2021. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. 
  163. ^ "Sky bleibt bis 2025 das Zuhause der Premier League in Österreich". SKY. 9 Haziran 2021. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  164. ^ "Матч Тв" Стал Эксклюзивным Вещателем Английской Премьер-лиги!". Match TV. 23 Temmuz 2021. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021. 
  165. ^ "La Premier League solo su Sky Sport e NOW fino al 2025" (Basın açıklaması) (İtalyanca). Milano: Sky Italia. 29 Mayıs 2022. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2023. 
  166. ^ "Eleven Portugal Secures Exclusive Premier League Rights From 2022 To 2025". Eleven Sports. 29 Eylül 2021. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  167. ^ "DAZN seguirá emitiendo la Premier League en España hasta 2025". DAZN. 13 Temmuz 2021. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. 
  168. ^ "Premier League önümüzdeki sezondan itibaren beIN SPORTS'ta!". beIN Sports. 25 Ağustos 2021. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  169. ^ "Spectacolul Premier League revine la Digi Sport". Digi Sport. 15 Aralık 2021. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  170. ^ "NENT Group secures int'l Premier League rights in six-year deal". NENT. 6 Şubat 2020. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  171. ^ "NENT Group wins Premier League rights in the Netherlands, Poland, Estonia, Latvia and Lithuania from 2022 to 2028". NENT. 7 Temmuz 2021. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  172. ^ "ESPN adquirió los derechos exclusivos de la Premier League por tres temporadas para Sudamérica de habla hispana". 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. 
  173. ^ Conn, David (10 Mayıs 2006). "Rich clubs forced to give up a sliver of the TV pie". The Guardian. 26 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  174. ^ Brewin, John (4 Temmuz 2005). "1997/98 - Season Review". Soccernet. ESPN. 23 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2007. 
  175. ^ "Premier League's relegated clubs to receive £60m boost". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  176. ^ Collins, Paul (26 Nisan 2013). "Hull set for £120m cash windfall if they win promotion to Premier League". Daily Mail. 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  177. ^ "Richard Scudamore takes big stick to Championship over parachute money". 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  178. ^ James, Stuart (5 Ağustos 2006). "Why clubs Mayıs risk millions for riches at the end of the rainbow". The Guardian. 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2006. 
  179. ^ Bailey, Ben; Whyte, Patrick (19 Mart 2009). "Premier League casualties - clubs that have struggled since relegation". Evening Standard. Daily Mail & General Trust. 22 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2009. 
  180. ^ "Down again: Leicester's relegation horror". The Daily Telegraph. 5 Mayıs 2008. 8 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2009. 
  181. ^ "What's new this season: Stadiums". Premier League. 4 Ağustos 2017. 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  182. ^ Fox, Norman (18 Nisan 1999). "Football: Fayed's race against time". The Independent. 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  183. ^ Slater, Matt (14 Mart 2007). "Call grows for return of terraces". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2009. 
  184. ^ Whyatt, Chris (3 Ocak 2008). "Match-going mood killers?". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 6 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  185. ^ a b Prince-Wright, Joe (8 Ağustos 2017). "Where are all 20 Premier League teams located?". NBC Sports. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  186. ^ "Premier League Handbook: Season 2017/18" (PDF). Premier League. s. 4. 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  187. ^ Buraimo, Babatunde; Simmons, Rob (2006). "Market size and attendance in English Premier League football" (PDF). Lancaster University Management School Working Paper. Cilt 2006/003. Lancaster University Management School. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2018. 
  188. ^ "Premier League Handbook: Season 2017/18" (PDF). Premier League. s. 593. 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  189. ^ "Football Stats Results for 1992-1993 Premiership". football.co.uk. DigitalSportsGroup. 2 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  190. ^ "Fact Sheet 2: Football Stadia After Taylor". University of Leicester. 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  191. ^ "Shifting stands". Soccernet. ESPN. 27 Temmuz 2005. 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  192. ^ "United Kingdom: Deloitte Annual Review Of Football Finance Highlights". Deloitte Sports Business Group. Mondaq. 4 Haziran 2008. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  193. ^ "Premier League records highest average attendance". Daily Mail. Daily Mail. 2 Haziran 2014. 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2015. 
  194. ^ Kelly, Seamus; Harris, John (2010). "Managers, directors and trust in professional football". Sport in Society: Cultures, Commerce, Media, Politics. 13 (3). ss. 489-502. doi:10.1080/17430431003588150. 
  195. ^ White, Duncan (5 Aralık 2005). "The Knowledge". The Daily Telegraph. Erişim tarihi: 13 Ekim 2010. 
  196. ^ Hughes, Matt; Samuel, Martin (22 Eylül 2007). "Avram Grant's job under threat from lack of Uefa licence". The Times. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2010. 
  197. ^ "Longest serving managers". League Managers Association. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  198. ^ "Alan Pardew: West Bromwich Albion part company with manager & Darren Moore keeps job as First Team Coach". BBC Sport. 2 Nisan 2018. 2 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2018. 
  199. ^ "Soccernomics: Does sacking the manager actually make a difference?". FourFourTwo (İngilizce). 13 Mart 2016. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2017. 
  200. ^ "Barclays Premier League Statistics". Premier League. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2018. 
  201. ^ Atkinson, Ron (23 Ağustos 2002). "England need to stem the foreign tide". The Guardian. 15 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  202. ^ Ingle, Sean (12 Haziran 2001). "Phil Neal: King of Europe?". The Guardian. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  203. ^ "Wenger backs non-English line-up". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 14 Şubat 2005. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2006. 
  204. ^ Williams, Ollie (17 Ağustos 2009). "Where the Premier League's players come from". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2010. 
  205. ^ "New Work Permit Criteria for Football Players Announced". Department for Education and Employment. HM Government. 2 Temmuz 1999. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2007. 
  206. ^ "Work permit arrangements for football players". Home Office. HM Government. 26 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2007. 
  207. ^ "Premier League rules" (PDF). Premier League. 2010. s. 150. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  208. ^ a b "Home Grown Player rules". Premier League. 16 Temmuz 2010. 13 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2010. 
  209. ^ "New Premier League squad rules explained". BBC Sport. British Broadcasting Corporation. 27 Temmuz 2010. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2010. 
  210. ^ "Plan agreed on entry requirements for overseas players in England post-Brexit in 2021" (İngilizce). The Football Association. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021. 
  211. ^ Wigmore, Tim. "Why Aren't There More Black Managers In English Soccer?". FiveThirtyEight. 20 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022. 
  212. ^ "Les Ferdinand criticises FA initiatives as report shows 'glass ceiling' for Black coaches | Football News". Sky Sports. 14 Şubat 2022. 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022. 
  213. ^ "Forty factors fuelling football inflation". The Guardian. 31 Temmuz 2003. 18 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  214. ^ "Premier League average weekly wage passes £50.000, says new study". 27 Kasım 2017. 28 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2018. 
  215. ^ "Global Sports Salaries Survey 2018". Sporting Intelligence. 27 Kasım 2018. 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2018. 
  216. ^ "From £250.000 to £29.1m". The Observer. 5 Mart 2006. 3 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2007. 
  217. ^ "Arşivlenmiş kopya". Transfermarkt. 1 Şubat 2023. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023. 
  218. ^ a b "Jack Grealish: Man City sign England midfielder from Aston Villa for £100m". BBC Sport. 5 Ağustos 2021. 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021. 
  219. ^ ""Chelsea re-sign Lukaku for club record £97.5m"". BBC Sport. 12 Ağustos 2021. 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  220. ^ "Chelsea confirm Romelu Lukaku signing from Inter in €115m deal". The Guardian. 12 Ağustos 2021. 22 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  221. ^ "Official: Pogba signs for Man Utd for €105m". Football Italia. 8 Ağustos 2016. 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016. 
  222. ^ "Paul Pogba: Manchester United re-sign France midfielder for world-record £89m". BBC Sport. 8 Ağustos 2016. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016. 
  223. ^ Rej, Arindam (8 Ağustos 2016). "Paul Pogba completes record transfer to Manchester United from Juventus". ESPN. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016. 
  224. ^ a b "Harry Maguire: Man Utd sign Leicester defender for world record £80m". BBC Sport. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2019. 
  225. ^ a b "Transferts : Harry Maguire, le défenseur le plus cher de l'histoire, à Manchester United pour six ans" (Fransızca). L'Equipe. 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2019. 
  226. ^ a b "Romelu Lukaku: Man Utd sign Everton striker for initial £75m on five year deal". BBC Sport. 10 Temmuz 2017. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2018. 
  227. ^ a b "Romelu Lukaku signs for Man United to complete switch from Everton". ESPN. 10 Temmuz 2017. 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2017. 
  228. ^ a b Ducker, James (10 Temmuz 2017). "Romelu Lukaku completes Manchester United move in deal that could reach world record £90m". The Daily Telegraph. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2017. 
  229. ^ a b "Virgil van Dijk: Liverpool to sign Southampton defender for world record £75m". BBC Sport. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017. 
  230. ^ Jackson, Jamie (10 Temmuz 2018). "Jadon Sancho, the 'generational' player who could be a bargain for Manchester United". 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 
  231. ^ "Nicolas Pepe: Arsenal sign Lille winger for club record fee". BBC Sport. 1 Ağustos 2019. 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2019. 
  232. ^ "Kepa arrives at Chelsea". Chelsea F.C. 8 Ağustos 2018. 15 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018. 
  233. ^ "Kai Havertz: Chelsea sign Bayer Leverkusen midfielder for £71m". BBC Sport. 4 Eylül 2020. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  234. ^ "Philippe Coutinho: Liverpool agree £142m deal with Barcelona for Brazil midfielder". BBC Sport. 6 Ocak 2018. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2018. 
  235. ^ "Eden Hazars transfer deal agreed". 7 Haziran 2019. 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020. 
  236. ^ "Gareth Bale contract leak sparks panic at Real Madrid – and agent's fury". The Telegraph (21 January 2016). 21 Ocak 2016. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  237. ^ "Spurs accept £85m Bale bid". BBC Sport. 1 Ağustos 2013. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2013. 
  238. ^ "Man Utd accept £80m Ronaldo bid". BBC Sport. 11 Haziran 2009. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
  239. ^ Ogden, Mark (11 Haziran 2009). "Cristiano Ronaldo transfer: Real Madrid agree £80 million fee with Manchester United". The Daily Telegraph. Londra. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2010. 
  240. ^ "Luis Suarez: Liverpool & Barcelona agree £75m deal for striker". BBC Sport. 11 Temmuz 2014. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2014. 
  241. ^ Whaling, James (28 Mart 2016). "Luis Suarez's Barcelona transfer fee "revealed as £65m" – £10m LESS than his Liverpool release clause". Daily Mirror. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2016. 
  242. ^ "Lukaku: Inter Milan sign Belgium striker from Manchester United for £74m". BBC Sport. 8 Ağustos 2019. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2019. 
  243. ^ "Premier League player stats". Premier League. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2018. 
  244. ^ "Is there more than one Premier League trophy?". Premier League. 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2014. 
  245. ^ Rumsby, Ben (28 Nisan 2014). "Premier League consider borrowing a championship trophy as season heads for three-way climax". The Telegraph. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2014. 
  246. ^ "Size and weight of the Barclays Premier League trophy". premierleague.com. Premier League. 12 Mart 2010. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2012. 
  247. ^ a b "The Premier League Trophy". Premier Skills. British Council. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013. 
  248. ^ "What makes the Barclays Premier League Trophy so special?". Barclays. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010. 
  249. ^ "Special trophy for Gunners". BBC Sport. 18 Mayıs 2004. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2017. 
  250. ^ "Season review 2009/10". Premier League. 13 Mayıs 2010. 16 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  251. ^ Neale, Richard (7 Mayıs 2010). "Tottenham Hotspur's Sir Harry Redknapp is Premier League manager of season". The Times. 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  252. ^ "Rooney named Barclays Player of the Season". The Independent. 10 Mayıs 2010. 1 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. 
  253. ^ "New Premier League player award announced". Premier League. 18 Nisan 2018. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018. 
  254. ^ "Chelsea scoop hat-trick of Barclays awards". Premier League. 13 Mayıs 2010. 16 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  255. ^ "Premier League Milestones celebrate players' success". Premier League. 24 Nisan 2018. 18 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018. 
  256. ^ "20 Seasons Awards: The Winners". premierleague.com. Premier League. 15 Mayıs 2012. 18 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2012. 
Bibliyografya
  • Hammam, Sam (14 Ocak 2000). The Wimbledon We Have. Londra: Wimbledon FC. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]