Abdullah Rimavi
| Abdullah Rimavi | |
|---|---|
| |
| Ürdün Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 29 Ekim 1956 - 13 Nisan 1957 | |
| Ürdün Bölgesel Şubesi Bölgesel Komutanlığı Bölge Sekreteri | |
| Görev süresi 1952 - 1 Eylül 1959 | |
| Yerine geldiği | Yok - makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Münif Razzaz |
| Arap Sosyalist Baas Partisi Ulusal Komutanlığı Üyesi | |
| Görev süresi Haziran 1954 - 1 Eylül 1959 | |
| Ürdün Bölgesel Şubesi Bölgesel Komutanlığı Üyesi | |
| Görev süresi 1952 - 1 Eylül 1959 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1920 Beni Zeyd el-Garbiya, Filistin Mandası |
| Ölüm | 5 Mart 1980 (59-60 yaşında) |
| Milliyeti | Filistinli-Ürdünlü |
| Şu madde dizisinin bir parçasıdır: |
| Baasçılık |
|---|
 |
Abdullah Rimawi (Arapça: عبد الله الريماوي; Abdullah er-Rimawi, 1920 - 5 Mart 1980)[1][2] 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de (bir parçası olduğu) sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne (BAC; 1958'de Mısır ve Suriye arasındaki birliğin sonucu) yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Rimavi 1920 yılında Filistin'de İngiliz manda yönetimi döneminde Ramallah yakınlarındaki Beyt Rima kasabasında doğdu. İlkokulu memleketinde, ortaokulu Kudüs'teki Arap Koleji'nde okudu ve 1937'de mezun oldu.[3] Daha sonra Batı siyaset teorisi ve Asya kıtasında milliyetçiliğin yükselişi üzerine çalıştığı Beyrut Amerikan Üniversitesi'ne kaydoldu.[4] 1940 yılında matematik ve doğa bilimleri alanında lisans derecesi ile mezun oldu. Daha sonra, Rimavi Filistin'e döndü ve Nablus okul idaresinde profesör olarak bir iş buldu. Daha sonraları Yafa, Tulkarim ve Remle'deki çeşitli liselerde 1945'e kadar çalışacaktı.[3]
Filistin Savaşı ve Ürdün'de Baas'ın kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]
1945'te Arap Yüksek Komitesi (AYK; İngiliz Mandası altındaki Filistinli Arapların başlıca siyasi organı) yeniden kuruldu ve Rimavi, komitenin Kamu Eğitim Dairesi Başkanlığına atandı.[5] 1947'de tasarlanan ve Filistin'in iki ayrı Arap ve Yahudi devletine bölünmesini öneren Filistin Paylaşım Planı'nın sesli bir muhalifi oldu.[3] Ocak 1948'deki Filistin Savaşı sırasında Rimavi, AYK radyosundan Haganah yüzünden (Yahudi paramiliter gücü) "zengin Arapların" evlerinden kaçtığı iddialarını reddeden bir yayın yayınladı. Birçok Filistinlinin kendilerini savaş için eğitmek üzere Arap savaşçı kamplarına katılmak üzere ayrıldığını belirtti.[5] Aynı yıl 1948'de Rimavi, Abdülkadir el-Hüseyni'nin Kutsal Cihat Ordusuna katıldı.[3]
Rimavi ve Abdullah Na'vas, 1948'de sosyal, kültürel ve siyasi El-Baas gazetesini kurdular, ancak o zamanlar ikisi de Baas Partisi'ne resmi olarak katılmadı.[6] Ancak, Kahire'de sürgünde bulunan Ürdün Ordusu generali Abdullah el-Tal'ın yardımıyla her ikisi de ertesi yıl 1949'da Ürdün'de parti şubesini kurdu.[7] Savaşın sonunda, Filistin'in İngiliz Mandası olan bölgenin (göreceli olarak) küçük bir kısmı İsrail'in eline geçti, ancak Ürdün'ün Arap Lejyonu Batı Şeria adı verilen geniş bir bölgeyi ele geçirdi. Batı Şeria'nın Ramallah - Kudüs bölgesinde popüler olan Rimavi, İsrail ile Ürdün arasındaki 1949 Ateşkes Anlaşmalarına açıkça karşı çıktı. Dönemin Ürdün Başbakanı Tevfik Ebu el-Hüda'nın emriyle tutuklandı ve ülkenin güney çölünde bulunan Bayir Hapishanesine hapsedildi. Rimavi, 18 Ekim'de açlık grevine başladı ve kısa süre sonra Ebu el-Huda ile yakın ilişkileri olan Raghib en-Naşaşibi'nin yardımıyla serbest bırakıldı.[8]
Siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Parlemento üyeliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Rimavi, siyasi kariyerine 1950'de Ramallah Bölgesi'nin Bağımsız bir temsilcisi olarak (o sırada Ürdün'de Baas Partisi resmen yasaklanmıştı) Ürdün Parlamentosu'na seçildiğinde başladı. Parlamentonun geri kalanıyla birlikte, I. Abdullah yönetimindeki Ürdün Haşimi Krallığı'nı kurmak için Batı Şeria (Arap Lejyonunun 1948 Savaşı'nda ele geçirdiği) ve Mavera-i Ürdün arasındaki yeni birliği resmen tanımak için oy kullandı.[6] Seçilmeden önce Kudüs'te hukuk okudu ve 1951'de hukuk sertifikası aldı.[3] 1951 baharında Rimavi, Baas Partisi'nin Ramallah'taki evinde ilk örgütsel konferansına ev sahipliği yaptı. Partinin genel sekreteri olarak Rimavi'nin seçildiği partinin bölge komuta konferansı 1952'de yapıldı.[9] Kral Hüseyin o zamandan beri, I. Abdullah'ın öldürülmesinin ardından kısa bir süre kral olan babası Talal'in yerini almıştı. Filistin çevreleri arasındaki etkili ilişkisini kullanan Rimavi, Ürdün'deki Mısır askerî ataşesine amacı İsrail topraklarına silahlı baskınlar yapmak olan ülkenin ilk Filistinli fedai birliklerini kurmasında yardım etti.[10]
Rimavi, Ürdün genelinde parti üyeleri toplamada ve Baas Partisi'nin Arap milliyetçisi fikirlerine Ürdün Nehri'nin her iki yakasındaki şehirlerde ve parlamentoda halk desteğini artırmada etkili oldu. Meclis koltuğunu 1956 yılına kadar koruyabildi.[9] Parlamentodaki hizmetleri sırasında Rimavi ve Abu Navas, Haşimi yönetici ailesine siyasi muhalefetin çekirdeğini oluşturdular.[6] Baas Partisi, 1955'te Ürdün'de Yüksek Mahkeme kararının parti üyeleri tarafından kazanılmasının ardından yasallaştı.[9] Bu süre zarfında Rimavi, Ürdün'deki diğer Arap milliyetçisi meslektaşları gibi pan-Arapçı Mısırlı Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın ateşli bir savunucusu haline geldi. Nasır, özellikle o yıl Sovyet bloğu ile bir silah anlaşması imzalamış, pan-Arap birliğini şiddetle savunmuş ve Soğuk Savaş döneminde Arap dünyasının siyasi yolu olarak "pozitif tarafsızlığı" benimsemişti.[11]
Dışişleri Bakanı ve 1957 krizi[değiştir | kaynağı değiştir]
21 Ekim 1956'da Baas Partisi, 40 alt meclis sandalyesinden sadece iki sandalyeyi kazanabildi. Bununla birlikte, müttefiki Süleyman Nabulsi başkanlığındaki Nasyonal Sosyalist Parti, 12 sandalye ile birinci parti oldu. Ulusal Komünist Parti de üç sandalye kazandı ve üç parti solcu bir Arap milliyetçi koalisyonu kurdu. Kral Hüseyin, sadık yandaşlarının yenilgisinin ardından yeni Başbakan Nabulsi'nin kendi seçeceği bir kabine kurmasına izin verdi. Nabulsi, Rimavi'yi dışişleri bakanı ve başbakan yardımcısı olarak atadı. Rimavi, kraliyet ailesinin en açık sözlü eleştirmeni oldu ve kabine ile parlamentodaki diğer radikal krallık karşıtlarıyla ve ayrıca Ürdün Ordusu'nda kendilerine "Özgür Subaylar" diyen muhalif subaylarla ittifaklar kurarak ekstra güç kullanmayı başardı. Ürdün'ün bağımsızlığına karşı olduğunu açıkça ilan etti ve kuzey komşusu Suriye ile bir birliği tercih etti.[12]
Krala yönelik eleştiriler arttıkça kraliyet ailesi basını, meclis tartışmalarını sansürledi ve beş haber yayınını kapattı. Rimavi, 1948 Savaşı'ndaki rolü hükûmet tarafından sürekli olarak incelenen Ürdün Ordusu'nun İngiliz komutanı John Bagot Glubb'un konumunu korumayı amaçladığını iddia ettiği sansürü kınadı.[13] Rimavi, Nabulsi'nin Ürdün'e verilen yıllık İngiliz sübvansiyonunu Arap devletlerinin yardımıyla değiştirme çabalarının arkasındaki ana güçtü. 1956'da Birleşik Krallık, mali zorluklar nedeniyle yardımını durdurmayı amaçladı ve Birleşik Devletler, Kral Hüseyin'in yardım talebini geri çevirerek kraldan Rimavi ve Nabulsi'nin önerisini kabul etmesini istedi.[14]
Rimavi, kraliyet yanlıları konusunda giderek daha fazla kutuplaştı ve daha sonra bir kabine üyesi tarafından "hükûmeti her zaman kralın aleyhine çevirdiği için hükûmetin bir malı olmadığı" olarak tanımlandı. Nabulsi ve Rimavi arasında, Rimavi pan-Arap birliğine giden daha hızlı bir yolu savunurken, Nabulsi daha ılımlı bir yaklaşım çağrısında bulunduğu için bir iç çatışma çıktı.[15] 1957'ye gelindiğinde, Nabulsi, kral ve kraliyet karşıtları arasındaki aracı olarak merkezci konumunu terk etmiş ve politikalarının çoğunu benimseyerek Rimavi'ye yaklaşmıştı. Bu arada Rimavi, etkili Arap milliyetçisi genelkurmay başkanı ve kralın müttefiki Ali Ebu Nuvar ile yakın bir ilişki geliştiriyordu. Ürdün siyaset sahnesindeki genel ruh hali, kraliyet ailesine karşı bir darbenin giderek daha olası hale geldiği yönündeydi.[16] Kral Hüseyin, Ocak 1957'de monarşiye karşı bir komplo endişelerini öne sürerek Nabulsi'ye Rimavi'nin görevden alınmasını önerdi.[17]
Rimavi, şubat ayında Ürdün Parlamentosuna yaptığı konuşmada, ülkedeki baş politika yapıcının kral değil, parlamento ve hükûmet olduğunu zımnen ifade etti.[18] Daha sonra, özel olarak kabine üyesi İsa Madanat'a krala karşı bir darbe savunuculuğunu iletti.[15] Kraliyet ailesi ile sol hükûmet arasındaki büyüyen bölünme 8 Nisan 1957'de zirveye ulaştı. Hür Subaylar tarafından yönetilen Ürdün Ordusu birlikleri, Zerka'da bir askeri tatbikat sırasında Kral Hüseyin'e sadık birliklerle çatıştı. Tatbikatın bir parçası olarak ordu birlikleri, kralın annesinin sarayına, Zerka'daki ve Amman'ın eteklerindeki diğer önemli kraliyet kurumlarına yaklaştı. Bu olay kraliyet ailesi tarafından bir tehdit olarak yorumlandı.[16] Kral Hüseyin olaya sert tepki gösterdi. Ordunun Bedevi çekirdeği, Ürdün'deki Bedevi aşiret reisleri ve Müslüman Kardeşler tarafından temsil edilen İslamcılar olan geleneksel destek üssünden sadakat güvencesi aldıktan sonra sıkıyönetim ilan etti. Sonuç olarak, Kral Hüseyin kabineyi görevden aldı, parlamentoyu feshetti ve siyasi partileri yasakladı.[18] Düzinelerce kabine üyesi (Nabulsi dahil), ordu subayları ve diğer sol politikacılar kısa süre sonra tutuklandı, ancak Rimavi ve bazı müttefikleri krizin zirvesinde Suriye'ye kaçarak yakalanmaktan kurtuldu. Rimavi, Ebu Nuvar ve Abdullah Na'vas gıyaben 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[19]
Baas ile bölünme, kıymık partisinin oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Rimavi, tutuklama emrinin ardından Suriye'de sivil bir sürgün olarak yaşadı ve Şam'da ikamet etti. 1958'de Suriye ve Mısır, Abdünnasır'ın önderliğinde birleşerek Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kurdu. Kuzey Bölgesi (Suriye) genel valisi Abdühamid Serrac'ın yardımıyla Rimavi ve sürgün arkadaşları, Devrim Konseyi'ni kurdu. Örgütün başlıca amacı Kral Hüseyin'i ve Ürdün'ün Haşimi yönetici ailesini devirmekti. BAC'nin yardımıyla Ürdün'de temmuz ayında Irak'taki Haşimi rejiminin devrilmesine denk gelen bir askeri darbe girişiminde bulundular. Ancak aynı ay içinde Rimavi'nin planları Ürdün makamları tarafından keşfedildiğinde komplo suya düştü.[20]
Rimavi, Serrac ve Cumhurbaşkanı Nasır'ın güçlü bir destekçisiydi ve parti liderliğinin çoğunluğu onların politikalarına giderek daha fazla karşı çıkıyordu. Eylül 1959'da, Lübnan'ın Beyrut kentinde Suriye şubesi kapatılan Baas Partisi'nin genel kongresi sırasında, Rimavi partinin Ulusal Komutanlığı'ndaki (BUK) görevinden alındı. Rimavi'nin katılmadığı kongrenin belirtilen amacı, parti yönetimindeki "fırsatçı unsurları temizlemek" idi. BUK, Rimavi'yi partiyi "bozmak" ve diğer "ağır ihlaller" yapmakla suçlarken, BUK'nin bu eylemleriyle ilgili sorgulanmak üzere rapor vermemişti. Birkaç gün sonra, 6 Eylül'de Rimavi, aleyhindeki iddiaları reddetti ve sözleşmeyi hükümsüz ilan etti. Ocak 1960'ta, birliğin yıldönümünde Nasır'ı tebrik ettiğini açıkladı, oysa Suriye Baas liderliği birliği yalnızca kutladı, ancak Nasır'ın onu oluşturmadaki rolünü kabul etmedi. Mayıs ayında Rimavi ve meslektaşları Suriye'de Devrimci Baas Partisi (DBP) adında rakip bir Baas Partisi kurdu.[21]
BAC'd4 siyasi partiler yasaklandığından, DBP'nin faaliyetleri Şam merkezli olmasına rağmen BAC dışındaki Arap dünyasıyla sınırlıydı. 19 Mayıs'taki parti kongresinde Suriye Baas Partisi üyelerinden hiçbiri yer almazken, Arap dünyasının çeşitli ülkelerinden temsilciler Rimavi ve diğer dört Ürdünlü sürgünü geçici parti komutanlığına atadı. 28 Ağustos 1959'da Rimavi, BAC'nin "Arap milliyetçiliğinin kalesi" olduğunu ilan etti ve Kral Hüseyin'i, Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı ve Tunus Cumhurbaşkanı Habib Bourgiba'yı Arap milliyetçiliğinin düşmanları olarak kınadı.[21] Rimavi, Ürdün makamları tarafından Ocak 1960'ta dönemin Ürdün Başbakanı Hazza el-Mecali'ye yönelik bir suikast girişiminde kişisel olarak yer almakla suçlandı.[22] Mecali, BAC'den Rimavi'nin Ürdün'de yargılanmasını talep etti, ancak talebi reddedildi.[23]
Suriye, Nasır karşıtı bir darbenin ardından 1961'de BAC'den ayrıldı ve bunun sonucunda Rimavi Kahire'ye taşındı. Ayrılmayı desteklediği için Baasçı Ulusal Komutanlığı şiddetle kınadı ve Bölge Komutanlığının konumunu protesto etmek için kaçan çok sayıda Suriyeli ve Filistinli parti üyesi ve Irak şubesi başkanı Fuad er-Rikabi ile birlikte, Sosyalist İttihatçılar Hareketi adı verilen Nasır yanlısı yeni bir örgüt kurdular.[24]
Ürdün'e dönüş[değiştir | kaynağı değiştir]
1971'de, Nasır'ın ölümünden bir yıl sonra, Rimavi Kral Hüseyin tarafından affedildi ve Ürdün'e döndü. Rimavi, 1961 ve 1971 yılları arasında sürgünden dönen monarşinin eski muhaliflerinin sonuncularından biriydi.[25]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Profile of Abdullah Rimawi". 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022.
- ^ a b c d e From Beit Rima 5 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beit Rima Website. (Arapça)
- ^ Childers, 1962, p.108.
- ^ a b Morris, p.134.
- ^ a b c Anderson, p.115.
- ^ Oron, 1960, p.326.
- ^ Abu Nowar, pp.320-321.
- ^ a b c Anderson, p.136.
- ^ Oron, 1960, p.327.
- ^ Anderson, p.159.
- ^ Shlaim, p.115.
- ^ Aruri, p.102.
- ^ Shlaim, p.126.
- ^ a b Anderson, p.181.
- ^ a b Shlaim, pp.132-133.
- ^ Aruri, p.138.
- ^ a b Joffe, p.73.
- ^ Anderson, p.186.
- ^ Oron, p.327.
- ^ a b Oron, pp.497-498.
- ^ Oron, 1960, p.328.
- ^ Oron, 1960, p.150.
- ^ Sayigh, p.95.
- ^ Dann, p. 117.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Anderson, Betty Signe (2005). Nationalist voices in Jordan: the street and the state. University of Texas Press. ISBN 0-292-70625-1. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Aruri, Nasser Hassan (1972). Jordan: a study in political development (1921-1965). Springer. ISBN 90-247-1217-3. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Dann, Uriel (1991). King Hussein and the Challenge of Arab Radicalism: Jordan, 1955-1967. Oxford University Press. ISBN 0195071344. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Joffe, George H. (2002). Jordan in transition. Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-29538-3. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Morris, Benny (2004). The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge University Press. ISBN 0-521-00967-7.
- Oron, Yitzhak (1961). Middle East Record Volume 2, 1961. The Moshe Dayan Center. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Oron, Yitzhak (1960). Middle East Record Volume 1, 1960. The Moshe Dayan Center. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- Shlaim, Avi (2009). Lion of Jordan: The Life of King Hussein in War and Peace. Random House Digital, Inc. ISBN 978-1-4000-7828-8. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Filistinli Kişilikler - N. Filistin Uluslararası İlişkiler Araştırmaları Derneği (PASSIA).
