Ubuntu (işletim sistemi)

Ubuntu

Dosya:20100304223457.jpg
Ubuntu 10.04 LTS (Lucid Lynx)
Geliştirici(ler)	Canonical Ltd. / Ubuntu Foundation
İşletim sistemi ailesi	Debian GNU/Linux
Paket yöneticisi	dpkg
Kaynak türü	Özgür Yazılım / Açık Kaynak
Lisans	GNU GPL, ve diğer lisanslar
Çekirdek türü	Monolitik (Linux)
Güncelleme yöntemi	APT (arayüz mevcut)
Platform desteği	i386(x86), amd64(x86-64)
Kullanıcı arayüzü	GNOME
Web sitesi	www.ubuntu.com
Dil sayısı	Çokdilli (55'ten fazla)

Ubuntu, Linux tabanlı ve Debian geleneğini temel alan bir işletim sistemidir. Ubuntu'nun hedefi ortalama bilgisayar kullanıcılarına kullanımı ve kurulumu oldukça kolay, güncel ve güvenli bir işletim sistemi sunmaktır. Ubuntu aldığı %30'luk oyla, 2007 yılında masaüstü kullanımında en gözde Linux dağıtımı seçilmiştir.

Ubuntu, herkesin özgürce kullanabildiği; yayınlamakta, kopyalamakta veya kodlarını özgürce değiştirip geliştirebildiği yazılımlardan oluşur. Bunların çoğunluğu GNU Genel Kamu Lisansı ile güvence altına alınmış, özgür yazılım / açık kaynak yazılımlardır.

Ubuntu Güney Afrika'lı girişimci Mark Shuttleworth'e ait Canonical Ltd.'nin sponsorluğunda geliştirilmektedir.Canonical, Ubuntu'yu satarak kâr etmektense, ücretsiz dağıtır. Şirket, Ubuntu'yu kullanan kuruluşlara isterlerse teknik destek satarak gelir sağlar. Canonical Ubuntu'yu açık kaynak kodlu ve özgür yazılım olarak sunduğu için, dünya çapında bu işletim sistemini kullanan ve geliştiren gönüllü kullanıcıları sayesinde, tüm bir işletim sistemini tek başına geliştirmek zorunda kalmaz.

Tüm Linux severlerin yaptığı geliştirmeler, onu temel alan Ubuntu'yu da doğrudan geliştirir.

Canonical, Ubuntu dışında resmi olarak üç farklı Ubuntu-benzeri işletim sistemini destekler: Kubuntu, Edubuntu, Ubuntu Sunucu Sürümü (Server Edition). Ayrıca dört farklı Ubuntu benzeri işletim sisteminin geliştirilmesine de katkı sunar: Xubuntu, Gobuntu, Ubuntu Studio, Mythbuntu.

Canonical altı ayda bir Ubuntunun yeni sürümünü çıkarmakta, her sürüm için de on sekiz ay boyunca güvenlik yamaları, geliştirmeleri ve yazılım güncelleştirmeleri desteği sunmaktadır.

Ayrıca LTS (Uzun Süreli Destek, Long Term Support) adındaki sürümleri üç yıl boyunca masaüstü bilgisayarlar, beş yıl da sunucu bilgisayarlar için desteklenir ve iki yılda bir çıkar.

Ubuntu'nun en son güncel sürümü 10.04 Lucid Lynx ise 29 Nisan 2010'da çıkmıştır.

Ubuntu'nun yeni sürümü 10.10 Maverick Meerkat 'ın 28 Ekim 2010'da yayımlanması planlanmıştır.

Tarihçe ve Geliştirme Aşaması

Debian temel alınarak yola çıkılan ilk Ubuntu sürümü 20 Kasım 2004 tarihinde yayımlandı. O zamandan beri her altı ayda bir yeni sürüm yayımlanmaktadır; bu da onu en güncel GNOME (nom diye okunur) ara yüzü kullanan dağıtım yapmaktadır.

MEPIS, Xandros, Linspire, Progeny ve Libranet gibi diğer Debian tabanlı işletim sistemlerinin aksine Ubuntu, Debian'ın felsefesine sadık kalmış ve özgür bir yazılım olarak yoluna devam etmiştir.

Ubuntu sözcüğü, Zulu dilinde; "Ben, seninle ben oldum" demektir, aynı zamanda "başkalarına karşı merhametli, şefkatli, iyiliksever" olmak gibi insani değerlerin temel alındığı bir dünya görüşüdür.

Buradan hareketle Ubuntu, İnsanlık için Linux (Linux For Human Beings) sloganını kullanır.

Ubuntu logosu ilk sürümden beri aynıydı. Elde çizilmiş ve şimdi ubuntu-title adlı bir yazıtipi olan bu imlek Andy Fitzsimon tarafından yapılmıştır. İmleğindeki işlenen temada insanlar arasındaki eşitliğe ve kardeşliğe dikkat çekmektedir.

Ubuntu 10.04 Lucid Lynx sürümünde logo daha güncel ve daha çağdaş olarak yeniden tasarlandı.

Ubuntu paketlerinin çoğunluğu Debian tasarısının kararsız bölümünden derlenir. Ubuntu ve tüm resmi türevleri .deb paketleri ve APT/Synaptic tabanlı paket yöneticisi kullanır.

Ubuntu tasarısı, paketlerle ilgili bazı konularda Debian ile ortak çalışmaktadır. Ubuntu'ya yüklenen paketler Debian'ın kararlılık seviyesi için bir deneme ortamı yaratmaktadır.

Öte yandan Ubuntu ve Debian çok sayıda kişi tarafından yeterince beraber çalışmamakla suçlanmaktadır; zira Ubuntu .deb'leri ve Debian .deb'leri birbiriyle uyumlu değildir. Her ne kadar çok sayıda Debian geliştiricisi aynı zamanda Ubuntu'nun gelişimine yardım ediyor olsa da Debian'ın kurucusu Ian Murdock Ubuntu'nun ayrı bir proje olduğunu ve Debian ile yeterince ortak noktaya sahip olmadığını belirtmiştir.

Özellikleri

Kurulum

Kurulumu oldukça kolay olan Ubuntu; kurulum kolaylığında Windows Vista, SuSe, Mandriva, Pardus ve Fedora Core gibi kolay kurulum ile ün yapmış işletim sistemleriyle rekabet etmektedir.

Üstelik kurulum sırasında ihtiyaç duyulacak olan partition yapısı, saat gurubu, kullanıcı adı ve şifresi gibi gerekli bilgileri kuruluma başlamadan önce girmenizi ister ve kurulum başladıktan sonra bitene kadar sizi oyalamaz. Böylece isterseniz kurulumu bir an önce başlattıktan sonra diğer ilgilenilmesi gereken işlerinize geri dönebilirsiniz.

Kurulum için CD veya DVD versiyonu sürücüye takıldıktan sonra Cd'den başlatmak kaydı ile Canlı Cd veya Yazı arayüzlü olarak başlatılabilir. Bundan sonra kurulum sadece "kur" simgesine tıklayıp birkaç ileri düğmesine basmaktan ibarettir.

Canlı Cd ile başlattığınız taktirde kurulum sırasında işletim sistemi üzerinde dilediğiniz her şeyi yapabilirsiniz. Örneğin kurulum sürerken Firefox ile internette sörf yapabilir veya kart oyunları oynayabilirsiniz. Kurulum tamamlandığında yaptığınız değişiklikler hiç değişmeden yeni kurulan sisteme entegre edilir.

Ubuntu'da yazılım yükleme ve kaldırma (İngilizce)

Kullanım

Kullanışlılık üzerine odaklanılmış bir dağıtım olan Ubuntu'da çok sayıda değişik kullanım özelliği bulunmaktadır.

• Diğer Linux dağıtımlarının aksine, Ubuntu'da su (super user) komutu yerine sudo kullanılır. Ancak bir terminal komutu ile bu durum diğer dağıtımlardaki gibi ayarlanabilir.
• Çok sayıda açık kaynaklı yazılım ile birlikte gelmektedir; OpenOffice.org, Firefox, Empati ve GIMP gibi.
• Windows'tan bazı kullanıcı özellikleri içe aktarılabilmektedir; sık kullanılanlar ve duvar kağıdı gibi.
• Ubuntu 10.04 Lucid Lynx sürümü ile işletim sistemi her an internetle iç içe bir hal almıştır.

Paketler

Ubuntu'da yazılımlar Windows'tan farklı olarak, *.exe değil, *.deb uzantılı paketler/dosyalar halinde sunulur.

Deb ismi Debian'dan gelir. Ubuntu Debian Linux geleneğinden geldiği için Debian ile aynı paket sistemini kullanır.

Yeni yazılım (ya da paket) kurmak için tek yapmanız gereken, Ubuntu ile birlikte gelen Ubuntu Yazılım Merkezindeki kategoriler (Örn. Eğitim, Grafik, İnternet gibi) arasından ihtiyacınız olan yazılımı bulup Kura basmaktır.

Seçtiğiniz paket (yani aslında *.deb uzantılı bir dosya) internetteki sunuculardan indirilir ve otomatik olarak bilgisayarınıza kurulur. Bu işlemleri anlatan bir video yan tarafta gözükmektedir.

İstediğiniz bir paketi seçtiğiniz zaman onun çalışması için gerekli tüm diğer paketler/bağımlılıklar kendiliğinden seçilip yüklenecektir.

Kaldırmak istediğinizde ise Kurulu Yazılımlar sekmesinden Kaldır demek yeterlidir. Gerisini Ubuntu kendiliğinden halleder.

Daha farklı yazılım yükleme ve kaldırma seçenekleri de mevcuttur. Deneyimli kullanıcılar Synaptic Paket Yöneticisi, apt-get veya aptitude yazılımlarıyla da paket yükleme/kaldırma işlemlerini gerçekleştirebilirler.

Paket Sınıflandırılması

	Özgür Yazılım	Özgür Olmayan Yazılım
Desteklenen	Main (ana)	Restricted (Kısıtlı)
Desteklenmeyen	Universe (EVRENSEL)	Multiverse (Evrensel Olmayan)

Buradaki özgür yazılım ibaresi, Ubuntu'nun lisans şartlarını karşılayan yazılımlara verilen addır. Main, Restricted, Universe ve Multiverse ise bu yazılımların indirilebildiği depolardır.

Görsellik

Ubuntu 7.04'te Compiz Fusion destekli masaüstü

Ubuntu GNOME masaüstü yöneticisi ile gelmektedir. GNOME'un temel felsefesi olan sadelik aynen Ubuntu masaüstünde de yer almaktadır.

KDE masaüstü yöneticisini tercih eden kullanıcılar Kubuntu'yu, XFCE'yi tercih edenler ise Xubuntu'yu edinebilir veya yüklü Ubuntularına kde-desktop, xfce-desktop paketlerini yükleyebilirler.

Ubuntu 7.10 sürümünden itibaren Compiz Fusion adlı 3 boyutlu yazılımla birlikte gelmektedir. Bu yazılım, 3 boyutlu masaüstü ve jöle gibi pencereler başta olmak üzere çok sayıda görsel efekt içermektedir.

Ticari Lisanslı Yazılımlar

Bazı ülkelerdeki lisans kısıtlamaları yüzünden Ubuntu, ticari ve kapalı kaynaklı yazılımları doğrudan bünyesinde barındırmamaktadır. Bunların bir kısmı aşağıda sıralanmıştır:

• Bölge ayarı yapılmış DVDleri çözebilen (dekoder) yazılımlar. Her ne kadar özgür libdvdcss kütüphanesi bu işlevi yerine getirebiliyorsa da kimi ülkelerde yasadışı sayıldığı için Ubuntu'yla hazır olarak gelmemektedir.
• WMV ve MP3 gibi bazı ticari ses formatlarının çözücüleri.
• Çok sayıda ticari tarayıcı eklentisi. Örneğin Adobe Flash.
• WinRAR yazılımının sıkıştırdığı "rar" uzantılı dosyaları açmak için gerekli unrar paketi.

Yukarıda sayılan yazılımlar ve daha fazlası, ubuntu-restricted-extras paketinin yüklenmesiyle kolayca edinilebilir.

Sürümler

Ubuntu, altı ayda bir sürüm çıkartmaktadır. Sürüm numarası çıktığı yıl ve ayı işaret eder. Örnek olarak Ubuntu 4.10, 2004 yılının 10'uncu ayında sunulmuştu.

Renk	Anlamı
Kırmızı	Eski sürüm; desteklenmiyor
Sarı	Eski sürüm; hâlâ destekleniyor
Yeşil	Güncel sürüm
Mavi	Gelecek sürüm

Sürüm	Kod Adı	Test Sürümü Adı	Sürüm Tarihi	Son Desteklenme Tarihi	Özellikler ve Değişiklikler
4.10	Warthy Warthog	Sounder	20 Ekim 2004	30 Nisan 2006	İlk sürüm; ShipIt
5.04	Hoary Hedgehog	Array	8 Nisan 2005	31 Ekim 2006	Güncelleme Yöneticisi; Upgrade Notifier (Güncelleme Uyarıcısı); readahead; grepmap; dizüstü bilgisayar desteği, Uyku ve Bekleme özellikleri; dynamic frequency scaling (işlemciler için dinamik frekans ölçümü); Ubuntu donanım veritabanı; Kickstart uygulaması; USBden kurulum; UTF-8 desteği; APT
5.10	Breezy Badger	Colony	13 Ekim 2005	13 Nisan 2007	Usplash (grafiksel açılış); "Ekle/Kaldır..." uygulama aracı; çoklu dil seçeneği; akıllı bölüm yönetimi desteği; Hewlett-Packard yazıcı desteği; OEM yükleme desteği; Launchpad entegrasyonu.
6.06 LTS	Dapper Drake	Flight	1 Haziran 2006	Temmuz 2009 (masaüstü)	Long Term Support (LTS) Uzun Süreli Destek sürümü. Çalışan CD ve Kurulum CD'si tek bir CD'de birleştirildi; Ubiquity grafiksel yükleyici Çalışan CD'ye eklendi; Usplash kapanışlarda aktif hale getirildi; Çok sayıda kablolu ve kablosuz ağ arasında kolay geçiş için Ağ Yöneticisi; Clearlooks temeline dayanan ve kahverengi yerine turuncu renkler içeren Tango tabanlı 'Humanlooks' teması ; LAMP yükleme seçeneği; USB aletlerine yüklenebilme; .deb uzantılı dosyalar için GDebi grafik yükleyici
				Temmuz 2011 (sunucu)
6.10	Edgy Eft	Knot	26 Ekim 2006	25 Nisan 2008	Ubuntu 'Human' İnsan teması büyük ölçüde yenilendi; Upstart özelliği eklendi; otomatik hata raporu; Tomboy not alma uygulaması; F-spot resim yöneticisi.
7.04	Feisty Fawn	Herd	19 Nisan 2007	Ekim 2008	Göç asistanı; Kernel tabanlı sanal makine desteği; kolay çözücü ve kapalı-kaynak sürücü kurulumu; Compiz masaüstü efektleri; Wi-Fi korunaklı erişim desteği eklendi; PowerPC desteği kaldırıldı; Sudoku ve satranç oyunları eklendi; Baobab disk kullanım yöneticisi; GNOME Kontrol Merkezi; Zeroconf
7.10	Gutsy Gibbon	Tribe	18 Ekim 2007	Nisan 2009	Compiz Fusion ; AppArmor güvenlik altyapısı; hızlı masaüstü arama; çabuk kullanıcı değişimi; Mozilla Firefox eklentileri için geliştirilmiş destek Ubufox; X.org için grafiksel yapılandırma aracı; PDF çıktısı da almayı sağlayan yeni bir yazıcı yönetimi aracı
8.04 LTS	Hardy Heron	Alpha	24 Nisan 2008	Nisan 2011 (masaüstü)	İkinci Long Term Support (LTS) Uzun Süreli Destek sürümü;; Yenilenmiş tema ve görünüm, daha yüksek Tango uyumluluğu; kararlılığın arttırılması; compiz kullanışlılık geliştirmeleri; tracker entegrasyonu; Brasero CD/DVD yazıcı, Transmission BitTorrent istemcisi ve Vinagre VNC istemcisi; PulseAudio öntanımlı
				Nisan 2013 (sunucu)
8.10	Intrepid Ibex		30 Ekim 2008	Nisan 2010	Tüm masaüstü temasının yeniden tasarımı; mobil işlemlerin ve masaüstü ölçeklenebilirliğinin geliştirilmesi; İnternete bağlanmada ileri esneklik
9.04	Jaunty Jackalope		23 Nisan 2009	Ekim 2010	GNOME 2.26, X.Org server 1.6, Linux çekirdeği 2.6.28, Ext4 dosya sistemi desteği, "Cloud computing" için Eucalyptus
9.10	Karmic Koala		29 Ekim 2009	Nisan 2011	Linux çekirdeği 2.6.31; varsayılan olarak ext4 dosya sistemi; GRUB 2; GNOME 2.28; açılış süresini kısaltan Upstart; program ekleyip kaldırmak için Ubuntu Software Center; Mozilla Firefox 3.5; OpenOffice.org 3.1; anında mesajlaşma için varsayılan olarak Empathy; iletişim tümleşikliği için Telepathy; uygulama geliştirme ve paylaşmayı kolaylaştıran Quickly; 2 GB ücretsiz çevrimiçi depolama, paylaşma, senkronizasyon alanı sunan Ubuntu One; "3G" genişbant bağlantısında gelişme; netbook sürümü Netbook Remix (UNR) iyileştirmeleri; sunucu sürümünde Ubuntu Enterprise Cloud (UEC); sunucu sürümü Amazon EC2'de yer alıyor; MySQL 5.1
10.04 LTS	Lucid Lynx		29 Nisan 2010	Nisan 2013 (masaüstü)	Üçüncü Long Term Support (LTS) Uzun Süreli Destek sürümü
				Nisan 2015 (sunucu)
10.10	Maverick Meerkat		28 Ekim 2010	Nisan 2012

• 
  Ubuntu 5.04 Hoary Hedgehog
• 
  Ubuntu 6.06 (LTS) Dapper Drake, "Dawn of Ubuntu" masaüstü resmiyle
• Ubuntu 7.04 Feisty Fawn
  Ubuntu 7.04 Feisty Fawn
• 
  Ubuntu 7.10 Gutsy Gibbon
• 
  Ubuntu 9.04 Jaunty Jackalope (çalışan CD oturumu)
• 
  Ubuntu 10.04 Lucid Lynx

Türevleri

Ubuntu projesinin kullanışlılığı ve uyumluluk kolaylığı sebebiyle çok sayıda türevi geliştirilmiştir. Başlıcaları:

Resmi Olarak Desteklenen Türevleri

Dosya:Kubuntu1004.jpg

Kubuntu 10.04 Masaüstü

• Kubuntu, Debian dağıtımını temel alan Ubuntu dağıtımının GNOME masaüstü ortamı yerine KDE masaüstü ortamını kullanan türüdür.

Ubuntu projesinin bir parçasıdır ve aynı temeli kullanır. Kubuntu ve Ubuntu, ubuntu-desktop ve kubuntu-desktop paketlerinin yüklenmesiyle beraber çalışabilirler.

Kubuntu da Ubuntu ile eşzamanlı olarak altı ayda bir yeni sürüm çıkartır ve CD'leri Ship-It adı verilen hizmet ile ücretsiz temin edilebilir.

Dosya:Edubuntu 9.10-screenshot.jpg

Edubuntu 9.10 Masaüstü

• Edubuntu, Ubuntu'nun eğitim amaçlı olan türevidir.Bu sürüm artık Ship-It ile alınanamamaktadır.

• Ubuntu Sunucu Sürümü (Server Edition), sunucu bilgisayarlar için özelleştirilmiş türevidir.

Resmi Olarak Tanınan Türevleri

Dosya:SS Selection 011.png

Xubuntu 10.04

• Xubuntu, Xfce masaüstü ortamı kullanılarak oluşturulmuş bir dağıtımdır.

Xfce masaüstü ortamını kullanmasından dolayı daha az sistem kaynağı kullanır ve eski masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, netbooklar ve yüksek verimlilik beklenen iş istasyonları için iyi bir çözümdür.

• Gobuntu, Free Software Foundation'un dört temel özgürlük ilkesine uygun şekilde geliştirilen sürümdür.

Ubuntu Studio

• Ubuntu Studio, Ubuntu'ya yüksek çokluortam desteği eklemek için geliştirilmiştir. Profesyonel düzeyde ses görüntü ve vidyo işleme yazılımları barındırmaktadır. Bunların tamamı açık kaynaklıdır.

• Mythbuntu, MythTV yayınlarını Ubuntu ile birleştirmeyi amaçlayan dağıtımdır.

Sistem gereksinimleri

En son sürüm Ubuntu resmi olarak Intel x86 ve AMD64 mimarilerinde Masaüstü çeşidiyle; Intel x86, AMD64 ve SPARC mimarilerinde ise Sunucu çeşidiyle yayımlanır.

Aşağıdaki sistem gereksinimlerini karşılayamayan bilgisayarlar için, resmi olarak tanınan bir Ubuntu türevi olan ve Xfce masaüstü yöneticisini kullanan Xubuntu, belirtilen RAM ve disk alanının yarısı ile de çalışabilir.

Dosya:Ubuntu new 704.png

Kişiselleştirilmiş Ubuntu 7.04 ekran görüntüsü

Sunucu

Sunucu çeşidi için en düşük sistem gereksinimleri:

• 300 MHz x86 işlemci
• 64 MB bellek (RAM)
• En az 2 GB disk alanı (tam yükleme ve takas (swap) alanı için)
• 800x600 çözünürlüğü destekleyen bir ekran kartı

Masaüstü

Masaüstü çeşidi için, tavsiye edilen en düşük "sistem gereksinimleri"

• 700 MHz x86 işlemci
• 256 MB bellek (RAM) (Canlı CD özelliği ile yüklemek için 384 MB önerilir)
• 4 GB disk alanı
• 1024x768 çözünürlüğü destekleyen bir ekran kartı

Netbook

Masaüstü çeşidi için, tavsiye edilen en düşük "sistem gereksinimleri"

• "Ubuntu Netbook Sürümü" özel olarak netbooklar için yapıldığından; Piyasadaki bütün netbookların sistemleri "Ubuntu Netbook Sürümü" nü rahatlıkla desteklemektedir.

Edinme

Yazılımı, üretici sitesinden indirebileceğiniz gibi aynı zamanda kargo masrafı bile ödemeden adresinize sipariş edebilirsiniz.

Bütün dünyaya gönderi yapılmakta ve yaklaşık olarak 8-10 gün içerisinde elinize ulaşmaktadır. Önemli bir nokta olarak şunu unutmamakta yarar vardır; Türkiye ve diğer ülkelere gönderilen kargoların ulaşması için ortalama 1 aylık bir zaman dilimi gerekli olabilir. Siparişi aşağıdaki adresten verebilir ve takibini yapabilirsiniz.

Sipariş Formu

Ayrıca bakınız

• Gnome
• Apt
• Synaptic
• Debian
• Linux
• Pardus
• Linux Mint

Dış bağlantılar

• Ubuntu Tanıtımı
• Linux Nasıl Kurulur, kullanılır Klavuzu)
• Ubuntu Linux Resmi Sayfası
• Ubuntu Feisty Fawn 7.04 Rehberi
• Ubuntu başlangıç rehberi