Şempanze: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
k yazım/şablon adı/iç bağ dz. |
||
29. satır: | 29. satır: | ||
}} |
}} |
||
| sinonimler = |
| sinonimler = |
||
{{Madde işaretsiz liste |
|||
{{ubl |
|||
|''[[Simia]] troglodytes'' <small>([[Johann Friedrich Blumenbach|Blumenbach]], 1775)</small> |
|''[[Simia]] troglodytes'' <small>([[Johann Friedrich Blumenbach|Blumenbach]], 1775)</small> |
||
|''Troglodytes troglodytes'' <small>(Blumenbach, 1776)</small> |
|''Troglodytes troglodytes'' <small>(Blumenbach, 1776)</small> |
||
41. satır: | 41. satır: | ||
== Morfoloji == |
== Morfoloji == |
||
Ağırlıkları |
Ağırlıkları 45–50 kg kadardır. Boyları 1.5 metreyi pek geçmez. Başparmaklarının yapısından dolayı elleri cisimleri kavramada – insan kadar iyi olmasa da – elverişlidir. Kolları – aynı [[bonobo]]lardaki gibi – bonobolardan sonraki en yakın akrabaları olan [[insan]]a göre oldukça uzundur. |
||
[[Dosya:Baby chimpanzee-MGL 95208-P5030049-black.jpg|sol|230x230px|küçükresim|Bir bebeğin kafatası]] |
[[Dosya:Baby chimpanzee-MGL 95208-P5030049-black.jpg|sol|230x230px|küçükresim|Bir bebeğin kafatası]] |
||
== Yaşam şekli == |
== Yaşam şekli == |
||
64. satır: | 64. satır: | ||
* [https://web.archive.org/web/20101124001529/http://www.discoverchimpanzees.org/ DiscoverChimpanzees.org] |
* [https://web.archive.org/web/20101124001529/http://www.discoverchimpanzees.org/ DiscoverChimpanzees.org] |
||
* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/projects/genome/guide/chimp/ Şempanze Genom kaynağı] |
* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/projects/genome/guide/chimp/ Şempanze Genom kaynağı] |
||
* [http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/chimpanzee Primate Info Net ''Pan troglodytes'' Factsheets] {{ |
* [http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/chimpanzee Primate Info Net ''Pan troglodytes'' Factsheets] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080113091837/http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/chimpanzee |tarih=13 Ocak 2008}} |
||
* [http://ecos.fws.gov/species_profile/servlet/gov.doi.species_profile.servlets.SpeciesProfile?spcode=A06C U.S. Fish & Wildlife Service Species Profile] |
* [http://ecos.fws.gov/species_profile/servlet/gov.doi.species_profile.servlets.SpeciesProfile?spcode=A06C U.S. Fish & Wildlife Service Species Profile] |
||
* [http://www.ensembl.org/Pan_troglodytes/Info/Index/ Bayağı şempanze genomu], [[Ensembl]] |
* [http://www.ensembl.org/Pan_troglodytes/Info/Index/ Bayağı şempanze genomu], [[Ensembl]] |
Sayfanın 20.49, 20 Aralık 2021 tarihindeki hâli
Şempanze | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Korunma durumu | |||||||||||||||||||||||||
Tehlikede (IUCN 3.1)[2] | |||||||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
İkili adlandırma | |||||||||||||||||||||||||
Pan troglodytes (Blumenbach, 1775) | |||||||||||||||||||||||||
Alt türler | |||||||||||||||||||||||||
Alt türlerin dağılım haritası
| |||||||||||||||||||||||||
Sinonimler | |||||||||||||||||||||||||
|
Şempanze ya da Bayağı şempanze (Pan troglodytes), primatlar (Primates) takımının büyük insansı maymunlar (Hominidae) familyasına dahil ''Pan'' (şempanze) cinsini oluşturan iki türün daha iri yapılı olanıdır. "Şempanze" adı daha çok bu türü ifade etmek için kullanılsa da bu durum teknik açıdan hatalıdır. Yakın geçmişe dek daha çok "pigme şempanze" ya da "cüce şempanze" adları ile anılmış olan bonobo (Pan paniscus), Pan cinsinin diğer türüdür.
Morfoloji
Ağırlıkları 45–50 kg kadardır. Boyları 1.5 metreyi pek geçmez. Başparmaklarının yapısından dolayı elleri cisimleri kavramada – insan kadar iyi olmasa da – elverişlidir. Kolları – aynı bonobolardaki gibi – bonobolardan sonraki en yakın akrabaları olan insana göre oldukça uzundur.
Yaşam şekli
Sürüler halinde hiyerarşik bir biçimde yaşarlar. Genellikle meyve ve sebzelerle beslenirler. Hamilelik süreleri 9 aydır. 10-12 yaşlarında olgunluğa ulaşırlar.
Alt türler
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin ormanlarıyla sınırlı bir dağılım alanı olan bonobonun aksine, bayağı şempanzenin Batı ve Orta Afrika'da daha geniş bir dağılım alanı vardır ve bu dağılım alanları içinde ayrı bölgelerde izlenen dört alt türü bulunur. Bu alt türler şöyle sıralanabilir:
- Pan troglodytes schweinfurthii (Doğu şempanzesi)
- Pan troglodytes troglodytes (Merkezî şempanze)
- Pan troglodytes vellerosus (Nijerya şempanzesi)
- Pan troglodytes verus (Batı Afrika şempanzesi)
Kaynakça
- ^ McBrearty, Sally; Jablonski, Nina G. (2005). "First fossil chimpanzee". Nature. 437 (7055): 105-108. Bibcode:2005Natur.437..105M. doi:10.1038/nature04008. ISSN 0028-0836. PMID 16136135.
- ^ Humle, T.; Maisels, F.; Oates, J.F.; Plumptre, A.; Williamson, E.A. (2016). "Pan troglodytes (errata 2018)". 2016: e.T15933A17964454. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T15933A17964454.en.
Kitap
- Hayvanlar Ansiklopedisi. Parıltı Yayıncılık. 2013. s. 177-178. ISBN 978-605-100-090-9.
Dış bağlantılar
- Wikimedia Commons'ta Pan troglodytes ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Vikitür'de Pan troglodytes ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
- DiscoverChimpanzees.org
- Şempanze Genom kaynağı
- Primate Info Net Pan troglodytes Factsheets 13 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- U.S. Fish & Wildlife Service Species Profile
- Bayağı şempanze genomu, Ensembl
- Human Timeline (Interactive) – Smithsonian, National Museum of Natural History (Ağustos 2016).
Maymunlar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |