Delege demokrasisi

Delege demokrasisi (ya da alternatif olarak bilinen şekliyle akışkan demokrasi), oy verme yetkisinin temsilcilerden ziyade delegelerce kullanıldığı bir demokratik kontrol biçimidir. Bu terim hali hazırda var olan ya da önerilen popüler kontrol aygıtlarının genel bir tanımıdır.

Tipik delege demokrasisi

Tipik delege demokrasisi, Bryan Ford tarafından Delegasyon Demokrasisi başlıklı yazısında, aşağıdaki prensipler çerçevesinde şöyle özetlenmiştir.

1. Rol seçimi: Sadece belirlenmiş temsilcilere izin veren temsili yönetim biçimlerinden farkli olarak her üye; birey olarak pasif, ya da delege olarak aktif bir rolü seçebilir. Delegeler ne kadar ve hangi alanlarda aktif olacakları açısında da daha fazla seçeneğe sahiptir.
2. Katılımın önündeki engellerin az olması: Delege olmanın zorlukları ve maliyeti azdır ve özellikle kampanyaya ya da bir seçimi kazanmaya gerek yoktur.
3. Yetkinin kullanılması: Delegeler organizasyonal süreçler içinde, yetkilerini kendilerini delege olarak tayin eden bireyler ve kendi adlarına kullanırlar. Bu nedenle farklı delegeler karar alma yetkilerini değişen seviyelerde kullanırlar.
4. Bireysel gizlilik: Sosyal baskıları ya da zorlamayı önlemek için, bireyler tarafından kullanılan tüm oylar, hem delegelerden hem de diğer kişilerden gizlidir.
5. Delegelerin sorumluluğu: Delegelerin kendisine oy verenlere ve bütünde tüm topluluğa sorumluluğunun garanti altına alınması için delegelerce kabul edilen bütün resmi istişare kararları kamuoyuna açıktır.
6. Yeniden delegasyon yoluyla uzmanlaşmak: Delegeler yalnızca bireyler adına "pratisyenler" olarak doğrudan hareket edebildikleri gibi, ayrıca yeniden delegasyon yoluyla ‘uzmanlar’ olarak da davranabilirler.

Bu genel model üzerinde varyasyonlar kuşkusuz mevcuttur ve burada çizilen çerçeve genel modele giriş anlamında ifade edilmiştir. Örneğin, ‘Devrimin Keyfi’ varyasyonunda, delegelerin yetki süreleri boyunca ‘uzman’ olmaları da serbest bırakılmıştır. Buna ek olarak, bireylerin tayin ettikleri delegeyi (bazen "vekil" olarak da adlandırılır) düzenleyici organizasyon vasıtasıyla herhangi bir zamanda değiştirerek "oyları"nı yeniden belirlemek gibi konsept de akışkanlığın genel prensipleri olarak uygulanabilir.

Temsili demokrasiyle farklılıkları

Delege demokrasisinin tam olarak anlaşılması, "temsili demokrasinin" anlamının teorisinin gözden geçirilmesindedir." Temsili demokrasi, delege değişiminin yalnızca önceden belirlenmiş bir süre sonunda (ya da bazı durumlarda halk desteğinin çekilmesi halinde erken seçime zorlanmasıyla) gerçekleştiği, baştan tanımlanmış bir yetki alanı için bir "kazanan"’ın belirlendiği bir yönetim biçimidir. Temsili demokraside "azledilen" adayın bir sonraki seçimde kazanabilme imkanı da genellikle mevcuttur. Bu "delege etme" olarak anılan yönetim biçimlerinin çoğuyla zıtlık teşkil eder. Bu sistemlerde delegelerin ne belli sınırları olan ‘çalışma dönemleri’ ne de temsil ettikleri belli yetki alanları vardir. Bazi temel farklılıklar;

1. Opsiyonel dönem sürelerini,
2. Dogrudan katilim olanağını,
3. Delegelerin yetkilerinin, önceden belirlenmiş bir yetki alanındaki seçim zaferinden ziyade gönüllü birlik üyeleri tarafında bazı ölçüler içerisinde belirlenmesini,
4. Delegelerin herhangi bir zaman ya da oranda geri çağrılabilir olmalarını,
5. Oy verenlerin, delege kararlarını referandumla kadük bıraktırması ya da ilgili üyelere itaatsizlikle bir politikaya riayet etmeyi reddetme yetkilerini - ki bu temsili demokraside genellikle olmayan bir durumdur-
6. Üyenin delegelere ne tür oy vereceği yolundaki yetkisinin (Örnegin : ‘Sen benim ulusal güvenlik ve tarim sübvansiyonları konularında delegemsin’ demesi gibi) delegeler arasında farklılaşmasının olasılığını da içerir. "

Doğrudan demokrasiyle farklılıklar

Doğrudan demokrasi bütün kolektif kararların katılımcıların direkt oylarıyla alındığı popüler kontrol biçimidir. Delege demokrasisi ile iki temel farklılık içerir;

1. Doğrudan katılımın mecburi olmaması. Delege demokrasisi; vaktiniz ve/veya belirlenmiş konuyla ilgili oy verme yönünde bir ilginiz yoksa bile, kendi oyunuzu bir başka kişiye delege ederek ya da çekimser kalarak ‘katılmamak’ şeklinde olsa da, kararların içinde olabileceğiniz (varsayımsal olarak, genellikle olunacağı beklenilir) ‘bir gönüllü doğrudan demokrasi’ olarak tanımlanabilir.
2. Kararların gözden geçirilebilirliği. Avantaj olarak algılanmamasına rağmen (organizasyonun politikalarına bağlı olarak, değişik şekillerde) kararlar katılımcılar tarafından gözden geçirilebilinir. Bu durum, kararların değiştirebildiği (katılımcılar meseleler hakkında zaten bir yönde karar almış olacakları için) doğrudan demokrasi ile zıtlık teşkil eder. Yine de bu farklılık, delege modeline büyük ölçüde ek yüktür.

Bu iki temel farklılığın dışında delege modelleri özünde doğrudan demokrasinin bir biçimidir. Öyle ki, bazıları bu sistemi, ‘delege edilebilir vekillerle doğrudan demokrasi’ olarak tanımlar. (Yine de bu tanım çok popüler değildir)

Delege demokrasisinin önemli örnekleri

Paris Komünü’nün iç işleyiş politikaları, modern delege demokrasinin daha da biçimlenmiş kavramlarının gerçek dünyadaki öncüsü olarak görünür.

Bu anlamda Bolsevik çoğunluğa ulaşılmadan önceki ilk Sovyetler'de olduğu gibi Delege demokrasisi burada da, idarenin daha temsili bir niteliğe kavuşmasına uygun olarak kademeli bir şekilde geri çekilmiştir.

Dünya Endüstri Isçileri Sendikasi, aralarında delege demokrasisinin de yer aldığı çoklu demokrasi seviyelerini kullanır. Şubeler yerel üyelerce demokratik bir şekilde ve doğrudan kontrol edilir. Bu şubeler her yıl bir kez seçim gerçekleştirirler ve referandumlar düzenledikleri, tartışmalar yürüttükleri yıllık genel kurullarına gönderecekleri delegeleri seçmek için oy verirler. Genel Kurul’un kendisinin karar alma ve dayatma yetkisi yoktur; değişiklikler e-posta yoluyla gönderilen referandum oylarıyla gerçekleştirilir. Yıllık yapılan bu oylamalarda sendikanın çeşitli idari kademelerinde görev alacak üyelerin seçimi için de oy kullanılır. Delege sürecine alternatif olarak, üyeler inisiyatifleri çerçevesinde oy pusulalarına önerilerini de ekleyebilirler.

Almanya, İtalya, Avusturya, Norveç, Fransa ve Hollanda’daki Korsan Partileri, delegasyon demokrasisini ‘open source’ (açık kaynaklı) LiquidFeedback yazılımı ile uyguluyorlar.

İspanya’da ‘Partido de internet’ (Internet Partisi) oylama için kendi yazılım platformunu geliştiriyor.

Dış bağlantılar

• Delegative Democracy, Bryan Ford'dan.
• The Joy of Revolution: Chapter 2
• Industrial Worker: Ekim 2008
• Liquid Democracy In Simple Terms, Jakob Jochmann'dan.
• LiquidFeedback
• Adhocracy