Oliver Cromwell: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 15.07, 24 Aralık 2014 tarihindeki hâli

Oliver Cromwell (d. 25 Nisan 1599 Huntington - ö. 3 Eylül 1658 Londra) bir İngiliz siyaset adami, asker ve devlet yöneticisi olup İngiltere'nin yönetim biçimini krallıktan Cumhuriyet'e çevirmis ama 1650'den ölünceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvanı ile ülkeyi tek başına idare etmistir.

Çocukluk ve Gençlik Yılları

Annesi tarafindan Tudor hanedanı sırasında devletin baş idareciliğini yapmış reformcu Thomas Cromwell'e dayanır. Oliver Cromwell 1599'da ülkenin doğusunda bulunan Hauntigton şehrinde iyi tanınmış bir çiftlik sahibi ailede doğmuştur. Yüksek tahsilini Cambridge Universitesi'nde yapmıştır. İngiliz devletinin resmi Protestan mezhebi dışında daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya calışan Puritan mezhebine bağlı olup çok dindar bir kişi idi. İngiliz hükÜmeti tarafından din muhalifleri olarak devamlı sıkıştırıldıkları için genç Oliver Cromwell Amerika'ya göç etmeye karar vermişti ama krallık Puritanlarin göç etmesini yasaklayınca ailesi yanında kaldı. 1620'de Elizabeth Bourcier ile evlendi.

1628 yılında hayatının yönünü değiştiren bir olay olarak Londra Parlementosu'na mebus olarak seçildi. Bu Parlamento'da özel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptığı konuşmalardaki gösterdiği hararetli basitlik ve belagat oldu. Fakat bu Parlemento 1629'de feshedildi. Cromwell babasının çiftliğine çekilip çok dinsel inanış gösteren bir kırsal centilmen olarak yasamaya basladı. 1640'da sonradan Uzun Parlamento adı verilecek Parlemento'ya Cambridge Üniversitesi mebusu olarak seçildi. Bu Parlemento'da Papalık ve krallık konularında yaptığı çok telkin edici konuşmalarla tanındı. İngiliz Kralı I. Charles tarafından yapılan yüksek harcamaları karşılama için vergi arttırma gereğiyle cağrılmış olan bu Parlemento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği için krala karşı düştü ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in çekişmeleri bir İç Savaş'a dönüştü. Ülke Parlemento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi episkoplizm ve o mezhebin başı olan kralın aleyhinde olan gelişmeleri Allah'ın inanmazlara karşı gönderdiği bir işaret olarak kabul etmekteydi ve bu çekişmede Allah'ın yeğlediği Puritanların bu mücadelede galip çıkacağına inanmıştı.

Bir gentilmen-çiftçi olarak ve kırsal bir alanda yüksek tabakadan bir kişi olarak Oliver Cromwell çiftliğinde calışanlara Parlemento tarafından kurulan yeni orduya yazılmaları izini vermişti. Kendisi de Parlemento hizmetinde subay olarak askerliğe başlamıştı.

Siyaset yaşamı birçok çelişki ile doludur. Kurmuş olduğu parlamentoyu askerlere verdiği emirle dağıttırmış, dinde inanç özgürlüğünü savunurken, dine hakaret edenlere işkence uygulanmasına izin vermiştir.

İrlanda'ya yaptığı bir seferden sonra Cromwell'in sağlık durumu kötülemiş, en sevdiği kızı Elizabeth'in kanserden öldüğü Ağustos 1658'de sıtmaya yakalanmış ve 3 Eylül'de Whitehall'da ölmüştür. Naaşı 10 Kasım'da gizlice Westminster Abbey'ye getirilerek toprağa verilmiş; 13 gün sonra da devlet töreni yapılmıştır.

Kalıntı Parlamento'yu dağıtma söylevi

Kalıntı Parlamento (Rump Parliament) adıyla anılan, birbirleriyle hizip çatışmaları ile vakit geçirip hiçbir siyasi karar alamayan, hatta yeni parlamento üyelerini seçimi konusunda bile bocalayan bu yapıyı 20 Nisan 1653 günü General Oliver Cromwell 40 tüfekli asker eşliğinde aşağıdaki sözleirn ardından feshetmiştir:

“	Acele edin ve defolup gidin.Oturumunuzu sonlandırmaya geldim. Meclisi yaptığınız her icraat ile kirletmenize ve şerefsizleştirmenize artık kalıcı bir son vermeye geldim. Siz ki fitneci, fesatçı, meclis üyeleri, siz ki iyi bir hükümet olmak dışındaki her şeysiniz! Kiralık sefil yaratıklar, zavallılar, ülkenizi en küçük şahsi çıkar adına satılığa çıkaranlar, birkaç kuruş için Tanrı'ya ihanet edenler, içinizde bir parça da olsun erdem kalmadı mı? Bir parça vicdan da mı yok? Atım kadar bile dindar değilsiniz! Altın sizin yeni Tanrınız olmuş! Satılığa çıkarmadığınız bir değer bile kalmadı. Ulusunuz adına iyi bir şey düşünemez misiniz? Sizi çıkarcı sürüsü, bulunduğunuz bu kutsal meclisi, varlığınızla kirletiyorsunuz! Tanrının kutsadığı bu meclisi, ahlak yoksunu davranışlarınızla hırsızların ini haline çevirdiniz! Halkın size verdiği yetkiyi kötüye kullandınız. Halkın umutsuz dertlerine çare olmalıydınız, kendiniz halka en büyük dert kaynağı oldunuz! Ama ülkeniz beni asırlardan beri temizlenmemiş bu ahırı temizlemeye çağırdı! Bu gücü de bana Tanrı verdi. Bu şeytan ocağını yönetmeye geldim. Vay halinize! Şimdi derhal defolun! Acele edin rüşvetin köleleri! Acele edin, gidin! Süslü saltanat eşyalarınızı alın ve defolup gidin!	„

Oliver Cromwell'den sonra

Oliver Cromwell'i oğlu Richard Cromwell Devlet Koruyucu Lord ünvanını alarak takip etmiştir. Fakat kısa bir müddet sonra onun ülke idaresi yeteneğinin çok az olduğu görülmüş ve ülkenin bir siyasal, ve ekonomik karmaşalık gölgesi altına girdiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine Commonwealth rejiminin İskoçya'ya gönderdiği vali olan General Monck monarşiyi tekrar geri getirme kararı ile İskoçya'dan ordusuyla gelip Şubat 1660da Parlamento'yu fesh edip Richard Cromwell'i görevinden feragat ettirmiştir. Stuart Hanedanı'ndan (babası idam edilmiş kral I. Charles olan) II. Charles Londra'ya 23 Nisan 1661'de gelip taç giymiştir. Bu yeni Krallık rejimi İngiliz tarihçileri tarafından Restorasyon devri olarak anılır.

Kral II. Charles yeniden tahta çıkınca, babasının idamının öcünü gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldönümünde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gömülmüş ceseti Londra'nın Anglikan katedrali olan ve ünlü İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" içindeki mezarından çıkartılmıştır. Cromwell'in ceseti zincirlere bağlanmış ve türlü işkencelerin ardından suçluların idam edildikleri Tyburn'da asılıp halka gösterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir çukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin üyeleri olan Amiral Robert Blake, başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry İreton'un cesetlerine de uygulanmıştır.

Oliver Cromwell'in kesik başı ise bir kazığa geçirilmiş ve Ingiltere Parlamentosu binasının en eski kısmı olan Westminster Hall'un çatısının tepesinde çakılmış; II. Charles'in hükümdarlığı süresince 1685'e kadar burada kalmıştır. Bundan sonra kazığa geçirilmiş Cromwell'in kafası birkaç kere el değiştirmiştir. Örneğin 1814'de Josiah Henry Wilkinson adlı bir kişi Cromwell'in kazığa takılı kafasının sahibi olmuştur.^[1] Ancak 1960'da Cromwell'in kazığa takılı kafası bir mütevazı bir merasimle Cambridge Üniversitesi, Sidney Sussex Koleji bahçesinin bir köşesine gömülmüştür.^[2]

Kaynakça

^ Roundhead on the Pike Timedergisi, 6 Mayıs 1957
^ Gaunt, Peter (1996). Oliver Cromwell, Oxford: Blackwell, İŞBN 0-631-18356-6. (İngilizce) say.4.

Dış bağlantılar

Cambridge Universitesi "Oliver Cromwell Projesi" websitesi (İngilizce)

[1] Roundhead on the Pike Timedergisi, 6 Mayıs 1957

[2] Gaunt, Peter (1996). Oliver Cromwell, Oxford: Blackwell, İŞBN 0-631-18356-6. (İngilizce) say.4.

[1]

[2]

@@ 7. satır: / 7. satır: @@
 Yüksek tahsilini [[Cambridge Universitesi]]'nde yapmıştır. İngiliz devletinin resmi Protestan mezhebi dışında daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya calışan ''Puritan'' mezhebine bağlı olup çok dindar bir kişi idi. İngiliz hükÜmeti tarafından ''din muhalifleri'' olarak devamlı sıkıştırıldıkları için genç Oliver Cromwell Amerika'ya göç etmeye karar vermişti ama krallık ''Puritan''larin göç etmesini yasaklayınca ailesi yanında kaldı. 1620'de Elizabeth Bourcier ile evlendi.
-yılında hayatının yönünü değiştiren bir olay olarak Londra Parlementosu'na mebus olarak seçildi. Bu Parlamento'da özel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptığı konuşmalardaki gösterdiği hararetli basitlik ve belagat oldu. Fakat bu Parlemento 1629'de feshedildi. Cromwell babasının çiftliğine çekilip çok dinsel inanış gösteren bir kırsal centilmen olarak yasamaya basladı. 1640'da sonradan ''Uzun Parlamento'' adı verilecek Parlemento'ya Cambridge Üniversitesi mebusu olarak seçildi. Bu Parlemento'da Papalık ve krallık konularında yaptığı çok telkin edici konuşmalarla tanındı. İngiliz Kralı I. Charles tarafından yapılan yüksek harcamaları karşılama için vergi arttırma gereğiyle cağrılmış olan bu Parlemento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği için krala karşı düştü ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in çekişmeleri bir İç Savaş'a dönüştü. Ülke Parlemento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi ''episkoplizm'' ve o mezhebin başı olan kralın aleyhinde olan gelişmeleri Allah'ın inanmazlara karşı gönderdiği bir işaret olarak kabul etmekteydi ve bu çekişmede Allah'ın yeğlediği Puritanların bu mücadelede galip çıkacağına inanmıştı.
+yılında hayatının yönünü değiştiren bir olay olarak Londra Parlementosu'na mebus olarak seçildi. Bu Parlamento'da özel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptığı konuşmalardaki gösterdiği hararetli basitlik ve belagat oldu. Fakat bu Parlemento 1629'de feshedildi. Cromwell babasının çiftliğine çekilip çok dinsel inanış gösteren bir kırsal centilmen olarak yasamaya basladı. 1640'da sonradan ''Uzun Parlamento'' adı verilecek Parlemento'ya Cambridge Üniversitesi mebusu olarak seçildi. Bu Parlemento'da Papalık ve krallık konularında yaptığı çok telkin edici konuşmalarla tanındı. İngiliz Kralı [[I. Charles (İngiltere Kralı)|I. Charles]] tarafından yapılan yüksek harcamaları karşılama için vergi arttırma gereğiyle cağrılmış olan bu Parlemento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği için krala karşı düştü ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in çekişmeleri bir İç Savaş'a dönüştü. Ülke Parlemento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi ''episkoplizm'' ve o mezhebin başı olan kralın aleyhinde olan gelişmeleri Allah'ın inanmazlara karşı gönderdiği bir işaret olarak kabul etmekteydi ve bu çekişmede Allah'ın yeğlediği Puritanların bu mücadelede galip çıkacağına inanmıştı.
 Bir gentilmen-çiftçi olarak ve kırsal bir alanda yüksek tabakadan bir kişi olarak Oliver Cromwell çiftliğinde calışanlara Parlemento tarafından kurulan yeni orduya yazılmaları izini vermişti. Kendisi de Parlemento hizmetinde subay olarak askerliğe başlamıştı.
@@ 38. satır: / 38. satır: @@
 Oliver Cromwell'i oğlu [[Richard Cromwell]] ''Devlet Koruyucu Lord'' ünvanını alarak takip etmiştir. Fakat kısa bir müddet sonra onun ülke idaresi yeteneğinin çok az olduğu görülmüş ve ülkenin bir siyasal, ve ekonomik karmaşalık gölgesi altına girdiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine Commonwealth rejiminin İskoçya'ya gönderdiği vali olan General Monck monarşiyi tekrar geri getirme kararı ile İskoçya'dan ordusuyla gelip Şubat 1660da Parlamento'yu fesh edip Richard Cromwell'i görevinden feragat ettirmiştir. Stuart Hanedanı'ndan (babası idam edilmiş kral I. Charles olan) II. Charles Londra'ya 23 Nisan 1661'de gelip taç giymiştir. Bu yeni Krallık rejimi İngiliz tarihçileri tarafından [[Restorasyon]] devri olarak anılır.
-Kral [[II. Charles]] yeniden tahta çıkınca, babasının idamının öcünü gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldönümünde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gömülmüş ceseti Londra'nın Anglikan katedrali olan ve ünlü İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" içindeki mezarından çıkartılmıştır. Cromwell'in ceseti zincirlere bağlanmış ve türlü işkencelerin ardından suçluların idam edildikleri [[Tyburn]]'da asılıp halka gösterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir çukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin üyeleri olan Amiral Robert Blake,  başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry İreton'un cesetlerine de uygulanmıştır.
+Kral [[II. Charles (İngiltere Kralı)|II. Charles]] yeniden tahta çıkınca, babasının idamının öcünü gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldönümünde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gömülmüş ceseti Londra'nın Anglikan katedrali olan ve ünlü İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" içindeki mezarından çıkartılmıştır. Cromwell'in ceseti zincirlere bağlanmış ve türlü işkencelerin ardından suçluların idam edildikleri [[Tyburn]]'da asılıp halka gösterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir çukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin üyeleri olan Amiral Robert Blake,  başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry İreton'un cesetlerine de uygulanmıştır.
 Oliver Cromwell'in kesik başı ise bir kazığa geçirilmiş ve Ingiltere Parlamentosu binasının en eski kısmı olan [[Westminster Hall]]'un çatısının tepesinde çakılmış; II. Charles'in hükümdarlığı süresince 1685'e kadar burada kalmıştır. Bundan sonra kazığa geçirilmiş Cromwell'in kafası birkaç kere el değiştirmiştir. Örneğin 1814'de Josiah Henry Wilkinson adlı bir kişi Cromwell'in kazığa takılı kafasının sahibi olmuştur.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/artıcle/0,9171,809453,00.html Roundhead on the Pike ''Time''dergisi, 6 Mayıs 1957]</ref> Ancak 1960'da Cromwell'in kazığa takılı kafası bir mütevazı bir merasimle [[Cambridge Üniversitesi]], [[Sidney Sussex Koleji]] bahçesinin bir köşesine gömülmüştür.<ref>Gaunt, Peter (1996). ''Oliver Cromwell'', Oxford: Blackwell, İŞBN 0-631-18356-6. {{ing}} say.4.</ref>
@@ 58. satır: / 58. satır: @@
 [[Category:English people of Welsh descent]]
 [[Category:English republicans]]
 [[Category:Members of the pre-1707 English Parliament]]
 [[Category:People from Huntingdon]]
 [[Category:Alumni of Sidney Sussex College, Cambridge]]
 [[Category:Leaders who took power by coup]]
 [[Category:Roundheads]]
 [[Category:Anti-Catholicism in the United Kingdom]]
@@ 78. satır: / 73. satır: @@
 <!--
 [[Category:Lay Puritans]]
 [[Category:Deaths from malaria]]
 -->