Mutî: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 21.39, 10 Ocak 2014 tarihindeki hâli

Şablon:Hükümdar bilgi kutusu Mutî veya Fadıl "Mutîʿ lillâh" Tam Adı: Ebû’l-Kâsım "Mutîʿl illâh" Fadıl bin Câfer Muktedir (Arapça: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) Abbasi halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.

Yaşamı

Muti, halife Muktedir'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan Mûstekfî ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan Büveyhîler'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan Müizzüddevle Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yerden çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Mûstekfî'nin halifelikten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Müizzüddevle Mûstekfî'yi halifelikten indirdi ve Muti yeni Abbası halifesi yapıldı. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mûstekfî'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Muti'nin idaresi altında tutuklanan Mûstekfî, gözlerine mil çekilerek kör edildi.

Halifelik dönemi boyunca Mutî, her ne kadar Buveyhîler emiri Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba göstermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'sı tarafından pek tutulmamaktaydı. Muti'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı.

Bağdad'da Şii gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen Ali bin Ebu Talip'i öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Sunni Bağdad halkı nümayiş yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldıkları camilerden indirdiler. Bu Şiilerce yaftalar asılması ve Sunni halk tarafından nümayişle indirilmeleri yıl be yıl tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.

Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında inme indi ve felç oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan Tâi lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.

Dipnotlar

İngilizce Wikipedia al-Muti maddesi (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)

Ayrıca bakınız

Abbasi Halifeleri soyağacı ve listeleri

Dış bağlantılar

Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1.Basım:1968)
Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources, Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)
Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) (İngilizce)

Sünni İslam unvanları
Mutî Abbasi Doğumu: 914 Ölümü: 974
Önce gelen Mûstekfî	İslam Halifesi 946 - 974	Sonra gelen Tâi

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
 {{Hükümdar bilgi kutusu
-| adı            = Mutî <br/>El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"
+| adı            = Muti <br/>Fadıl "Mutiʿl illâh"
 | başlık         = [[Abbasiler|Abbasi Halifesi]]
 | hüküm süresi   = 946 - 974
-| tam adı        = Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir
+| tam adı        = Ebû’l-Kâsım "Mutîʿl illâh" Fadıl bin Câfer Muktedir
-| önce gelen     = [[Müstekfî (Abbasi)|Müstekfî]]
+| önce gelen     = [[Mûstekfî (Abbasi)|Müstekfî]]
-| sonra gelen    = [[Tâi (Abbasi)|Tâʾi]]
+| sonra gelen    = [[Tâi (Abbasi)|Tâi]]
 | hanedan        = [[Abbâsî]]
 | babası         = [[Muktedir (Abbasi)|[Muktedir]]
@@ 12. satır: / 12. satır: @@
 | ölüm tarihi    = Ekim 974
 }}
-'''Mutî''' veya ''El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"'' Tam Adı: ''Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir'' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) [[Abbasi]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.
+'''Mutî''' veya ''Fadıl "Mutîʿ lillâh"'' Tam Adı: ''Ebû’l-Kâsım "Mutîʿl illâh" Fadıl bin Câfer Muktedir'' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) [[Abbasi]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.
 == Yaşamı ==
-Mutî, halife [[Muktedir (Abbasi)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mûstekfî (Abbasi)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifelikten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera  Müizzüddevle  sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.
+Muti, halife [[Muktedir (Abbasi)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mûstekfî (Abbasi)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yerden çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Mûstekfî'nin halifelikten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Müizzüddevle Mûstekfî'yi halifelikten indirdi ve Muti yeni Abbası halifesi yapıldı. Emir-ul Umera  Müizzüddevle  sabık halife Mûstekfî'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Muti'nin idaresi altında tutuklanan Mûstekfî, gözlerine  mil çekilerek kör edildi.
-Mutî, her ne kadar çok Buveyhîler emir Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba gostermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'si tarafından pek tutulmamımaktaydı. Mutî'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı. Bağdad'da Şii  gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen [[Ali bin Ebu Talip]]'yi öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Bağdad halkı nümayıs yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldılıkları camilerden indirdiler. Bu yafta asilmasi ve numayais yapilmasi yil be yil tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.
+Halifelik dönemi boyunca Mutî, her ne kadar Buveyhîler emiri Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba göstermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'sı tarafından pek tutulmamaktaydı. Muti'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı.
-Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tâi (Abbasi)|Tâ'i]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.
+Bağdad'da Şii  gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen [[Ali bin Ebu Talip]]'i öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Sunni Bağdad halkı nümayiş yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldıkları camilerden indirdiler. Bu Şiilerce yaftalar asılması ve Sunni halk tarafından nümayişle indirilmeleri yıl be yıl tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.
+Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tâi (Abbasi)|Tâi]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.
 == Dipnotlar ==
@@ 37. satır: / 40. satır: @@
 {{s-hou|[[Abbasi]]||914||974}}
 {{s-rel|su}}
-{{s-bef|before=[[Mustekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]}}
+{{s-bef|before=[[Mûstekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]}}
 {{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=946 - 974}}
-{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Tâʾi]]}}
+{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Tâi]]}}
 {{end}}