Yanatlı, Göle
| Yanatlı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Yanatlı Yanatlı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 305 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Yanatlı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Yanaltı köyünün eski adı Varginis veya Vargenisi'dir. 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Varginis / Vargenis (Варгинис / واركنس) olarak geçer.[3][4] Gürcüce kaynaklarda ise yaygın biçimde Vargenisi (ვარგენისი) olarak yer alır.[5][6]
Vargenesi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kola bölgesi, dokuz azizle bağlantılı olarak Gürcü Ortodoks inancında da önemli bir yere sahiptir. Öte yandan köyde varlığı bilinen kiliseler, 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmesinden önce de köyün bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[7]
Türkçe Göle olarak bilinen Kola bölgesi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Vargenis (Варгинис) olarak kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Rus döneminde köyde Rumlar yaşıyordu ve köyün 1886 yılındaki nüfusu 277 kişiden oluşuyordu. Göle kazasında bir başka köy Lala Vargenis adını taşıyordu.[3]
Vargenis'in nüfusu 1896 yılında 382 kişiye, 1906 yılında 511 kişiye ulaşmıştır.[8] Nüfusun bu kadar hızlı artması Rus idaresinin köye yeni nüfus yerleştirdiğini göstermektedir. Nitekim Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler, Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere yerleştirilmiştir. Ayrıca Takaişvili'nin Arginisi (არგინისი) olarak söz ettiği köyde Rumlar eski bir kiliseyi yıkmış, aynı taşlarla yeni biri kilise inşa etmişlerdi.[9]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Vargenesi (ვარგენესი) veya Varganesi'nin (ვარგანესი) Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir. Martvileli'nin verdiği bilgiye göre köyde üç kilise bulunuyordu. Köyün içinde olan kiliseyi Vargenesli Rumlar yıkmış ve yerinde aynı taşlarla yeni kilise inşa etmişlerdi. Köydeki ikinci kiliseyi de o tarihte yıkmışlardı. Üçüncü kilise ise köyün yukarısında bulunuyordu.[7] Günümüzde köyün içindeki iki kiliseden birinin yerinde cami, diğerinin yerinde bir ev bulunmaktadır.[5]
Vargenis köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Vargenis köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Vargenis" (واركنس) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[11] 1940 genel nüfus sayımında Varginis biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 493 kişiden oluşuyordu.[12] Vargenis / Varginis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yanatlı olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Yanatlı köyünün nüfusu 980 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 325 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 44 km, Göle ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 305[2] |
| 2021 | 329[2] |
| 2020 | 356[2] |
| 2019 | 368[2] |
| 2018 | 367[2] |
| 2017 | 360[2] |
| 2016 | 364[2] |
| 2015 | 405[2] |
| 2014 | 428[2] |
| 2013 | 423[2] |
| 2012 | 447[2] |
| 2011 | 444[2] |
| 2010 | 455[2] |
| 2009 | 461[2] |
| 2008 | 484[2] |
| 2007 | 432[2] |
| 2000 | 468[15] |
| 1990 | 511[16] |
| 1985 | 751[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yanatli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Yanatlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b ""Göle Kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 144 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 183, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10, 15". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 776". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Yanatlı Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.