Yenidemirkapı, Göle

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yenidemirkapı
Harita
Ardahan'ın konumu
Ardahan'ın konumu
Ardahan üzerinde Yenidemirkapı
Yenidemirkapı
Yenidemirkapı
Yenidemirkapı'nın Ardahan'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArdahan
İlçeGöle
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Rakım2044 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam171
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Posta kodu75700

Yenidemirkapı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yenidemirkapı ile Eskidemirkapı köylerinin eski adı Demirkapı'dır. Nitekim Richard Andree'nin 1885 tarihli haritasında "Damir Kapy" (Demir Kapı) olarak geçer.[3] Ertesi yıl Rus idaresinin nüfus tespitinde "Demirkapı" adı altında, Demir Kapı Yunan (Демур-Капы Греческий) ve Demir Kapı Kürt (Демур-Капы Куртинский) olmak üzere iki köy kaydedilmiştir.[4] Yenidemirkapı, bu tarihte Demir Kapı Yunan (Demir Kapı Rum) olarak kaydedilen köydür.

Demirkapı adı taşıyan iki yerleşim, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte bu yerleşimlerle ilgi kayıtlara ancak 19. yüzyılda rastlanmaktadır. Öte yandan Eskidemirkapı köyü sınırları içindeki megalit yapı kalıntıları, bu yörenin çok eski yerleşim olduğunu göstermektedir.[5]

Türkçe Göle olarak bilinen Kola bölgesi uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 yılında "Demur Kapı Yunan" (Демур-Капы Греческий) adıyla kaydettiği bugünkü Yenidemirkapı, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Köyün nüfusu, Rum (Yunan) olarak kaydedilmiş 127 kişiden oluşuyordu.[4] Köyün nüfusu 1896 yılında 229 kişi, 1906 yılında 333 kişi olarak tespit edilmiştir.[6]

Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, o sırada bölgenin nüfusu hayli renkli bir hale gelmiş, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler, Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere yerleştirilmişti.[7]

Demir Kapı Rum köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca bu yerleşim Türkiye'ye bırakıldı.[8]

Demir Kapı Rum köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Yeni Demir Kapu (یكی دمیر قپو) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı. Demir Kapı Kürt ise, bu kaynakta Göle kazasının merkez nahiyesi sınırları içinde Kürt Demir Kapu (كورت دمیر قپو) adıyla geçer.[9] 1940 genel nüfus sayımında Eski Demirkapı Göle kazasının Okam nahiyesine, Yeni Demirkapı ise merkez nahiyesine bağlıydı ve Yeni Demirkapı'nın nüfusu 349 kişiden oluşuyordu.[10] Yenidemirkapı köyünün 1965 genel nüfus sayımında nüfusu 622 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde 280 kişi okuma yazma biliyordu.[11]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy, Ardahan il merkezine 56 km, Göle ilçe merkezine ise 12 km uzaklıktadır.[12]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 171[2]
2021 173[2]
2020 182[2]
2019 191[2]
2018 198[2]
2017 197[2]
2016 207[2]
2015 203[2]
2014 216[2]
2013 207[2]
2012 212[2]
2011 216[2]
2010 234[2]
2009 234[2]
2008 246[2]
2007 242[2]
2000 248[12]
1990 378[13]
1985 541[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Yeni Demirkapi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Yenidemirkapı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  3. ^ "Caucasus". www.davidrumsey.com (İngilizce). 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
  4. ^ a b ""Göle Kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 146 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  6. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
  7. ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
  8. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022. 
  9. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771-772.
  10. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
  11. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
  12. ^ a b "Yenidemirkapı Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  13. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  14. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]