Çayırbaşı, Göle
| Çayırbaşı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çayırbaşı Çayırbaşı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 290 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Çayırbaşı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Çayırbaşı köyünün bilinen en eski adı Okami’dir. Okami (ოკამი), tarihsel Gürcü coğrafyasında rastlanan bir yer adıdır. Nitekim Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde iki yerleşim daha Okami adını taşıyordu. Osmanlı idaresi bu yerleşimleri "Okam" (اوكام) şeklinde kaydetmiştir.[3] Bugünkü Gürcistan coğrafyasında biri bu defterde geçen yerleşim olmak üzere Okami adını taşıyan iki köy bulunmaktadır.[4]
Okami, ortaçağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen Okami Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır.[5]
Okami, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletine bağlı ve Osmanlı idaresinin "Ardahan-i Küçük" (Göle) şeklinde adlandırdığı sancağın köylerinden biriydi. Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Ardahan sancağının Göle kazasının köylerinden biriydi. 1886 nüfus sayımında Okam (Окамъ) olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu, 115'i erkek ve 113'ü kadın olmak üzere, 32 hanede yaşayan 228 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte 206 kişi Türk, 22 kişi Ermeni olarak kaydedilmiştir. Okam köyü Göle kazası ile Okam nahiyesinin idari merkeziydi.[6] Okam köyünün nüfusu 1896 yılında 273 kişi, 1906 yılında 306 kişi olarak tespit edilmiştir.[7] 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgilere göre Okami’nin nüfusu Kürtler ve Türklerden oluşuyordu.[8]
Okami, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra bağımsız Ermenistan sınırları içinde yer aldı. 16 Mart 1921’de Sovyet yönetimiyle imzalanan Moskova Antlaşması’yla da köy Türkiye’ye bırakıldı.[9]
Okami, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Okam (اوقام) olarak geçer. Bu sırada köy Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 495 kişiden oluşuyordu. Okam nahiyesi ise, 26 köyü kapsıyordu ve bu köylerde toplam 10.449 kişi yaşıyordu.[11] Okami veya Okam "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çayırbaşı olarak değiştirilmiştir.[12] Çayırbaşı köyünün nüfusu 1965 yılında 964 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 405 kişi okuma yazma biliyordu. Bu tarihte Okam nahiyesinin adı Çayırbaşı bucağı olmuştu ve bu bucakta yaşayan toplam 17.405 kişide 4.617 kişi okuryazar olarak kaydedilmiştir.[13]
Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin 1907'de verdiği bilgiye göre Okami Kilisesi, yıkık halde köyün merkezinde bulunuyordu. Kilisenin yıkıntıları üzerinde leylek yuvasına tanıklık etmiş olan Takaişvili, kilisenin etrafında irice mezar taşlarının bulunduğunu bir mezarlıktan da söz etmiştir.[5]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 35 km, Göle ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 290[2] |
| 2021 | 302[2] |
| 2020 | 332[2] |
| 2019 | 327[2] |
| 2018 | 322[2] |
| 2017 | 341[2] |
| 2016 | 356[2] |
| 2015 | 368[2] |
| 2014 | 358[2] |
| 2013 | 397[2] |
| 2012 | 387[2] |
| 2011 | 396[2] |
| 2010 | 397[2] |
| 2009 | 409[2] |
| 2008 | 379[2] |
| 2007 | 367[2] |
| 2000 | 439[15] |
| 1990 | 732[16] |
| 1985 | 1.005[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Cayirbasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Çayırbaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958) s. 310, 553". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ Kartlis Tshovreba Arkeolojik Yer Adları Sözlüğü (ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი), Tiflis, 2013, s. 396. 1 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 978-9941-15-896-4
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, sıra no: 488". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 735". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ "Çayırbaşı-Bucak Merkezi Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.