Balçeşme, Göle
| Balçeşme | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Balçeşme Balçeşme'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2165 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 464 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Balçeşme, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Balçeşme köyünün bilinen en eski adıLala Vargenis veya Lala Vargenesi'dir. Nitekim 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde Lyalya-Varginis (Ляля-Варгинис), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de "Lala Vargens" (لالا واركنس) şeklinde geçer.[3][4] Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli ise 1917 yılında köyün adını Lala-Varganesi (ლალა-ვარგანესი) şeklinde yazmış, "Lala" kelimesinin Türkçe ve Varganesi'nin ise Gürcüce bir ad olduğunu belirtmiştir.[5]
Lala Vargenis'teki megalit yapı kalıntıları, buranın çok eski bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Lalavargenis, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte bu yerleşimin tarihsel Gürcüce adı bilinmemektedir.[6]
Lala Vargenis, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması 'uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Lyalya-Varginis (Ляля-Варгинис) olarak kaydettiği köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı Okami nahiyesinin 18 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 53'ü erkek ve 55'i kadın olmak üzere, 13 hanede oturan 108 kişiden oluşuyordu.[3] Lala Vargenis'in nüfusu 1896 yılında 117 kişi, 1906 yılında 157 kişi olarak tespit edilmiştir.[7]
Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli köyde Kürtlerin yaşadığını ve yıkıntı haline gelmiş bir kilisenin bulunduğunu yazmıştır. Bu tespit Kürtlerden önce bu yerleşimde Hristiyanların yaşadığını göstermektedir.[5]
Lalavargenis köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Lalavargenis Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Lalavargenis köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Lala Vargenes" (لالا واركنس) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında "Lalavarginis" adıyla geçen köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 402 kişiden oluşuyordu.[9] Lala Vargenesi veya Lalavarginis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Balçeşme olarak değiştirilmiştir.[10] 1965 genel nüfus sayımında Balçeşme köyünün nüfusu 867 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 246 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
Balçeşme köyü sınırları içinde iki adet megalit yapı kalıntısı bulunmaktadır. Bunlardan biri, köyün dışında, doğudaki bir mahallede, kayalık bir sırtta yer alır. Dikdörtgen planlı (10 × 7,5 m) yapının bugüne ulaşan duvarlarının yüksekliği 1 metreyi bulur. İkinci yapı, köyün yaklaşık 1 kilometre güneyinde bir kule (10 × 7 m) olup bu yapıdan geriye güneybatı köşesi kalmıştır. Buradaki duvar dolgu tekniğiyle inşa edilmiş olup kalınlığı 2 metre kadardır.[6] Konstantine Martvileli’nin 1917 yılında sözünü ettiği yıkık kilise ise, günümüze tamamen ortadan kalkmıştır.[5]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 66 km, Göle ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[12]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 464[2] |
| 2021 | 530[2] |
| 2020 | 551[2] |
| 2019 | 552[2] |
| 2018 | 550[2] |
| 2017 | 559[2] |
| 2016 | 570[2] |
| 2015 | 587[2] |
| 2014 | 580[2] |
| 2013 | 598[2] |
| 2012 | 642[2] |
| 2011 | 661[2] |
| 2010 | 692[2] |
| 2009 | 733[2] |
| 2008 | 742[2] |
| 2007 | 691[2] |
| 2000 | 732[12] |
| 1990 | 845[13] |
| 1985 | 1.030[14] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Balcesme, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Balçeşme Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 486". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ a b c "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 145 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 714". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Balçeşme Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.