Yanatlı, Göle
| Yanatlı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Yanatlı Yanatlı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 305 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Yanatlı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yanatlı köyünün eski adı Vargnisi'dir. Göle ilçesine bağlı Balçeşme köyünün eski adı da Vargnisi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Vargnisi (ვარგნისი), Türkçeye Vargnes şeklinde girmiştir. Nitekim Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinden Vargens veya Vargenes (واركنس) olarak geçer.[3][4]
Vargnisi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kola bölgesi, dokuz azizle bağlantılı olarak Gürcü Ortodoks inancında da önemli bir yere sahiptir. Öte yandan köyde varlığı bilinen kiliseler, 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmesinden önce de köyün bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[5]
Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı Cebe defterinde, bu eyaletin Ardahan-i Küçük livasına bağlı Güney nahiyesi sınırları içinde yer alan Vargnisi, Yanatlı veya Balçeşme köyü olmalıdır. Kola (bugünkü Göle) bölgesi Osmanlı döneminde Ardahan-i Küçük olarak adlandırılmıştır.[3]
Vargnisi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Vargenis (Варгинис) olarak kaydettiği köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı Yunan nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Nüfusu, 145'i erkek ve 132'si kadın olmak üzere, 41 hanede 277 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Rumlardan oluşuyordu.[6]
Vargenis'in nüfusu 1896 yılında 382 kişiye, 1906 yılında 511 kişiye ulaşmıştır.[7] Nüfusun bu kadar hızlı artması Rus idaresinin köye yeni bir nüfus yerleştirdiğini göstermektedir. Nitekim Göle bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden Rusların egemenliğine geçen topraklara göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler, Müslüman Gürcülerden boşalmış olan yerlere yerleştirilmiştir. Ayrıca Takaişvili'nin Arginisi (არგინისი) olarak söz ettiği köyde Rumlar eski bir kiliseyi yıkmış, aynı taşlarla yeni biri kilise inşa etmişlerdi.[8]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, köyün adını Vargenesi (ვარგენესი) veya Varganesi'nin (ვარგანესი) şeklinde yazmış ve bunun Gürcüce bir yer adı olduğunu belirtmiştir. Martvileli'nin verdiği bilgiye göre köyde üç kilise bulunuyordu. Köyün içinde olan kiliseyi Vargenesli Rumlar yıkmış ve yerinde aynı taşlarla yeni kilise inşa etmişlerdi. Köydeki ikinci kiliseyi de o tarihte yıkmışlardı. Üçüncü kilise ise köyün yukarısında bulunuyordu.[5] Günümüzde köyün içindeki iki kiliseden birinin yerinde cami, diğerinin yerinde bir ev bulunmaktadır.[9]
Vargenis köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Vargenis köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Vargnes veya Vargenes (واركنس) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[11] 1940 genel nüfus sayımında Varginis biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 493 kişiden oluşuyordu.[12] Vargenis / Varginis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yanatlı olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Yanatlı köyünün nüfusu 980 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 325 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 44 km, Göle ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 305[2] |
| 2021 | 329[2] |
| 2020 | 356[2] |
| 2019 | 368[2] |
| 2018 | 367[2] |
| 2017 | 360[2] |
| 2016 | 364[2] |
| 2015 | 405[2] |
| 2014 | 428[2] |
| 2013 | 423[2] |
| 2012 | 447[2] |
| 2011 | 444[2] |
| 2010 | 455[2] |
| 2009 | 461[2] |
| 2008 | 484[2] |
| 2007 | 432[2] |
| 2000 | 468[15] |
| 1990 | 511[16] |
| 1985 | 751[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yanatli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Yanatlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 146, 291.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 455.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10, 15". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;dspace.nplg.gov.geisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 776". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Yanatlı Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.