İçeriğe atla

Tengrici hareketlerin listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türk - Moğol etnik dini olan Tengrizm, hem eski halk geleneklerini hem de eski yerel inançları yeniden inşa etmeye çalışan neo-Tengrist hareketleri içerebilir.

Hareketler, kuruluş yıllarına göre etnik kökenlerine göre dağıtılır.

Altay, Kumandin ve Teleüt
  • Altay şamanizmi
    • Agaru Sang (Altayca: Агару Саҥ — Kutsal Sunak) (1996)[1][2]
      • Chemalsky bölgesinin Altay merkezi (Rusça: "Алтайский центр" Чемальского района ) (1999)[3][4]
  • Burhanizm /Ak Cang (Altay: Ак Јаҥ) (1904)[5]
    • Altay İnancı (Altay: Алтай-Jаҥ)[4]
      • Sakral Altay kamu ekoloji kuruluşu (Rusça: Общественная экологическая организация "Сакральный Алтай") (2016)[4][6]
    • Altay İnancı Beyaz İnanç (Altay: Алтай-Јаҥ Ак Јаҥ (Јаҥы Алтай)) (2004)[4][7][6]
    • Ruh Ekolojisi Okulu "Tengri" (Rusça: Школа экологии души "Тенгри") (1995)[1][8]
    • Ruhani ve Sağlık merkezi "Ak Sanaa" (Rusça: Духовно-оздоровительный центр "Ак санаа")[9][6]
    • Türklerin manevi merkezi "Kin Altay" (Rusça: Духовный центр тюрков "Кин Алтай") (2005)[4][6]
    • Tengricilik—İlahi İnanç (Rusça: Тенгрианство — Небесная Вера) (2010)[6]
Azeri ve Kaşkay
Başkurt
Bao'an
Buryat ve Soyot
  • Buryat halk dini ruhani merkezi "BƟƟ Murgel" (Rusça: Духовный центр бурятской народной религии "БƟƟ мургэл") (1991)[10]
  • Buryat Şamanları derneği "BƟƟ Murgel" (Rusça: Ассоциация шаманов Бурятии "БƟƟ мургэл") (1991)[10]
  • Baykal bölgesinin Şaman toplulukları Konseyi (Rusça: Совет шаманских общин Прибайкалья) (2008)[7]
  • Şamanların din örgütü "Tengeri" (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тэнгэри") (2003)[11][7]
Çulım
Çuvaş
  • Vattisen Yaly (Çuvaşça: Ваттисен йӑли)[12]
    • Çuvaş Ulusal Kongresi (Çuvaş: Чӑваш наци конгресӗ) (1989–1992)[13]
    • Çuvaş Geleneksel İnanç Örgütü "Tura" (Rusça: Организация традиционной веры чувашей "Тура") (1995)[14][7]
    • Çuvaş Ulusal Kültürünü Destekleme Fonu "Sawar" (Çuvaş: "Сӑвар" чӑваш наци культурин аталану фонд) (2012)[7]
Kırım Tatarı
  • Tengri Cemiyeti[7]
Daur
Dolgan
Donşian
Duhan
  • Duhan şamanizmi[16]
Gagavuz
Hamnigan
Kalmık
  • Modern Oirat Kültürünü Geliştirme Merkezi "Tengrin Uidl" (Samanyolu) Kalmık kamu kuruluşu (Rusça: Калмыцкая общественная организация "Центр развития современной ойратской культуры "Тенгрин уйдл" (Млечный путь)") (2010)[7]
Kangjia
Karaçay ve Balkar
Karay
Karakalpak
Kazak
  • Kağanlık (Kazakça: Қағанат)
  • Büyük Bozkır Dünyası halk derneği (Dalaruh) (Kazakça: Ұлы Дала Әлемі (Даларух); Rusça: Мир Великой Степи (Даларух))
Hakaslar
  • Hakas Miras Merkezi—Hakas Şamanizmi Geleneksel Din Derneği "Ah-Chayan" (Rusça: Центр хакасского наследия — общество традиционной религии хакасского шаманизма "Ах-Чая) ") (1994)[17]
  • Hakas halkının geleneksel dini "İzıh" (Rusça: Общество традиционной религии хакасского народа "Изых")[17]
  • Geleneksel din topluluğu "Han Tigir" (Rusça: Общество традиционной религии "Хан Тигир")[17]
Halaç
Hatso
Horasan Türkü
Hoton
Kırımçak
  • Kırımçaklar Derneği "Krymchahlar" (Krymchak: Kърымчахлар) (1989)[7]
Kumuk
Kırgız ve Fuyu Kırgız
  • Aigine (Kırgızca: Айгине)[18]
  • Alty Yurt (Kırgız: Алты Юрт)[18]
  • Manas Ordo (Kırgızca: Манас Ордо)[18]
  • Tengir Ordo (Kırgız: Теңир Ордо) (2005)[19][20]
  • Tengirçilik (Kırgızca: Теңирчилик)[18]
Moğul
Moğol
  • Moğol Şamanizmi / Tengerizm (Moğolca: Бөө мөргөл/Тэнгэризм)[21][22][23]
    • Cennetin Hançeri[24]
    • Moğol Şamanları Derneği (Golomt Tuv)[24][25]
      • Tengerizm Çemberi (Amerika'nın Moğol şaman derneği)[25]
      • Golomt Şamanist Araştırmalar Merkezi[24]
    • Samgaldai Tengrist Merkezi (Moğolca: Хаант Тэнгэрийн Самгалдай)
Monguor
Nogay
Salar
Şor
Sibirya Tatarı
Sichuan Moğol
Sogwo Arig
Tatar
Tofalar
Türk
Türkmen
Tuvan
  • Merkezi din şaman organizasyonu "Tuva Yüce Şamanının ofisi" (Rusça: Централизованная религиозная шаманская организация Тувы "Управление Верховного Шамана")[7]
  • Şamanizmi Koruma ve Destekleme Vakfı "Güneş" ("Hun") (Rusça: Благотворительный фонд поддержки и сохранения шаманизма "Солнце" ("Хун"))[7]
  • Şamanların din örgütü "Adyg-Eeren" ("Ayı Ruhu") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Адыг-Ээрен — Дух Медведя")[7]
  • Şamanların din örgütü "Tengri Uger" ("Göksel Boğa") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тэнгри Угер" (Небесный бык))[7]
  • Şamanların din örgütü "Tos-Deer" ("Dokuz Gök") (Rusça: Религиозная организация шаманов "Тос-Дээр" (Девять Небес)) (1998)[26]
  • Tuvan Şamanlarının din örgütü "Dungur" ("Davul") (Rusça: Организация тувинских шаманов "Дунгур" (Бубен)) (1991)[26]
Uygur, Aynu ve İli Türk
Özbek
Yakut (Sakha)
  • Aar Aiyy Faith (Yakutça: Аар Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aar Aiyy Iteghele) (1996)[7]
  • Aiyy Faith (Yakutça: Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aiyy Iteghele), eski Kut-Siur (1990)[7][27]
  • Aiyy Tangara Faith (Yakutça: Айыы Таҥара итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Aiyy Taŋara Iteghele) (2019)[28]
  • Iteghel (İnanç) (Yakut: Итэҕэл (Вера), romanlaştırılmış: Iteghel (Vera)) (1995)[29][7]
  • Beyaz Aiyy İnanç (Yakutça: Yрүҥ Айыы итэҕэлэ, romanlaştırılmış: Ürüŋ Aiyy Iteghele)[7]
Yugur
Türk-Moğol Olmayan
  • Kore şamanizmi
  • Mançu şamanizmi
  • Sami şamanizmi
  • Tangra Savaşçıları hareketi (Bulgarca: Движение "Воини на Тангра", romanlaştırılmış: Dvizhenie "Voini na Tangra")[30][7]
  • Ural neopaganizmi (kısmen)
Etnik gruplar arası
  • Uluslararası Tengri Araştırma Fonu (Rusça: Международный Фонд Исследования Тенгри) (2011)[7]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Halemba 2003, s. 176.
  2. ^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 118–19.
  3. ^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 119–20.
  4. ^ a b c d e Knorre 2016.
  5. ^ Halemba 2003, ss. 165–82.
  6. ^ a b c d e Khvastunova 2018.
  7. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Popov 2016.
  8. ^ Bourdeaux & Filatov 2006, s. 106.
  9. ^ Halemba 2003, ss. 175–76.
  10. ^ a b Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 122–24.
  11. ^ Quijada, Graber & Stephen 2015, ss. 258–72.
  12. ^ Vovina 2000.
  13. ^ Filatov & Shchipkov 1995, ss. 242–43.
  14. ^ Vovina 2000, ss. 10–11.
  15. ^ Humphrey & Onon 1996.
  16. ^ Schlehe 2004, s. 286.
  17. ^ a b c Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 124–29.
  18. ^ a b c d Karashev, Aziz (20 Ekim 2017). "Рыцари Тенгри. Какова цена свободы под небосводом? Ч. 1" [Tengri knights. What is the price of freedom under the sky? Part 1]. Жаны жүздөр (Rusça) (28). Kyrgyzstan. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020. 
  19. ^ Marat 2005.
  20. ^ Laruelle 2007, ss. 206–7.
  21. ^ Shimamura 2004, ss. 649–51.
  22. ^ Bumochir 2014, ss. 473–91.
  23. ^ Turner 2016.
  24. ^ a b c Balogh 2010, ss. 229–38.
  25. ^ a b Schlehe 2004, ss. 283–96.
  26. ^ a b Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 129–34.
  27. ^ Bourdeaux & Filatov 2006, ss. 134–50.
  28. ^ "First Tengrist religious organization registered" (Rusça). International Fund of Tengri Research. 22 Nisan 2019. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019. 
  29. ^ Bourdeaux & Filatov 2006, s. 135.
  30. ^ Dulov 2013, ss. 206–207.