Tahtakıran, Göle
| Tahtakıran | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Tahtakıran Tahtakıran'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 291 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Tahtakıran, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Köyün bilinen en eski adı Tahtakrani veya Tahtakıran'dır. Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında "Tachtakran" (Tahtakran) olarak geçer.[3] 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde de Tahtakran (Тахтакранъ) şeklinde yazılmıştır.[4] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Tahtakıran (تاخته قيران) olarak kaydedilmiştir.[5] Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli, Tahtakrani adının Türkçe olup "tahta kıran" anlamanına geldiğini yazmıştır.[6] Bununla birlikte Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında, Taoskari köyünün yanında "Krani" (კრანი) adında başka bir köyden söz etmiştir.[7]
Tahtakıran köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte yayımlanmış eski Osmanlı kayıtlarında köyün adı geçmemektedir. Ancak 10. yüzyıla, Gürcü Krallığı dönemine tarihlenen kilisenin varlığının bilinmesi, buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[8]
Tahtakrani köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Tahtakran (Тахтакранъ) şeklinde kaydettiği köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı "Yunan nahiyesi"nin 12 köyünden biriydi. Köyde, 129'u erkek ve 119'u kadın olmak üzere, 40 hanede 248 kişi yaşıyordu. Hem nahiyenin hem de köyün nüfusu Rumlardan oluşuyordu.[4] Tahtakran'ın nüfusu 1896 yılında 382 kişi, 1906 yılında 492 kişi olarak tespit edilmiştir.[9] Nüfusun hızlı artmış olması, bu tarihlerde köye yeni nüfus yerleştirildiğini göstermektedir.
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Göle bölgesinde göç nedeniyle boşalmış köylere yeni nüfus yerleştirildiğini yazmıştır. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Tahtakıran köyü 1907 yılında Rus ordusunun karargâhıydı. Köyün yakınında, Ardahan-Oltu yolu kıyısında küçük bir kilise bulunuyordu.[10] 1913-1918 arasında Ardahan bölgesinde bulunmuş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli’nin verdiği bilgiye göre 1917 yılında köyün sınırları içinde, Tahtakrani Kilisesi dışında dört kilise daha bulunuyordu. Bu kiliselerin bazısı tamamen yıkılmıştı; bazısı sağlamken, bazısının sadece duvarları duruyordu.[11]
Tahtakıran köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Tahtakıran köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Göle kazasının Okam nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 640 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımında Tahtakıran köyünün nüfusu 1.071 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde sadece 352 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 34 km, Göle ilçe merkezine ise 14 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 291[2] |
| 2021 | 295[2] |
| 2020 | 308[2] |
| 2019 | 310[2] |
| 2018 | 316[2] |
| 2017 | 296[2] |
| 2016 | 307[2] |
| 2015 | 315[2] |
| 2014 | 336[2] |
| 2013 | 351[2] |
| 2012 | 361[2] |
| 2011 | 374[2] |
| 2010 | 390[2] |
| 2009 | 383[2] |
| 2008 | 388[2] |
| 2007 | 348[2] |
| 2000 | 422[15] |
| 1990 | 652[16] |
| 1985 | 925[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tahtakiran, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Tahtakıran Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 464". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 67". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10, 14". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ a b "Tahtakıran Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
