Sıcak Neptün
Sıcak Neptün (İngilizce: Hot Neptune),[1] Uranüs ve Neptün'e benzer bir kütleye sahip, fakat onlardan farklı olarak yıldızına 1 AU'dan daha yakın bir yörüngede dolanan bir tür dev gezegendir.[2] 2007 yılında keşfedilen doğrulanmış ilk sıcak Neptün, yaklaşık 33 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegen olan Gliese 436 b'dir. Son gözlemler, Samanyolu'nda daha önce düşünülenden daha fazla potansiyel sıcak Neptün popülasyonu olabileceğini göstermiştir.[3] Sıcak Neptünler asıl doğal yerinde (in situ) veya doğal yeri dışında (ex situ) oluşmuş olabilir.[4]
Genel özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıcak Neptünlerin ana yıldızlarına yakın olmaları nedeniyle daha uzaktaki bir noktadan bakıldığında, daha geniş yörüngelerdeki benzer kütleye sahip gezegenlere kıyasla yıldızlarından geçiş yapma oranı ve şansı çok daha fazladır. Bu da onların geçiş tabanlı gözlem yöntemleriyle keşfedilme şansını artırır.
Geçiş yapan sıcak Neptünler arasında Gliese 436 b ve HAT-P-11b bulunmaktadır. Gliese 436 b (GJ 436b olarak da bilinir) 2007 yılında kesin olarak keşfedilen ilk sıcak Neptün'dür. 2004 yılında keşfedilen ötegezegen Dulcinea da (HD 160691 c) bir sıcak Neptün olabilir, fakat kesinliği doğrulanmamıştır. Bir diğer ötegezegen ise Neptün'den biraz daha büyük bir kütleye sahip olan ve yıldızının yörüngesinde 0,1 AU ile Merkür'ün Güneş'in etrafında döndüğünden daha yakın bir yörüngede dönen Kepler-56b olabilir.[5]
Sıcak Neptünlerin nasıl oluşabileceğine dair ilk teorik çalışma 2004 yılında gerçekleştirildi.[6] Eğer bu gezegenler, "ex situ" yani büyürken şu anki konumlarına göç ederek oluşmuşlarsa büyük miktarlarda donmuş uçucu madde ve amorf buzlar içerebilirler. Aksi takdirde, eğer "in situ" yani şu anki konumlarında oluşmuşlarsa, ağır element sayıları tamamen refrakter malzemelerden oluşmalıdır.[4] Yine de oluşum şekli ne olursa olsun sıcak Neptünler hacimlerinin çoğunu oluşturan başta hidrojen ve helyum olmak üzere büyük oranda (kütlece) gaz içermelidir.[7][8]
Aşırı-sıcak Neptün[değiştir | kaynağı değiştir]
LTT 9779 b, 19 saatlik yörünge periyodu ve 1700 santigrat derecenin üzerindeki atmosfer sıcaklığıyla keşfedilen ilk aşırı sıcak Neptün'dür. Yıldızına bu kadar yakın olması ve Neptün'ün yaklaşık iki katı kütleye sahip olması nedeniyle atmosferi uzaya buharlaşmış olmalı, dolayısıyla varlığı alışılmadık bir açıklamayı gerektirir.[9][10] 2021 yılında Vega'nın etrafında Neptün'den biraz daha kütleli bir aday gezegen tespit edildi. A sınıfı bir yıldız olan Vega'nın yörüngesinde her 2,43 günde bir dönmektedir ve yaklaşık 2500 santigrat derecelik sıcaklığı doğrulanırsa kayıtlara geçen en sıcak ikinci gezegen olacaktır.[11]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Dong; ve diğerleri. (23 Haziran 2017). "LAMOST telescope reveals that Neptunian cousins of hot Jupiters are mostly single offspring of stars that are rich in heavy elements". Proceedings of the National Academy of Sciences. 115 (2). ss. 266-271. arXiv:1706.07807 $2. doi:10.1073/pnas.1711406115. PMC 5777037 $2. PMID 29284755.
- ^ G. Wuchterl. "Hot Neptunes: A Key To Giant Planet Formation" (PDF). cosis.net. 17 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ "Oligarchic formation of hot Neptunes" (PDF). 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2012.
- ^ a b D'Angelo, G.; Bodenheimer, P. (2016). "In Situ and Ex Situ Formation Models of Kepler 11 Planets". The Astrophysical Journal. 828 (1). ss. id. 33. arXiv:1606.08088 $2. Bibcode:2016ApJ...828...33D. doi:10.3847/0004-637X/828/1/33.
- ^ "NASA Exoplanet Archive". NASA Exoplanet Archive. Operated by the California Institute of Technology, under contract with NASA. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
- ^ Adrián Brunini ve Rodolfo G. Cionco (Eylül 2005). "The origin and nature of Neptune-like planets orbiting close to solar type stars". Icarus. 177 (1). ss. 264-68. arXiv:astro-ph/0511051 $2. Bibcode:2005Icar..177..264B. doi:10.1016/j.icarus.2005.02.015.
- ^ D'Angelo, G.; Durisen, R. H.; Lissauer, J. J. (2011). "Giant Planet Formation". S. Seager. (Ed.). Exoplanets. University of Arizona Press, Tucson, AZ. ss. 319-346. arXiv:1006.5486 $2. Bibcode:2010exop.book..319D.
- ^ D'Angelo, G.; Lissauer, J. J. (2018). "Formation of Giant Planets". Deeg H., Belmonte J. (Ed.). Handbook of Exoplanets. Springer International Publishing AG, part of Springer Nature. ss. 2319-2343. arXiv:1806.05649 $2. Bibcode:2018haex.bookE.140D. doi:10.1007/978-3-319-55333-7_140. ISBN 978-3-319-55332-0.
- ^ 22 Eylül 2020,The first ultra-hot Neptune, LTT 9779b, is one of nature's improbable planets 11 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Thorley, Warwick Üniversitesi
- ^ An Ultra-Hot Neptune in the Neptune desert 15 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., James S. Jenkins vd, 27 Eylül 2020
- ^ Hurt, Spencer A.; Quinn, Samuel N.; Latham, David W.; Vanderburg, Andrew; Esquerdo, Gilbert A.; Calkins, Michael L.; Berlind, Perry; Angus, Ruth; Latham, Christian A.; Zhou, George (21 Ocak 2021). "A Decade of Radial-velocity Monitoring of Vega and New Limits on the Presence of Planets". The Astronomical Journal. 161 (4). s. 157. arXiv:2101.08801 $2. Bibcode:2021AJ....161..157H. doi:10.3847/1538-3881/abdec8. ISSN 0004-6256.
