Palinoloji
| Makale serilerinden |
|
Bilim portalı Kategori |
Palinoloji, Botanik'in polen ve sporları araştıran alt bilim dalıdır. Palinoloji terimi ilk kez Hyde ve Williams tarafından 1944'te kullanılmıştır.[1] Etimolojik olarak, Hyde ve Williams "palinoloji"yi, Yunanca "paluno" (serpmek) ve "pale" (toz) kelimelerinden türetmiştir.
Özellikle son yıllarda yapılan önemli araştırmalar ve bulgularla palinoloji çok gelişmiştir. Birçok alt dalının (adli palinoloji, polen fizyolojisi, polen morfolojisi vb.) çıkmasının yanı sıra, palinoloji tıbbi araştırmalar açısından da fazla ilerleme kaydetmiştir. Tıbbi açıdan kaydedilen gelişmenin en büyük nedeni polenlerin alerjik reaksiyonlar oluşturup neden olduğu hastalıklar (astım vs.) üzerine yapılan yeni araştırmalardır. Aynı zamanda, polenleri yiyecek olarak toplayan hayvanlar (bal arısı vb.) üzerinde yapılan araştırmalarda palinolojinin gelişmesinde ve yeni palinoloji alt dallarının oluşmasında büyük bir role sahiptir. Bunların dışında, palinoloji aynı zamanda fosilleşmiş polenleri de incelediğinden, jeoloji ile yakından ilgili yeni palinoloji alt dalları oluşmuştur.
Alt dalları
[değiştir | kaynağı değiştir]Palinoloji dört alt dala ayrılmaktadır:[1]
- Polen morfolojisi
- Polen fizyolojisi
- Polen kimyası
- Polen analizleri
Polen bilimi olan palinolojiden, coğrafya, arkeoloji, iklim değişimi, jeoloji, bal analizi ve tıp alanlarından yararlanılır. Kendi içinde stratigrafik (tabakabilimsel) palinoloji ve güncel palinoloji olarak ikiye ayrılır.[2]
Güncel bitki spor ve polenlerini güncel palinoloji inceler. Kendi içinde, bal polenlerini inceleyen melissopalinoloji ve atmosfer polenlerini inceleyen aeropalinoloji olarak ikiye ayrılır. Tortul tabakalar ve kömür tabakaları içindeki polenleri ise stratigrafik palinoloji inceler. Bu çalışmalar jeolojide katmanların diziliminin anlaşılmasında, eski zamanların iklim ve bitki örtüsünün belirlenmesi ile petrol ve kömür aramalarında önemlidir.[2]
Uygulama alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Taksonomi[1]
- Bal çalışmaları
- Evrim ve genetik çalışmaları
- Alerji çalışmaları
- Adli bilimler (Adli palinoloji)[3]
- Eczacılık
- Vejetasyon tarihi araştırmaları
- İklim değişimi
- İnsanın tarihi evrelerinin araştırılması
- Korelasyon yöntemi ile tarihleme
Paleocoğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Polenlerin dayanıklı ve sert kabukları (exine) uzun yıllar bozulmadan kalmalarını sağlamaktadır. Bitki yaşamına uygun olmaya koşullarda bile milyonlarca yıl varlıklarını korurlar. Bir diğer özellikleri polenlerin şekillerinin bitkiye özgü olmasıdır. Polen ve sporlardan son zamanlara kadar sadece familyaları belirlene biliyorken günümüzde tür ve cinsi tespit edilmektedir. Hava akımları ile taşınan polenler göl, bataklık, toprak, buzullar, kömür, bal içinde birikmektedir. Bataklı ve göl tabanları hareketsiz oluşları ve havasız ortam nedeniyle araştırmalar açısından daha değerlidir. Haliçler, sığ denizler, deltalarda korunmuş polenlere rastlanılmaktadır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Caner, Hülya (2017). "COĞRAFYA'DA YENİ YAKLAŞIMLAR=PALİNOLOJİ". academia.edu. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020.
- ^ a b c Kapsız, Aylin. "Palinolojik Verilerin Paleocoğrafya Rekonstrüksiyonlarında Kullanılması: Bornova Örneği" (PDF). tucaum.ankara.edu.tr. 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020.
- ^ Doğan, Cahit (2011). "Adli Palinoloji". Oğuz Karakuş (Ed.). Adli Bilimler. Ankara: Adalet. ss. 369-396. ISBN 978-605-5473-58-7.
