İçeriğe atla

Jon Fosse

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Jon Fosse
DoğumJon Olav Fosse
29 Eylül 1959 (65 yaşında)
Haugesund, Rogaland, Norveç
MeslekYazar, oyun yazarı, çevirmen
MilliyetNorveçli
EğitimBergen Üniversitesi
Önemli ödülleriİskandinav Kurulu Edebiyat Ödülü (2015)
Nobel Edebiyat Ödülü (2023)

Jon Olav Fosse, (d. 29 Eylül 1959, Haugesund, Norveç) Norveçli yazar. Oyun yazarı, düzyazı ve çocuk kitabı yazarı, şair, denemeci ve mütercim olarak aktiftir. Çağdaş Norveç edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden biridir. Genellikle karamsar, melankolik ve mistik olarak nitelendirilen eserleri 40'tan fazla dile tercüme edilmiştir. 1990'lardan bu yana, dünyanın dört bir yanında sahnelenen 20'den fazla tiyatro oyunu, ona büyük bir ün kazandırdı. Jon Fosse, 2023 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.[1]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Jon Fosse, Norveç'in Rogaland eyaletine bağlı Haugesund kentinde doğdu. İki kız kardeşiyle birlikte Hardanger sınırlarında Kvam komününe bağlı Strandebarm köyünde bir çiftlikte büyüdü. Ailesi Kuveykır mezhebine mensuptu. Øystese şehrinde gimnasiyuma devam etti ve 1979 yılında mezun oldu. Fosse, okul yıllarında suskun ve âsî bir öğrenci olarak nitelendirildi. Kendi ifadesine göre, gençliğinde kendini ifade etme ve itibar görme ihtiyacını takıntılı bir şekilde gitar ve keman çalarak giderdi. Bergen şehrinde edebiyat, sosyoloji ve psikoloji dallarında lisans eğitimini tamamladı.[2]

Yedi yaşındayken geçirdiği ciddi bir kaza, onu ölümle burun buruna getirdi. Fosse, elinde bir şişeyle ayağı kaydı ve cam bileklerini kesti. Bu deneyim, yetişkin yaşa geldiğinde eserlerini güçlü bir şekilde etkiledi: "Bugün hâlâ, bu kaza nedeniyle yazar olduğuma inanıyorum. Metinlerimin temel bakış açısı, hayat ile ölüm arasında duran bir insanın bakış açısıdır."[3]

Üniversite hayatının başında Gula Tidend gazetesinde serbest yazar olarak çalışmaya başladı. Mezun olduktan sonra 1987'den 1993'e kadar Hordaland'daki Yazarlık Akademisi'nde öğretmen olarak çalıştı. Jan Kjærstad ile birlikte 1994-1996 yılları arasında Bøk adlı edebiyat dergisinde editör olarak çalıştı.

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Jon Fosse, tüyatrı oyunu, düzyazı ve çocuk kitabı yazarı, şair, denemeci ve çevirmendir. 50'den fazla edebi yayını ile çağdaş Norveç edebiyatının en önemli seslerinden biridir.[2] Eserleri 40'tan fazla dile çevrilmiştir.

Fosse ayrıca Franz Kafka, Georg Büchner, Thomas Bernhard, James Joyce, Samuel Beckett, Peter Handke ve Sarah Kane'in eserlerini Norveççeye tercüme etmiştir. 1990'lı yıllardan itibaren 20'den fazla tiyatro oyununun sahnelenmesiyle uluslararası şöhrete kavuştu. Bunlar ABD ve Orta Doğu da dahil olmak üzere dünya çapında sahnelendi. İskandinavya dışında Fosse'nin eserleri çoğunlukla Almanya, İngiltere ve Fransa'da sahnelenmektedir. Bu nedenle Henrik Ibsen'den beri en çok tanınan Norveçli oyun yazarı olarak kabul edilir.[2][4]

Dil ve edebiyatla müzik aracılığıyla tanışan Fosse, erken yaşlarda pop ve rock şarkı sözleri yazmayı denedi. İlk kısa öykülerini ve şiirlerini 16 yaşındayken yazdı. 1981'de bir öğrenci dergisinin roman yarışmasını kazandı.[2] Fosse başlangıçta çoğunlukla şiir ve roman türlerinde yazdı; sonraki dönemde tiyatroya yoğunlaştı. Norveççenin iki yazı standardından biri olan Nynorsk formunda yazdı. İlk romanı Raudt, svart 1983'te, ilk tiyatro oyunu Og aldri skal vi skiljast ise 1994'te yayımlandı.[5]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fosse, 2003 yılında Fransız Ordre national du Mérite nişanına layık görüldü. The Daily Telegraph tarafından yaşayan 100 dahi listesinde 83. sırada yer verildi.[6] Fosse, 2011'den beri Oslo'da Kraliyet Sarayı'na bağlı Grotten binasında ikamet etme müsaadesiyle ödüllendirilmiştir.[7] Grotten'de ikâmet etme müsaadesi, Norveç sanat ve kültürüne katkılarından dolayı Norveç kralı tarafından özel olarak verilen bir onurdur. Fosse, roman yazarlığının yanı sıra çevirmenlik de yapmaktadır.[5]

Fosse, Andvake, Olavs draumar, ve Kveldsvævd üçlemesiyle 2015 yılında İskandinav Konseyi Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü. Nisan 2022'de Damion Searls tarafından İngilizceye çevrilen A New Name: Septology VI-VII adlı romanı Uluslararası Booker Ödülü'ne aday gösterildi.[8] Kitap, kurgu dalında 2023 Ulusal Kitap Eleştirmenleri Birliği Ödülü'nün finalisti oldu.[9] Fosse, 5 Ekim 2023'te Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.[10]

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fosse, Luthercilik mezhebinden ayrıldıktan sonra önce Kuveykır oldu ve nihayet 2013 yılında Katolikliğe intisap etti. Tanrı imân, Jon Fosse için her zaman önemli bir rol oynamıştır. Özellikle yetişkin yaşlarında Katolikliğe çekildiğini hissetti. The Secret of Faith başlıklı kitabı da Katolikliğe geçişi hakkındadır. Kendi ifadesine göre, yazmak Jon Fosse'u dindar bir insan yapmıştır.[11]

Altı çocuk sahibidir.[12] Şu anda Oslo'da Grotten devlet sanatçı konutunda, Bergen yakınlarındaki Frekhaug'da ve Avusturya'nın Hainburg an der Donau beldesinde yaşamaktadır.[5]

Türkçe'ye çevrilmiş eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Üçleme, roman, MonoKL Yayınları
  • Melankoli, roman, MonoKL Yayınları
  • Sabahtan Akşama, roman, MonoKL Yayınları

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "The Nobel Prize in Literature 2023". NobelPrize.org (İngilizce). 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  2. ^ a b c d "Jon Olav Fosse - Kritisches Lexikon der fremdsprachigen Gegenwartsliteratur (KLfG)". www.munzinger.de. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  3. ^ deutschlandfunkkultur.de. "Jon Fosse: "Trilogie" - Perspektive zwischen Leben und Tod". Deutschlandfunk Kultur (Almanca). Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  4. ^ "Jon Fosse: Nobelpreis für Literatur 2023 geht an norwegischen Autor". Der Spiegel (Almanca). 5 Ekim 2023. ISSN 2195-1349. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  5. ^ a b c "Jon Fosse's Search for Peace". The New Yorker. 13 Kasım 2022. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022. 
  6. ^ "Top 100 living geniuses". Telegraph.co.uk. 30 Ekim 2007. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015. 
  7. ^ "Winje Agency". Winje Agency (İngilizce). 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020. 
  8. ^ L. Knight (7 Nisan 2022). "International Booker prize shortlist delivers 'awe and exhilaration'". The Guardian. 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  9. ^ Varno, David (1 Şubat 2023). "NATIONAL BOOK CRITICS CIRCLE ANNOUNCES FINALISTS FOR PUBLISHING YEAR 2022". National Book Critics Circle (İngilizce). 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2023. 
  10. ^ A. Marshall (5 Ekim 2023). "Nobel Prize in Literature: Jon Fosse Is the 2023 Laureate". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  11. ^ "Store Norske Leksikon". Janne Stigen Drangsholt (Universitetet i Stavanger), Øystein Rottem (Universitetet i Tromsø), Odd Wilhelm Surén. Nynorsk kultursentrum. 5 Ekim 2023. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  12. ^ "A CONVERSATION WITH JON FOSSE". musicandliterature.org. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jon_Fosse&oldid=33493645" sayfasından alınmıştır