Hongoray
Hoñgoroy, Tolı Hooray | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1399-1703 | |||||
 | |||||
| Başkent | Aktaş (Ak-Taş Tura) | ||||
| Resmî dil(ler) | Türkçe | ||||
| Yaygın dil(ler) | Yenisey Kırgız Türkçesi | ||||
| Resmî din | Tengrizm | ||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Makale serilerinden |
 |
Hongoray veya Hoñgoray,Hoñoray,Hoñgoroy (Eski Kırgız "Dağ bozkır halkı"), Hakas.: Hooray, Kongurey de denir) – XIV ve XVIII. yüzyıllar arasında Güney Sibirya'da Yenisey akarsuyu kıyılarında, Bin-Su (Minusin) arazisinde yerleşmiş dört Türk beyliğinin birleşimiyle oluşmuş tarihi ülke. Eski Rus kaynaklarında Kırgız ülkesi diye adlandırılan yer.
Dönemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1399 — Oyrat-Kırgız konfederasyonu düzenlendi.
- 1468 — Oyrat-Kırgız (Hongoray) konfederasyonu ikiye ayrıldı. Birisi Oyrat Hanlığı ve bir diğeri de Hongoray oldu.[1]
- 1620 — Hongoray — Hotogoyt hanlığının vassalı.
- 1667 — Hongoray — Jungar Hanlığı'nın vassalı.
Adlanışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hooray – Kırgız yurdunun ikinci bir adlanışıdır. Minusa vadisinin dağlık bozkırlık bölgelerinin coğrafik adıdır. Kırgızların Hongoray etnik-siyasi birliğini ifade eder. 17.yüzyıl Rus belgelerinde Hakas-Minusinsk bölgesine «Kırgız Yeri», «Kırgız Ülkesi» diye yazılmıştır. Şorlar bu bölgeye «Khırgıs-Hooray» diye adlandırmıştır. Abakan'ın yukarı akımındaki Kırgız (Khırgıs-Sug) akarsuyu, güneyden batı Sayanlardaki Kurgusuk (Khırgıs-Sug) akarsuyu çıkmaktadır. Çulum akarsuyu vadisindeki Kurgusun (Khırgıs-Çul) akarsuyu Kırgız adının değişmiş versiyonlarıdır.
Boy adları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Altır ulusu:
- Beltirler,
- İrgitler,
- Sagaylar,
- Sayanlar,
- Tabangutlar,
- Çistar
- Altısar ulus:
- Ajıg (Açin),
- Kızıllar,
- Tumatlar,
- Şuy.
- İsar(Ezer) ulus:
- Izır
- Hasha
- Burut
- Sohhı
- Çoda
- Hırım
- Tastar.
- Tubın ulus:
- Alaham
- Alıt,
- Baykotov,
- Bohtin,
- Bugus,
- Koyballar veya Taş-Motor,
- Kol,
- Kornat,
- Üşter,
- Hayton,
- Yarin.
İsar beyliğinin başkenti Aşağı Erba'dır. (Hakas. Çorba piltiri), Altınsay beyliğinin başkenti ise "Kırgız Ak Taş şehri " (Hakasça: Ah Tas Tura), Tubın beyliğinin merkezi Kuragino (Hakasça: Hurağa-tura), Altır ulusunun merkezi Kotnyakovo (Hakasça: Hırgıstar ağal).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Каркырахан. Великий Кыргызский каганат (часть 26)". http://kghistory.akipress.org. 8 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|website=dış bağlantı (yardım)
Edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]- Бахрушин, Сергей Владимирович Енисейские киргизы в XVII в. // Научные труды III. Избранные работы по истории Сибири XVI-XVII вв. Ч. 2. История народов Сибири в XVI- XVII вв. М.: Издательство Академии Наук СССР, 1955.
- Козьмин Николай Николаевич Хакасы: ист.-этногр. и хозяйств. очерк Минусинского края. – Иркутск: Изд. Иркут.секции науч. работников Рабпроса, 1925. – Х, 185 с. - (Краеведческая сер. № 4 / под ред. М.А. Азадовского; вып. V).
- Чертыков В. К. Хакасия в XVII – начале XVIII века и ее взаимоотношения с Россией и государствами Центральной Азии. (Под ред. Быконя Г. Ф.) Абакан, 2007. 254 с.