İçeriğe atla

Gilanca

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Gilekçe sayfasından yönlendirildi)
Gilanca
گیلکی Gileki
Ana dili olanlarİran
Konuşan sayısı3-4 milyon  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Hint-Avrupa
  • Gilanca
Yazı sistemiArap alfabesi
Dil kodları
ISO 639-2ira
ISO 639-3
Glottologgila1241  Gilaki[1]

Gilanice veya Gilekçe (گیلٚکي زٚوؤن : ɡilɵki zɵvön), Gilekler tarafından İran'ın kuzeyinde, Hazar Denizi'nin güney kıyılarında Gilan eyaletinde konuşulan İrani dillerin kuzeybatı grubuna dahil bir dildir. Gilekçeye Mazenderanca, Zazaca, Goranice gibi diller yakınlık arz eder. Gilanca, özellikle Zazaca'ya sözcük dağarcığı ve dil bilgisi bakımından çok benzer.

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gilekçe Batı Gilekçesi, Doğu Gilekçesi[2][3][4][5] ve Galeşçe/Deylemice[6][7] olmak üzere üç ana lehçeye ayrılmaktadır. Doğu ve Batı lehçeleri Sefid Nehri[8] ile coğrafî olarak birbirinden ayrılmışken Galeş lehçesi Gilan'nın doğusundaki dağlık alanda ve batı Mazenderan'da konuşulmaktadır.[7] Üç ana lehçenin yanı sıra Reşi, Rudbari, Some'e Serayi, Lahicani, Lengerudi, Rudesari, Bender Enzali, Fumeni, Alamuti and Taleghani gibi ağızları bulunmaktadır.[9]

Farsça Zazaca Türkçe Gilanca
Ab Awe Su Av
Ab tengi kerden Teyşan, Têsan biyaene Susamak Faşkal av
Ab demağ Çhılm, zux Sümük Zak
Ab raket u saket Awa mendiye Durgun Su Mande aw
Ab gıl, alud Awa lemişte, zadıkıne Kirli Çamurlu su Tül aw
Aşti Aştiye Barış Aşt
Miaverem Ez anane Getiriyorum Havaram
Biyaverem Ez biari Getireyim Biyaram
Mi averdem Mı ardêne Getirirdim Haverded bum
Averde budem Mı ardi bi Getirmiştim Biyardah bum
Arayiş kerden Xemelnaene Süslenmek Çakun vakun gudan
An ca, der an caha Uca, aca, ica Ora, oralarda Aye, uyandar, uyan
İn ca, der in caha Naca, ita, nica Bura, buralarda İ yar, i yandar, iyan, irar
Averden Ardene Getirmek Havardan
Ez pa derd amaden Bêzar biyaene, qefeliyaene Yorulmak, bıkmak Va katan
Oftaden Waro gınaene, kewtene Düşmek Katan
Efşanden Pışkıtene Serpmek, dağıtmak Şondan
Efkenden, endaxten Vıla kerdene Yaymak Gentan
Elek, ğarbil Pırocıne, elege Elek Kum
Umid Umıd Umut Nanje
İntixab kerden, dest çin kerden Weçinıtene Seçmek Vajen dovjen gudan
İstaden Vınderdene Ayakta dikilmek Hisan
İnca, der inca İtya, naca, nica Bura, burada İyar, iyandar
İncaha İtyay, nacay Buralar İyan
Baran Varan, varış Yağış Varaş, baraş
Baran mi barid Varış/Varan vareno Yağmur yağıyor Varaş vare
Darem ber mi gerdem Ezo geyrenan a Dönmekteyim Vagerdesederem
Baz hem, du bare Anci, reyna Tekrar, yine Hande
Bang, giriye Veng, bırraiş, qiraiş Ses, bağırtı, feryat, ezan, sesli ağlamak Vang
Beççe, kudek Doman, qıc Çocuk Zak
Bexşiden Xatırê cı şanıtene Bağışlamak Baxşen
Berader Bıra Kardeş Abrar
Ber xasten- bolend şoden Berz biyaene, werıştene Yükselmek, kalkmak Varasan
Ber xizanden, bolend kerden Berz kerdene, werznaene Yükseltmek, ayağa kaldırmak Varasanen
Borden Berdene Götürmek Baordan
Birişte kerden Potene/Pewtene Kavurmak- közlemek Biştan
Berf barid Vewre varena Kar yağıyor Varf ba varas
Boriden Bırrnaene Kesmek-ayırmak-kopuk Ben
Bozorg şoden Pil biyaene Büyümek, erişkin olmak, irileşmek, başkan olmak Pille vabaon
Bestankar, delepkar Waştoğ İstekli, alacaklı Qarze xa
Beliden Qult kerdene, roqılotnaene Yutmak Fabarasan
Benefşe Menemşe, bınewşe Menekşe Mişin
Bute Gone Çalı, geven Gavand, abarak
Biyaid Bêrê Gelin Beyey
Bişter, ziyadter Vêşêri, zêdêri Çok fazla Veştar
Eblaq Belekın Alacalı Kalaç
Payan kar-axer kar-ser encam Peyniye, axıri Son, nihayet Axare kun
Poxten Pewtene Pişirmek Putan
Pertab kerden Eştene, partav kuwıtene Fırlatmak, atmak, bırakmak Tuadan
Porsiden-sual kerden Persaene, pers kerdene Sormak Vapursen
Paşti pa zeden Pasqule pırodaene Tekmelemek A lang a dan
Gerdiden-geşten Geyraene Dolaşmak, dönmek, tur atmak Gardasan
Gerdanden Çarnaene Döndürmek, değiştirmek Gardaden
Gorosne, guşne Veyşan, gest Açlık Vaşna
Gırıften Gırewtene Almak Gitan
Mirevem bazar suzan migrem Şonan suke/bacar derzine herinenan Pazara iğne almaya gidiyorum Şunam bazar darzan haginam
Gırye Bermayış, berbış Ağlama Borme
Girye kerden Bermaene, berbaene Ağlamak Burme gudan
Girye mikoned Bermeno/Bermena Ağlayan Burme kuna
Gosesten, pare kerden Lete/Parçe kerdene Parçalamak Fûsanen
Goşad Hira, hera Geniş, ferah Val
Goften Vaten Söylemek Gutan
Gendom Genım Buğday Gandam
Guyende Vatoğ Söyleyen Ba gute kes
Giyah Vaş Ot Vaş
Pune Pune Yarpuz otu Pitinik, pitune, paşeki
Kaşten Karrıtene Tohum saçmak Kastan, karasan
Kerden Kerdene Yapmak, etmek Gudan
Keşiden Kaş kerdene, antene Çekmek Hakas en
Kubiden Kuwıtene Ezmek, dövmek Kutan
Furuxten Rotene Satmak Fartan
Mi fehmem Fahm kenan, areze kenan Anlıyorum Famam
Asrane Veraşaniye İkindi kahvaltısı Varcast
Sobhane Ara Kahvaltı Caşt
Şamgah, ğurub, ser şeb Şan Akşam Şane ser
Şeb Şewe Gece Şow
Şoden Biyaene Olmak, yapılmak Vakatan
Şosten Şütene Yıkamak Şurdan
Şostem Mı şüt Yıkadım Başurdam
Mişuim Ez şünan Yıkıyorum Şuram
Şuleven kerden atiş Adır wekerdene Ateşi alevlendirmek Atiş ve giranen
Şikesten Şıkıtene Kırmak Şakanen
Mişikinem Ez şıknenan Kırarım, kırıyorum Şakanam
Şoma Şıma Siz Şame
Şina kerden Ajne kerdene Yüzmek Jone şir gudan
Şinaxten Şınasnaene, nas kerden Tanımak Şanaxten
Mişinasem Şınasnenan, nas kenan Tanırım, tanıyorum Şanaxtem

http://www.zazaki.de/farhangedeylami.htm 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Gilaki". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ^ تاریخ بدخشان / تالیف میرزاسنگ محمدبدخشی ؛ باتصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. Afghanistan Centre at Kabul University. 1988. doi:10.29171/azu_acku_ds375_bay43_meem38_1367. 
  3. ^ "ALAMŪT – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  4. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :02 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :12 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ محمود رنجبر، رقیه رادمرد (۱۳۸۲)، بررسی و توصیف گویش گالشی
  7. ^ a b «محمود رنجبر» و «رقیه رادمرد»؛ «بررسی وتوصیف گویش گالشی»؛ نشر گیلکان
  8. ^ "Stilo, Don "A Description of the Northwest Iranian Project at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology"". 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2024. 
  9. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Gilaki isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)