İçeriğe atla

Brighton

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Brighton (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Brighton
Şehir
Brighton seafront looking west from Brighton Palace Pier
i360 observation tower
Jubilee Clock Tower
Royal Pavillion
Brighton Palace Pier
East Sussex Kontlugu içinde Brighton kenti
East Sussex Kontlugu içinde Brighton kenti
ÜlkeBirleşik Krallık Birleşik Krallık
Kurucu Ülkeİngiltere İngiltere
BölgeGüney Doğu İngiltere
Törensel KontlukEast Sussex
Tek-seviyeli yerel idareBrighton ve Hove Şehri
Yüzölçümü
 • Toplam82,79 km²
Nüfus
 (2019)
 • Toplam290.885
 • Yoğunluk3,508/km²
Zaman dilimiUTC±00.00 (BAS)
 • Yaz (YSU)UTC+01.00 (BAYS)

Brighton, İngiltere'nin Güney Doğu bölgesinde Manş Denizi kıyısında bir kenttir. Yerel idare olarak Brighton, Hove, Portslade kentleri tarafından oluşturulan ve tek-seviyeli yerel idare olan Brighton ve Hove Şehri yerel idaresine bağlıdır. Brighton kenti ve Brighton ve Hove Şehri aynı zamanda coğrafi olarak ve kraliçe ile ilgili seremonilerde Doğu Sussex törensel kontluğu içinde olduğu kabul edilmektedir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brighton kenti İngiltere'yi ellerine geçiren Normanların arazi ve nüfus sayımı için 1086'da hazırlamış oldukları Domesday adlı belgede "Brighthelmstone" olarak anılmakta ve bu yerleşkenin malikane kirası 8000 ringa balığı olarak geçmektedir.[1]

Haziran 1554'te Fransa ile İngiltere arasındaki savaşlar sırasında Brighthelmstone yerleşkesi Fransızların hücumuna uğramış ve talan edilip yakılmıştır. Bu nedenle bu eski yerleşkeden günümüze sadece kenti eski sokak planı olan "The Lanes" bölgesi ve "St Nicholas Kilisesi" kalmıştır. Günümüzde bulunan ilk Brighthelmstone resim eskizi 1545'te yapılmış olup 1514 Fransız hücumundan önceki yerleşkeyi gösterdiği kabul edilmektedir.[2]

1740'li ve 1750'li yıllarda Lewes kentinde bulunan "Richard Russell" adlı bir doktor hastalarına Brighton'a gidip orada deniz suyuna girmelerini bir doğal tedavi olarak tavsiye etmeye başlamıştır.[3] Bu çok geçmeden bir deniz girme kürü modası hâline gelmiştir.

Bu moda ise kentin özellikle başkent Londra şehri sakinleri için bir deniz tatil kenti olarak hızla gelişmesine neden olmuştur. Böylece o zamana kadar bir balıkçı kenti olan Brighton 1780'li yıllarda Kral George tipi mimarı stilli yeni yapılarla ve "teras" adı verilen rezidanslarla dolmaya başlamıştır. 1783'te o zaman "Galler Prensi" olan Prens George tarafından ziyaret edilmiş ve bu prens tarafından çok beğenilmiştir. Bundan sonra Galler Prensi çalışma saatleri dışındaki boş zamanlarını Brighton'da geçirmeye başlamıştır ve bu 1811'de hasta olan kral III. George'a naip olup "Naip Prens" adıyla anıldıktan ve sonra IV. George olarak tahta geçmesinden sonra da devam etmiştir. Bu da Brighton'un İngiltere'nin zenginleri ve ileri gelenleri için bir tatil merkezi olmasına yol açmıştır. Bu pres Brighton'un en merkezi bir mevkiinde 1767'den itibaren o zamanlar moda olan Hint-Arap mimarisi stilinde kubbelerle ve içerisi Orta-Doğu, Uzak-Doğu'dan getirilmiş veya onlardan taklit edilmiş mobilya ve mefruşat ile dolu "Brighton Krallık Pavyonu" adlı bir tatil konağı yaptırmaya ve sonra bunu genişletmeye başlamıştır. Bu dönemde yerleşkenin ismi Brighton olmuştur.[4]

1841'de Londra-Brighton demiryolu hattı yapılıp Brighton garı açılmıştır. Böylece Londra sakinleri günübirlik tatil için Brighton'a akmaya başlamışlar ve bunları ağırlamak için Brighton nüfus çok genişlemiştir. 1801 yerleşik nüfus 7000 civarında iken 1901'de bu 120.000 civarına çıkmıştır.[5] 1823'te deniz kenarında "Eğlence Rıhtımı" olarak "Samuel Brown" tasarımlara dayanan "Chain Pier (Zencir Eğlence Rıhtımı)" adlı bir yapı yapılmış ve 1823-1896 döneminde bu yapı çok popüler olmuş ve ünlü İngiliz ressamları Turner ve Constable tablolarında yer almıştır. Bu ayrıca İngiltere'nin Kraliçe Victoria döneminde sahil deniz tatil turizm merkezlerinde benzer yapıların yapılmasına bir örnek olmuştur. Aynı dönemde Brighton'da 1866'da "West Pier" ve 1899'da "Palace Pier" adlı ve günümüze kadar kalan diğer iki eğlence rıhtımı yapılmıştır. Brighton'da Kraliçe Victoria döneminde sahil büyük otellerle dolmaya başlamıştır ve bunlardan 1864'te yapılan "Grand Hotel" en tanınmışıdır.

Brighton etrafındaki şehirleşmiş bölge eski kent sınırlarının dışına yayılmaya başlamıştır. 1873'te ve 1952'de yapılan sınır değişiklikleri ile bu şehirleşmiş arazinin bir kısmı kent sınırları içine alınmıştır. Ama yine de şehirleşmiş bölge gelişmiştir; örneğin II. Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan yerel idareye ait olan kiralık evlerden oluşan "Woodingdean" semti. 1961'de 160.000 kişiye ulaşan nüfus sahil boyunca yan yana uzayan Brighton, Worthing ve Littlehampton isimli üç yerleşim biriminden oluşan kent dokusuyla şehirsel nüfusu günümüzde yaklaşık olarak 480.000 olmuştur.[6]

1960'lı yıllardan itibaren İngiliz yazlık tatil alma gelenekleri değişmiş ve Güney Avrupa'ya "charter" uçuşlarıyla yapılan tatiller popüler olup İngiliz sahil şehirleri çok büyük ziyaretçi kaybetmişlerdir. Bunun sonucu Brighton'da da görülmüş ve şehir moda yerleşke olma imajını kaybetmiş; aşağı sınıfların günübirlik tatillerine hedef olan bir köhne sahil şehri olmaya yüz tutmuştur. 1970'li ve 1980'li yıllarda Brighton eski moda yaz tatili hedefi olmaya büyük gayretler sarf etmiştir. Bu uğraşlardan en önemlilerinden biri 0.51 km² üzerine 1971-1979 döneminde kurulan "Brighton Marina" olmuştur. Ayrıca yeni kurulan rezidanslar, örneğin "North Laine", eski 19. yüzyıl "Naiplik Dönemi" moda şehri imajına dönmeye yol açmıştır.

1974 yerel idare reformu ile Brighton Doğu Sussex Kontluğu'na bağlanmış ve eski yerel idare merkezi olma niteliğini kaybetmiştir. 1997'de yapılan yeni reformla Brighton ve Hove adlı tek-seviyeli yerle idareye bağlamıştır. 2000 yılında ise Kraliçe II. Elizabeth 2. bin yıl kutlamalarının biri olarak "Brighton ve Hove" yerleşkesine "şehir" olma şerefini bir kraliçe beratı ile bağışlamıştır.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brighton kentini yılda sekiz milyon civarında yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmektedir. Kentin aynı zamanda ciddi bir konferans turizm sanayisi bulunmaktadır: İşçi Partisi, Muhafazakâr Parti ve sendikalar yıllık toplantılarını burada yaparlar.


Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brighton'da iki üniversite ve bir tıp fakültesi vardır.

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Brighton
Brighton Pier
  • Brighton sehri ve plaji
    Brighton sehri ve plaji
  • Brighton Pavilion - 18. yüzyılda Galler Prensi için yapılan fantezi köşk
    Brighton Pavilion - 18. yüzyılda Galler Prensi için yapılan fantezi köşk
  • Brighton Garı
    Brighton Garı
  • Brighton'da "The king and Queen" pub
    Brighton'da "The king and Queen" pub

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "National Archives: Domesday Book: Brighton". Erişim tarihi: 13 Aralık 2009. 
  2. ^ Carder (1990), s.17
  3. ^ Özellikle zamanının bilgileri ve terimleri ile isorbüt, sarılık, cüzzam gibi "salgı bezleri" hastalıkları için denize girme tedavisi tavsiye etmiştir. Russell, Richard (1755). The Oeconomy of Nature in Acute and Chronical Dıseases of the Glands (8. bas.). John and James Rivington, London; and James Fletcher, Oxford. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009. 
  4. ^ Mawer, A. and F.M. Stenton, The Place-Names of Sussex, Part II, Cambridge 1930, s.291.
  5. ^ Carder, Timothy (1990). The Encyclopaedia of Brighton. S.127 East Sussex County Libraries. ISBN 0-86147-315-9
  6. ^ "KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas". 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Brighton ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Brighton&oldid=32741813" sayfasından alınmıştır