Bakırköy, Artvin
| Bakırköy | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Bakırköy Bakırköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1145 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 110 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Bakırköy, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakırköy'ün eski adı Kvartshana'dır. Gürcüce bir yer adı olan Kvartshana (კვარცხანა), Gürcüce kuvars anlamındaki "kvartsi" (კვარცი) ile Farsçadan Gürcü diline girmiş ve hane anlamındaki "hana" (ხანა) kelimelerinden oluşur. Bu yer adının buradaki maden yataklarıyla bağlantılı ortaya çıktığı anlaşılmaktadır.[3] Kvartshana Türkçeye Kvarshan veya Kuvarshan şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde Kvarshan (كوارسخان) ve 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Kvarshan (قوارسخان) biçiminde geçer.[4][5]
Kvartshana köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Kvartshana Kalesi ve içindeki kilise bu dönemden kalmıştır.[6]
Kvartshana köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Livane sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla gerçekleştirdiği bu nüfus tespitinde köyde 25 hanede 74 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün bu tarihteki nüfusunun yaklaşık 148 kişiden oluştuğu söylenebilir. Nüfusun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir. Söz konusu "Müslim" nüfusun Müslümanlaşmış Gürcülerden oluştuğu 1886 yılındaki Rus nüfus kaydından anlaşılmaktadır.[7][8]
Kvartshana köyü, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre, Trabzon vilayetinin Lazistan sancağında, Livana kazasına bağlıydı. Köyün nüfusu 28 hane ve 79 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu tarihte de Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunu 158 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Kvartshana'da hayvan varlığı olarak 50 öküz, 30 inek, 8 at, 3 keçi ve 10 koyun tespit edilmiştir.[9]
Kvartshana köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berln Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Kvarshana (Квацхана) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Beşauli nahiyesinin dört köyden biriydi. Köydeki 39 hanede, 164'ü erkek ve 154'ü kadın olmak üzere, 318 kişi yaşıyor ve bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[8] Köyde Saparauli (საფარაული), Sasadilo (სასადილო), Gargata (გარგათა), Satave (სათავე), Lekta (ლეკთა) gibi Gürcüce yer adları da köyün eski bir Gürcü yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.[10] Gürcü tarihçi ve araştırmacı Zakaria Çiçinadze, 1890'ların başında, Kvartshana (კვარცხანა) şeklinde yazdığı köyde 25 hanenin yaşadığını, 10 hanenin Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğunu yazmıştır.[11][12]
Kvartshana köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması'yla Artvin bölgesi ve Kvarshana köyü Türkiye'ye bırakıldı.[13][14]
Kvartshana köyü, Türkiye'ye bırakıldıktan sonra Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı köylerden biriydi. Kvartshana veya Kuvarshan Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Bakır olarak değiştirildi. Ertesi yıl yapılan nüfus tespitinde köyde 129 hanede 627 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 155 kişi köyün dışındandı; çoğunluğu Alman, bir kısmı Rus ve İranlı olmak üzere 188 kişi de yabancıydı ve Kuvarshan Bakır Fabrikası'nda çalışıyordu.[15] Bakır köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 515 kişiden oluşuyordu.[16] 1965 genel nüfus sayımıdan 341 kişiden oluşan nüfusu içinde 165 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Bakırköy'de varlığı bilinen tarihsel yapılar, Kvartshana Kalesi ile içindeki yapılardır. Kale, köyün 600 metre güneydoğusunda, Sümbüllü köyü sınırı yakınında, bir kayanın üzerinde inşa edilmiştir. Kalenin surları, surların arasına inşa edilmiş olan kule, kale içindeki kilise ve sarnıç günümüze ulaşmıştır.[6]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakırköy, Artvin il merkezine 16 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 110[2] |
| 2020 | 110[2] |
| 2019 | 113[2] |
| 2018 | 152[2] |
| 2017 | 72[2] |
| 2016 | 77[2] |
| 2015 | 81[2] |
| 2014 | 91[2] |
| 2013 | 85[2] |
| 2012 | 73[2] |
| 2011 | 79[2] |
| 2010 | 89[2] |
| 2009 | 94[2] |
| 2008 | 93[2] |
| 2007 | 69[2] |
| 2000 | 127[18] |
| 1990 | 170[18] |
| 1985 | 207[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Bakirkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Bakırköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 639. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 164". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 114-115. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 15, 81-83". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1320". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 191. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 147". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (ქართველ მაჰმადიანთ გადასახლება ოსმალეთში), Tiflis, 1912, s. 135". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010, s. 140, 146, ISBN 978-9944-197-52-6
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2024.
- ^ a b c d "Bakırköy Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bakırköy, Artvin için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Yerelnet27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.