Urdzuma
Urdzuma, Artvin ilinin Merkez ilçesinin sınırları içinde eski bir yerleşimdir. Günümüzde "Uzundere" adıyla Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ormanlı köyünün bir mahallesidir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Urdzuma köyü Türkçe kaynaklarda Urzuma olarak geçer. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Urzuma (اورزومە) adıyla kaydedilmiştir.[1]
Urdzuma, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Salkana (სალყანა), Grdzelkana (გრძელყანა), Hamta (ხამთა), Ahalkana (ახალყანა), Venahi (ვენახი), Natamlevi (ნათამლევი), Sahlitavi (სახლითავი) gibi yer adları buranın tarihsel olarak Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[2]
Urdzuma köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin dört sancağından biri olan Lazistan sancağına livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde 9 haneden oluşan köyün nüfusu 25 kişi olarak verilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte bu dönemde Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Urdzuma'nın nüfusunun yaklaşık 50 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Salnamede köydeki hayvan varlığı olarak 10 öküz, 10 inek, 100 keçi ve 29 koyun kaydedilmiştir.[3]
Urdzuma köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Urzuma (Урдзума) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlıydı. Nadzvia ve Hatila köyüyle birlikte Hatila nahiyesini oluşturuyordu. Urzuma köyünde 8 hanede, 26'sı erkek ve 28'i kadın olmak üzere 54 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmişti.[4]
Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Urdzuma bağımsız Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Urdzuma Türkiye'ye bırakıldı.
Urdzuma, Türkiye'ye bırakıldığında köy statüsünü yitirmişti. Nitekim Muvahhid Zeki 1927'de Urzuma (اورزوما) olarak yazdığı yerleşimin Omana (Ormanlı) köyüne bir mahalle (bugün Uzundere) olarak bağlanmış olduğunu belirtmiştir.[5] Osmanlı ülkesine göç sonucunda nüfusunu yitirdiği için Urdzuma başka bir köye bağlanmış olmalıdır. Nitekim Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, köylülerin aktardığı bilgiye dayanarak 1892 yılında Urdzuma köyünden 35 hanenin Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğunu yazmıştır.[6] Nitekim bu Urdzuma'nın sakinlerinin bir kısmı Hendek ilçesine bağlı Lütfiyeköşk köyüne göç etmiştir.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s.352, ISBN 9789157871117.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 190 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s.353, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s. 134". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 259 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5