İçeriğe atla

Azerbaycan'da terörizm

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Azerbaycan'da terörle mücadele, Azerbaycan'ın beyan ettiği önceliklerden biridir. Terörist olarak yasaklanan uluslararası örgütler arasında El Kaide, El-Nusra Cephesi, Azerbaycan Cemaati, Hizb ut-Tahrir, Uluslararası İslam Tugayı, DEAŞ, Ceyşullah ve PKK yer alıyor. Küresel Terörizm Veritabanına göre, 2000'den 2015'e kadar Azerbaycan'da terör saldırılarında yedi kişi öldü ve 20'den fazla kişi yaralandı.[1]

Yasaklı kuruluşlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan hükümeti 52 örgütü terörist ilan etti ve yasakladı.

Uluslararası örgütler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan hükûmetinin terörist olarak belirlediği ve yasakladığı uluslararası örgütler şunları içerir:

Milliyetçi örgütler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İslami radikalizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vehhabiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Vehhabi cemaati, özellikle Selefilerin radikal kısmı, Azerbaycan'daki tehlikeli radikal İslami gruplardan biri olarak kabul ediliyor.[8] 6 Kasım 2005 seçimleri öncesinde Azerbaycan hükûmetinin Dini Oluşumlarla Çalışma Komitesi başkanı Refik Aliyev, "Vehhabiler"in artan faaliyetlerinin Azerbaycan'da siyasi istikrarı tehdit ettiği konusunda uyardı.[9] Ekim 2007'de Azerbaycan hükümeti, bir Vehhabi radikal İslamcı grubun ABD ve İngiliz diplomatik misyonlarına ve hükümet binalarına yönelik “büyük ölçekli, korkunç terör saldırısı” düzenleme planını bozduğunu bildirdi. Azerbaycan Ulusal Güvenlik Bakanlığı'na göre, Bakü'nün dışındaki bir köyde yapılan bir haftasonu taramasında bir zanlı öldürüldü ve çok sayıda kişi gözaltına alındı.[10] ABD Dışişleri Bakanlığı Bakü'deki büyükelçiliği bir süreliğine kapatırken, İngiltere'nin Azerbaycan büyükelçiliği de "yerel güvenlik kaygıları" nedeniyle hizmetleri askıya aldı.

Bakü'deki Ebu Bekir Camii'ne yapılan saldırı 17 Ağustos 2008'de hem Sünni hem de Vehhabi Müslümanlar tarafından kullanılan Ebu Bekir Camii'de akşam namazı sırasında pencereden bir adam veya bazı adamların el bombası atmasıyla gerçekleşti.[11] Üç kişi öldü, 13 kişi yaralandı. Soruşturma sırasında 26 kişi Azerbaycan Cumhuriyeti Ceza Kanunu'nun 214. maddesi (terörizm), 279. maddesi (mevzuatta öngörülmeyen silahlı oluşum veya grup oluşturmak) ve başka suçlardan suçlandı ve "Orman Kardeşleri" radikal grubunun lideri olan bir kişi ise özel operasyon sırasında öldürüldü.

El-Kaide

[değiştir | kaynağı değiştir]

1998 yılında Darüsselam ve Nairobi'deki ABD büyükelçiliklerine düzenlenen saldırıların ardından Bakü'den gönderilen faks sonucunda El Kaide'nin ülkedeki faaliyet düzeyi ortaya çıktı.[12] Azerbaycan, terörle mücadele operasyonlarında ABD ile aktif bir şekilde işbirliği yaptı ve Kafkasya'da insan, para ve malzeme kaçakçılığı yapmak isteyen terör örgütleriyle bağlantılı uluslararası İslami militan grupların varlığını azaltmada ve faaliyetlerini engellemede başarılı oldu.[13] Bunun üzerine El Kaide hareketine yakın İslam Cemaati üyeleri Azerbaycan'da tutuklanarak Kahire'ye iade edildi. Bir El Kaide ajanı olan Ebu Atiya, Bakü'de tutuklandı ve CIA'e teslim edildi.[14] Tutuklamalar, güvenlik güçlerinin bir aydan uzun bir süredir yürüttüğü ve sonunda onları militanların tutuklandığı Sumgayıt'taki bir güvenli eve götüren arama çalışmalarının ardından geldi.[15]

Amiraslan İskenderov ve beş sanık, 2005 yılında İslamcı bir ordu kurmaya çalışmaktan suçlu bulundu.[16]

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Azerbaycan'daki terörizmle ilgili raporuna göre, "Nisan 2006'da El Kaide Kafkasya adlı bir grubun (2005'te yargılanan aynı isimli bir gruptan ayrı) yargılandığı bir davada, 16 grup üyesi müebbete kadar cezalara çarptırıldı. Grup, yasa dışı ateşli silah satın almak ve taşımaktan ve Temmuz 2005'te bir Azerbaycan İçişleri Bakanlığı görevlisine suikast düzenlemekten suçlu bulundu. Grup Azerbaycan, Türkiye, Rusya ve Yemen vatandaşlarından oluşuyordu."[13]

Ceyşullah

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ceyşullah (Allah'ın askerleri) grubu, 1990'ların sonlarında ağırlıklı olarak Azerbaycan'da faaliyet gösteren ve bildirildiğine göre Hare Krishna tapınağına ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'nın Bakü ofisine yönelik çok sayıda cinayet ve saldırıdan sorumlu olan aşırılık yanlısı[17] bir Selefi gruptu.[18][19] Ayrıca Azerbaycan'daki ABD Büyükelçiliği'ni bombalamayı planladığı, ancak Azerbaycan kolluk kuvvetleri tarafından önceden durdurulduğu düşünülüyor.[20]

Ceyşullah, mürted İçişleri Bakanlığı yetkilisi Mübariz Aliyev tarafından "önlerine çıkanları ortadan kaldırmak, ülkede gücü zorla ele geçirmek ve İslam devleti kurmak" suretiyle Azerbaycan'da Selefiliği yaymak amacıyla kurulmuştur.[20] Ayrıca Azerbaycanlıları diğer dinlerden misyonerler ve İslami olmayan dini gruplarla savaşmaya çağırdı ve Çeçenistan'da özel askeri ve ideolojik eğitim aldı.[20] Ceyşullah'ın liderleri terörizmle suçlandı ve 2000 yılında hapse atıldı, Mübariz Aliyev ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.[19][20][21]

Tövbe

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların başında Azerbaycan'da Latin alfabesinin hakimiyetine karşın Arap alfabesinin kullanılmasını destekleyen Tövbe radikal İslamcı örgütü,[22] Azerbaycan'dan Orta Asya'ya doğru genişledi ve 1991 yılında Fergana Vadisi'nde güç yapılarını kurdu.[23] Stephen Roth Enstitüsü'ne göre, Tövbe ve Hizb ut-Tahrir, Azerbaycan ve Orta Asya'daki "Orta Doğu'daki onların propagandalaını yaymalarını finanse eden ana örgütlerin İsrail ve Yahudi karşıtı tutumlarını yansıtan" örgütler arasındaydı."

FETÖ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'nin Sovyet sonrası Azerbaycan'da İslam'ı şekillendirmedeki etkisi, yine "Nur" adı altında faaliyet gösteren, FETÖ tarafından desteklenen popüler İslam ve Türk milliyetçiliğinin bir kombinasyonundan kaynaklanıyordu.[8][24] Haziran 2014'te, Azerbaycan parlamentosunun tümü Fethullah Gülen tarafından yönetilen 11 özel liseyi, 13 üniversite sınavına hazırlık merkezini ve Kafkas Üniversitesi'ni kapattığı açıklandı.[25][26]

Azerbaycan'da terör olayları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Kriz Grubu, Azerbaycan'daki din konusundaki özel raporundan elde ettiği bulguların yönetici özetinde şunları belirlemiştir: "Azerbaycan, ezici bir çoğunlukla ılımlı (çoğunlukla Şii) Müslüman nüfusa sahip laik bir devlettir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve 1991'deki bağımsızlığından bu yana, resmi din adamlarının ruhani otoritesini reddeden bağımsız Sünni ve Şii gruplar ortaya çıktı. Bazıları siyasi, ancak çok azı, eğer varsa, devleti devirmek için şiddet kullanmaya niyetli görünüyor."

Yakın tarihte Azerbaycan kolluk kuvvetleri, 1994 Bakü Metrosu saldırıları ve 2007 Bakü terör planı gibi radikal ve milliyetçi İslamcı militan örgütlerin oluşturduğu tehdide odaklandı.

2012'de Azerbaycan, İsrail ve ABD hedeflerine saldırı planlamaktan 22 İranlı Hizbullah teröristini engelledi ve tutukladı.[27][28]

Yine 2012 yılında Mossad'ın Azerbaycan'daki bir terör saldırısını İranlı bir terör hücresini etkisiz hale getirerek önlediği ortaya çıktı.[29]

2016 yılında Azerbaycan, Bakü-İstanbul otobüsünü havaya uçurmak için düzenlenen terör saldırısını engelledi.[30]

2016 yılında Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi silahlı bir teröristi öldürdü.[31]

Terörle mücadele

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yurtiçi terörle mücadele

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan, ilk olarak 1999'da kabul edilen ve terör eylemleri gerçekleştiren veya işlemeyi planlayan kişilerin soruşturulmasını ve kovuşturulmasını düzenleyen terörle mücadele yasasını kullanmaya devam etti. Milli Güvenlik Bakanlığı, terörizmle mücadeleden birincil derecede sorumludur, ancak İçişleri Bakanlığı aynı zamanda ülkenin birincil kolluk kuvveti olarak da rol oynamaktadır. Her iki bakanlık da terörist faaliyetleri tespit etme ve caydırma yeteneğini gösterdi.[32]

Uluslararası işbirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan hükûmeti, terörizm ve etnik ayrılıkçılıkla mücadele çabalarına destek sağlamak için ikili ve çok taraflı düzeyde işbirliğine girmiştir. Bu, Amerika Birleşik Devletleri'nde küresel Terörizmle Savaş'a yol açan 11 Eylül saldırılarının ardından arttı.[33][34]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Global Terrorism Database". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2015. 
  2. ^ a b c d "Addressing Terrorist Threats in Azerbaijan and Uzbekistan: Winning Hearts and Minds" (PDF). www.thecornwallisgroup.org. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  3. ^ "Armed group neutralized in Azerbaijan linked to Al-Qaeda". en.trend.az. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  4. ^ "Azerbaijani Jamaat". www.trackingterrorism.org. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  5. ^ "ISIS commits provocation against state symbols of Azerbaijan and Turkey - PHOTO". en.apa.az. 16 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  6. ^ "Azerbaijan jails 7 who joined militants in Syria, Iraq". washingtonpost.com. 17 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
  7. ^ "Azerbaijan officially recognizes PKK as terrorist organization - Aliyev - PHOTOS". apa.az. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  8. ^ a b IS AZERBAIJAN BECOMING A HUB OF RADICAL ISLAM? 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Arzu Geybullayeva, European Stability Initiative
  9. ^ "Azerbaijan: Does Wahhabism Pose A Threat?". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 9 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  10. ^ "Azerbaijan: Terror attack thwarted - World news - Europe - NBC News". NBC News. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  11. ^ Thomson Reuters Foundation. "Thomson Reuters Foundation". 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  12. ^ U.S. District Court, Southern District of New York, “US vs. Usama Bin Laden” in Politicization of Islam in Azerbaijan, 2 May 2001, p. 5440
  13. ^ a b United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld - U.S. Department of State Country Reports on Terrorism 2006 - Azerbaijan". Refworld. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  14. ^ David S. Cloud, “Long In US Sights, A Young Terrorist Builds Grim Resume On Journey to Iraq, Zarqawi Forged Ties With Al-Qaeda, Attracted Own Followers; An Amputation in Baghdad”, The Wall Street Journal, 10 February 2004
  15. ^ "Azerbaijan: Evaluating the Radical Islamic Security Threat". EurasiaNet.org. 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  16. ^ http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews[tt_news]=4587 7 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Two Faces of Salafism in Azerbaijan. Terrorism Focus Volume: 4 Issue: 40, December 7, 2007, By: Anar Valiyev
  17. ^ "Azerbaijan". 23 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  18. ^ "Alleged Islamic Terrorists on Trial in Azerbaijan, Eurasianet, 2000". 4 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  19. ^ a b "STRUGGLE AGAINST ISLAMISTS IS ON IN AZERBAIJAN". 16 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  20. ^ a b c d "single - The Jamestown Foundation". 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  21. ^ “Azeri God's Army Cult Members to Stand Trial for Murder”, BBC Monitoring Central Asia, 25 July 2000.
  22. ^ Politics of language in the ex-Soviet Muslim states: Azerbayjan, Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan, Tajikistan, by Jacob M. Landau, Barbara Kellner-Heinkele, C. Hurst & Co. Publishers, 2001, p. 131
  23. ^ Problems Associated with Radicalism of Islamic Organizations in Kyrgyzstan, by Vycheslav M. Khamisov // The Quarterly Journal, March 2003, p. 3
  24. ^ "Azerbaijan: Evaluating Baku's Attitude toward the Gulen Movement". www.eurasianet.org. 12 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  25. ^ "Azerbaijan Shuts Down Gülen-Schools". www.eurasianet.org. 23 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". haqqin.az (Rusça). 21 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2014. 
  27. ^ Ravid (21 Şubat 2012). "Azerbaijan: Iranian, Hezbollah Operatives Arrested for Plotting Attack Against Foreign Targets". Haaretz (İngilizce). 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. 
  28. ^ "Azerbaijan Arrests 22 Suspects in Plot to Attack Israeli, U.S. Targets". Haaretz (İngilizce). 14 Mart 2012. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. 
  29. ^ "Mossad thwarted terrorist attack in Azerbaijan in 2012". 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. 
  30. ^ "Details of SSS operation: Terrorist planned to blow up Baku-Istanbul bus - EXCLUSIVE". Report News Agency (İngilizce). 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. 
  31. ^ "Armed terrorist killed in Azerbaijan". Trend.Az (Rusça). 25 Kasım 2016. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. 
  32. ^ "Azerbaijan: Law No. 687-IГ of 1999 on Combating Terrorism". www.refworld.org. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014. 
  33. ^ "Chapter 2. Country Reports: Europe Overview". www.state.gov. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014. 
  34. ^ "THE UNITED STATES AND THE GLOBAL COALITION AGAINST TERRORISM, SEPTEMBER 2001-DECEMBER 2003". 2001-2009.state.gov. 28 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan%27da_terörizm&oldid=33804192" sayfasından alınmıştır