Akdarı, Çıldır
| Akdarı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Akdarı Akdarı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1399 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 64 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Akdarı, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdarı köyünün eski adı, Çamardo'dur. Gürcüce kaynaklarda Çamardo (ჩამარდო) olarak geçen bu yer adı, Türkçeye erken dönemde Çamardo (چاماردە) ve geç dönemde Çamorda (چاموردە) olarak girmiştir.[3][4]
Çamardo köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Çamardo Kilisesi bu dönemden günümüze kalmıştır.[5][6]
Çamardo köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Ahalkalak livasının Niyaliskuri nahiyesinin köylerinden biriydi. Çamardo (چاماردە) adıyla kaydedilmiş olan köy bu tarihte tamamen boşalmıştı. 1878 yılında köyde 10 hanenin tespit edilmiş olması, Çamardo'nun Osmanlı döneminde yeniden meskun hale geldiğini göstermektedir.[7]
Çamardo, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince de Çamardo (Чамардо) olarak kaydedilmiş olan yerleşim, 1886 tarihli nüfus tespiti sırasında Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Çamardo'nun nüfusu, 65'i erkek ve 54'ü kadın olmak üzere, 14 hanede yaşayan 116 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmişti.[8] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 133, 1906'da 152 kişiye ulaşmıştır.[9]
Çamardo köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Çamardo köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]
Çamardo, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çamurda / Çamorda (چاموردە) adıyla, Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kale nahiyesine bağlıydı.[4] 1935 genel nüfus sayımında "Çamurda" adıyla kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 251 kişiden oluşuyordu.[12] Çamardo Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Akdarı olarak değiştirilmiştir.[13] Akdarı köyünün 1965 yılında nüfusu 358 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 105 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Çamardo’da Orta Çağ'dan kalma tek nefli bir yapı olan Çamardo Kilisesi, 20. yüzyılın başında büyük ölçüde ayakta duruyordu. Bununla birlikte bu tarihte ahır ve samanlık olarak kullanılıyordu. Harç kullanılarak inşa edilmiş olan kilise, daha sonra yıkılmış ve günümüze sadece duvar parçaları ile kesme taşlı küçük bir bölüm kalmıştır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdarı köyü, Ardahan il merkezine 83 km, Çıldır ilçe merkezine 41 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 64[2] |
| 2021 | 69[2] |
| 2020 | 73[2] |
| 2019 | 71[2] |
| 2018 | 84[2] |
| 2017 | 74[2] |
| 2016 | 83[2] |
| 2015 | 84[2] |
| 2014 | 79[2] |
| 2013 | 82[2] |
| 2012 | 82[2] |
| 2011 | 84[2] |
| 2010 | 83[2] |
| 2009 | 79[2] |
| 2008 | 95[2] |
| 2007 | 100[2] |
| 2000 | 153[16] |
| 1990 | 235[17] |
| 1985 | 297[18] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Akdari, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Akdarı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 261, III. cilt (1958) s. 377". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.
- ^ Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 62.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 61. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 377". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 441". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 115, ISBN 9786052100271.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 79" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 21". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 61 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
- ^ a b "Akdarı Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.