Akçıl, Çıldır
| Akçıl | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Akçıl Akçıl'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 62 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Akçıl, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Akçıl köyünün eski adı Türkçe kaynaklarda Çolit / Colit olarak geçer. Nitekim 1595 tarihli Osmanlıca mufassal defterinde "Çolet / Çolit" (چولیت) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Colet / Colit" (جولیت) biçiminde yazılıştır. Bu adın Gürcüce Çoleti'den (ჭოლეთი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[3][4] Çoleti, Megrelce "saz" anlamındaki "çoli" (ჭოლი) kelimesinden türemiş olup "sazlık" anlamına gelir.[5]
Çoleti, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Cavaheti'de yer alıyodur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu yerleşim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Niyaliskur nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 17 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü hane reisleri Kada, Vardzel, İvane, Grigol, Revaza, Mamisa, Lazare, Tsamala, Okra, Batata gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu, yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor ve domuz besleniyordu.[6]
Osmanlı Devleti, 93 Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Ardahan bölgesini Rusya'ya bırakınca, Çoleti köyü de Osmanlı egemenlik alanının dışında kaldı. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde Çolet (Чолет) adıyla kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyün nüfusu 189 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 183 kişi "Türk", 6 kişi "Karapapak" olarak kaydedilmiştir.[7]
Çolet, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sürerken Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Çolet Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Çolet, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, 1595 tarihli mufassal defterindeki yazılıştan farklı biçimde "Colet / Colit" (جولیت) olarak kaydedilmiştir. Bu sırada köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 287 kişiden oluşuyordu.[9] Çolet / Colit Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Akçıl olarak değiştirilmiştir.[10] 1965 genel nüfus sayımında Akçıl köyünün nüfusu 492 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 161 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
Akçıl köyünde, köyün Hristiyanlık döneminden kalma bir köy kilisesi olduğu bilinmekle birlikte akıbeti tespit edilememiştir.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 87 km, Çıldır ilçe merkezine 45 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 62[2] |
| 2021 | 66[2] |
| 2020 | 64[2] |
| 2019 | 76[2] |
| 2018 | 103[2] |
| 2017 | 78[2] |
| 2016 | 79[2] |
| 2015 | 84[2] |
| 2014 | 88[2] |
| 2013 | 102[2] |
| 2012 | 95[2] |
| 2011 | 87[2] |
| 2010 | 93[2] |
| 2009 | 95[2] |
| 2008 | 99[2] |
| 2007 | 97[2] |
| 2000 | 150[13] |
| 1990 | 271[14] |
| 1985 | 393[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Akcil, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Akçıl Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 372". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.
- ^ "Botanik Sözlüğü (Gürcüce)". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 250; III. cilt (1958) s. 372". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ ""Çıldır kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 630". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 224, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Akçıl Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.