Doğankaya, Çıldır
| Doğankaya | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Doğankaya Doğankaya'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 46 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Doğankaya, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğankaya'nın eski adı Türkçe kaynaklarda Helvan ve Helevan olarak geçer. Nitekim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde köyün adı Helvan (خلوان) olarak yazılmıştır. Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Helevani (ხელევანი) ve Helovani (ხელოვანი) olarak geçer.[3][4]
Helvan köyü tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artaani'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu yerleşimi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Helvan, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Helvan-i Ulya ve Helvan-i Süfla adıyla iki ayrı yerleşim olarak kaydedilmiş olan köyde sadece 9 Hristiyan hane yaşıyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü erkeklerin çoğu İason, Sabia, Germanoz, Batata, Sağar, Kakala, İvane gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, çavdar, arpa ve keten tohumu tarımı yapıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[5]
Helvan köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin sonunda imzalanan Berlin Antlaşması'yla Çarlık Rusya bırakıldı. Rus idaresinde 1886 yılında yapılan nüfus sayımında köyde 77 kişi yaşıyordu ve bu nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti. Helevan (Хелеван) adıyla tek köy olarak kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı.[6]
Ardahan bölgesini Birinci Dünya Savaşı yılları sırasında gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli]], köyün adını Gürcüce de "zanaatkâr" anlamına gelen Helovani (ხელოვანი) biçiminde yazmış, Yukarı Helovani köyünde 19 hane Müslüman Gürcünün yaşadığını, Aşağı Helovani köyünün ise boşalmış olduğunu belirtmiştir. Martvileli'nin bir köylüye dayanarak aktardığına göre, Aşağı Helovai'de yaşayan Müslüman Gürcülerin bir kısmı 93 Harbi (1877-78) sırasında Rus ordusu tarafından katledilmiş, bir kısmı da Sibirya'ya sürülmüştür.[7][8]
Helevani köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Sovyet Rusya 7 Mayıs 1920'de Moskova Antlaşması'yla da Ardahan bölgesini bağımsız Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Ardahan bölgesi ve Helvan köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla, Helvan köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Helevan köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Helvan (هلوان) adıyla Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Helevan" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 157 kişiden oluşuyordu.[11] Helvan, Helevani veya Helovani "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Doğankaya olarak değiştirilmiştir.[12] Doğankaya köyünün nüfusu 1965 yılında 242 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 32 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 21 km, Çıldır ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 46[2] |
| 2021 | 47[2] |
| 2020 | 47[2] |
| 2019 | 47[2] |
| 2018 | 49[2] |
| 2017 | 44[2] |
| 2016 | 45[2] |
| 2015 | 42[2] |
| 2014 | 47[2] |
| 2013 | 43[2] |
| 2012 | 48[2] |
| 2011 | 50[2] |
| 2010 | 44[2] |
| 2009 | 49[2] |
| 2008 | 56[2] |
| 2007 | 49[2] |
| 2000 | 62[14] |
| 1990 | 95[15] |
| 1985 | 209[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Dogankaya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Doğankaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 399". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, sayı 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1941), s. 270; III. cilt (1958), s. 399". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, sayı 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "Roin Malakmadze, Şuşana Putkaradze, Elza Putkaradze ve Şorena Putkaradze - İstanbul Gürcü Manastırından Yazılar (Gürcüce: წერილები სტამბოლის ქართული სავანიდან), Batum, 2020, s. 120" (PDF). 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 187". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ a b "Doğankaya Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.