Kenarbel, Çıldır

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kenarbel
Köy
Harita
Ardahan'ın konumu
Ardahan'ın konumu
Ardahan üzerinde Kenarbel
Kenarbel
Kenarbel
Kenarbel'in Ardahan'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArdahan
İlçeÇıldır
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Rakım1788 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam253
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Posta kodu75110

Kenarbel, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kenarbel, bu yerleşimin kayıtlarda geçen en eski adıdır. Bununla birlikte bu ad Gürcüce Kanarbili'den değişime uğramış olmalıdır. Nitekim Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli köyün adını 1917 yılında Kanarbili (ყანარბილი) şeklinde yazmıştır.[3] Kanabrili, "kana" (ყანა) ve "rbili" (რბილი) kelimelerinden oluşur ve yumuşak arazi veya yumuşak tarla anlamına gelir.[4][5] Bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kenarbel veya Kanarbel (كناربل) olarak geçer. Bu yerleşim, Kartsahi Gölü (კარწახის ტბა) kıyısında alçak bir yerde yer aldığı için Osmanlı idaresinde "Kenarbel" olarak kaydedilmiş olabilir.[6] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Kenarbel (كناربل) şeklinde yazılmıştır.[7]

Kenarbel veya Kanabrili, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Cavaheti'de yer alıyordur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde tespit edilen haç, insan ve at figürlü taş da bu dönemden kalmış olmalıdır.[8]

Kenarbel veya Kanarbili köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Kenarbel nahiyesine bağlıydı. Kenarbel nahiyesi 33 köyden oluşuyordu ve Kenarbel köyü bu nahiyenin idari merkeziydi. Köyün nüfusu 52 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu nüfus, çoğunluğu Ermeni olmak üzere, Gürcüler ve Ermenilerden oluşuyordu.[6][9] Bu deftere göre köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[10]

Kenarbel veya Kanarbili köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde Kenarbel (Канарбель) adıyla kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin 13 köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Köydeki 40 hanede, 175'i erkek ve 172'si kadın olmak üzere, 347 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Karapapaklardan oluşuyordu.[11] 1595 tarihli nüfusla kıyaslandığında köyün demografik yapısının tamamen değiştiği görülmektedir.

Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli, Ardahan sancağını gezmiş ve diğer köyler arasında Kanarbili (ყანარბილი) köyünün dikkat çekici olduğunu yazmıştır. Bu köyün Ardahan sancağının Ahalkalaki mezrasına sınırını oluşturduğunu, köyde Kararpapakların yaşadığını, köyün Kanarbili Gölü’nün kıyısında geniş bir çayırlıkta yer aldığını, sadece batısında bir dağın bulunduğunu, bu dağda Ardahan-Ahalkalaki yolunun bir yılan gibi kıvrılıp köyü ikiye böldüğünü belirtmiştir.[3]

Kenarbel veya Kanabrili köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kenarbel köyü Türkiye'ye bırakıldı.[12]

Kenarbel veya Kanabrili köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Kenarbel" (كناربل) olarak geçer. Bu tarihte köy, Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 726 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımında köyde 978 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 232 kişi okuma yazma biliyordu.[14]

Aktaş Gölü'nün kıyısında yer alan Kenarbel köyünün kuzeyinde yol kenarında bulunan irice bir taşın bir yüzeyinde büyükçe bir oyma haç yer alır. Bu haçın kolları arasında, dört köşe oyulmuş kısımda, iki küçük haç tasvir edilmiştir. Taşın diğer yüzünün kenarlarında, birbirine yönelmiş halde bir disk tutan iki insan figürü bulunmaktadır. Bu iki figürün altına ise, eyerlenmiş bir at tasvir edilmiştir.[8]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy; Ardahan il merkezine 59 km, Çıldır ilçe merkezine ise 17 km uzaklıktadır.[15]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 253[2]
2021 334[2]
2020 323[2]
2019 306[2]
2018 349[2]
2017 340[2]
2016 343[2]
2015 357[2]
2014 366[2]
2013 382[2]
2012 360[2]
2011 373[2]
2010 236[2]
2009 232[2]
2008 244[2]
2007 243[2]
2000 404[15]
1990 455[16]
1985 716[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Kenarbel, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Kenarbel Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  3. ^ a b Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 5 Ekim 1917, sayı. 218.
  4. ^ "ყანა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "რბილი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
  6. ^ a b Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 410-425.
  7. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.
  8. ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 64. ISBN 978-9941-0-7362-5
  9. ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
  10. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 275-276.
  11. ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 433.
  12. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022. 
  13. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
  14. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
  15. ^ a b "Kenarbel Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  16. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  17. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kenarbel,_Çıldır&oldid=32455138" sayfasından alınmıştır